Veel gezochte termen

Psychosenet blog

Auteur

Larinda Bok

Larinda Bok-van der Voet is Specialist Hoogbegaafdheid. Zij begeleidt volwassenen met hoogbegaafdheidskenmerken bij problemen die zij door hoogbegaafdheid ervaren. Ze schreef het boek: Had ik dit maar eerder geweten over ACT & hoogbegaafdheid.

Wist je dat Larinda expert is in het eSpreekuur van PsychoseNet?
Stel Larinda jouw vraag!

Wat is hoogbegaafdheid? – Larinda Bok, expert bij PsychoseNet

Hoogbegaafdheid komt niet alleen tot uiting in snel verbanden leggen en snel denken. Er zijn onbekende of onzichtbare persoonskenmerken.

Larinda Bok is specialist hoogbegaafdheid, ze schrijft deze blog over hoogbegaafdheid voor PsychoseNet: ‘Hoogbegaafdheid is in de maatschappij best een beladen term, het wordt vaak verkeerd begrepen in de zin van ‘het hebben van een hoog intelligentiequotiënt (IQ)’. Maar hoogbegaafdheid is zoveel breder en complexer dan een sterk ontwikkelde cognitieve capaciteit. Hoe dat zit wil ik je graag uitleggen’.

Hoogbegaafdheid komt niet alleen tot uiting in snel verbanden leggen, dieper en snel kunnen denken. Er zijn ook onbekende of onzichtbare persoonskenmerken die duiden op hoogbegaafdheid, denk maar aan heel intens zijn, een hoog rechtvaardigheidsgevoel of autonoom gedrag. Eigenlijk is hoogbegaafdheid alleen maar een woord dat we gebruiken om mensen met een anders vormgegeven neurologisch systeem en andere behoeften te beschrijven.

Wist je dat…

Wist je dat Larinda Bok ook expert is in het eSpreekuur van PsychoseNet?

Heb je een vraag over hoogbegaafdheid, of loop je tegen uitdagingen aan rondom hoogbegaafdheid? Dan kan je hier -gratis en anoniem- je vraag stellen!

Herkennen van hoogbegaafdheid

Hoogbegaafdheid gaat niet alleen over mensen die op de universiteit studeren maar ook over voetballers of iemand die goed muziek kan maken. Je herkent ze bijvoorbeeld omdat ze uitblinken in creativiteit of doordat ze in de problemen komen (omdat hun (school/werk) -omgeving niet past. Vaak verschillen hoogbegaafden van de rest van de wereld en hebben ze iets bijzonders dat hen ‘anders’ maakt.

Delphi-model hoogbegaafdheid 

Wereldwijd is er geen consensus over een definitie of omschrijving van hoogbegaafdheid. Maar het Delphi-model Hoogbegaafdheid geeft een mooie omschrijving van de kenmerken van hoogbegaafdheid en het maakt duidelijk hoe het is om hoogbegaafd te zijn.

Dit model is in 2007 ontwikkeld door de Nederlandse Maud Kooijman-van Thiel in intensieve samenwerking met een groep hoogbegaafde professionals die met hoogbegaafde volwassenen werkten. Ze gingen op zoek naar een omschrijving van hoogbegaafdheid bij volwassenen omdat ze zich niet herkenden in de bestaande modellen en definities die te veel nadruk op het hoge IQ leggen.

Ze kwamen tot de volgende omschrijving:

Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.

 ​

Delphi-model Hoogbegaafdheid
Delphi-model Hoogbegaafdheid*.

Positief model

Het Delphi-model Hoogbegaafdheid richt zich op de positieve kanten van hoogbegaafdheid en op de kansen, mogelijkheden en voordelen die hoogbegaafdheid biedt. Dit model zegt ook iets over de persoonlijke beleving van hoogbegaafdheid, en de wisselwerking met de omgeving. Problemen op het werk ontstaan niet zelden door onderliggende thema’s die met hoogbegaafdheid te maken hebben (faalangst, hechtingsproblematiek, hoog rechtvaardigheidsgevoel, sensitiviteit enzovoort).

Samenspel

Het Delphi-model Hoogbegaafdheid is een existentieel model wat iets zegt over het samenspel van het zijn, denken, voelen, willen, doen en waarnemen van volwassenen met kenmerken van hoogbegaafdheid. Om hoogbegaafd genoemd te worden, moet iemand behoorlijk wat van de deze kenmerken hebben, zij het niet van alles evenveel of extreem veel. Hierna leg ik deze kenmerken uit.

Zijn

Het ‘zijn’ van een hoogbegaafde kan het beste omschreven worden met de term autonoom, zelfs zéér autonoom. Dit is de innerlijke drang om onafhankelijk een eigen oordeel te vellen, afwegingen te maken en daarbij te blijven tot zich iets aandient dat beter is.

Denken

Ze hebben een zeer groot kritisch en analytisch denkvermogen waarmee ze snel patronen zien en complexe situaties doorzien. Doordat ze goed kunnen associëren kunnen ze op meerdere sporen, niveaus en tijdstippen tegelijkertijd reflecteren.

Voelen

Velen hebben een diep en rijk gevoelsleven met genuanceerde emoties en overprikkelbaarheden. Dit kan een verrijking in iemands leven zijn, maar veel mensen hebben moeite de overprikkelbaarheden te herkennen, erkennen, te omarmen en in balans te blijven.

Willen

Telkens iets nieuws willen en het liefst meteen, kenmerkt dit aspect van hoogbegaafdheid. Het uit zich in leergierigheid, gedrevenheid en veel waaromvragen.

Doen

Veel mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid hebben een sterke drang om iets te creëren. Dit hoeft niet altijd een schilderij, boek of muziekstuk te zijn. Je kan ook denken aan een plan, model, proces, theorie of een verbetering. Vaak is er van jongs af al een bijzondere interesse in bijvoorbeeld archeologie, sterrenkunde of topsport.

Waarnemen

Door een prikkelgevoelig zenuwstelsel worden veel prikkels uit de buitenwereld scherp, precies en genuanceerd waargenomen. Dit wordt ook wel hoogsensitiviteit genoemd. Er bestaat een groter risico op interne en externe overprikkeling.

Snelheid

Prikkels komen snel binnen en hoogbegaafden willen snel verder. Ook leggen deze snelle denkers vlot verbanden en hebben ze een groot verbeeldend vermogen. Soms merk je dat iemand heel snel praat of druk beweegt. Bij anderen gaat het alleen in het hoofd of gevoel heel snel.

Creatief

Creatieve begaafden zijn vaak origineel en denken anders dan andere mensen. Ze bedenken ongewone dingen die afwijken van de gangbare norm. Ze hebben vaak iets sprankelends, levendigs en speels.

Intens

Intensiteit is een bijna universeel kenmerk van mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid. Zij leven idealistischer, intensiever en sensitiever dan anderen en er wordt niet altijd begrepen waar dat vandaan komt. Alles wordt intenser beleefd, het lijkt of alle knoppen op tien staan.

Complex

Complex vraagstukken worden kritisch en van meerdere kanten bekeken. Maar men kan niet alleen complexe vraagstukken aan, men functioneert ook complex. Complex heeft op alle kenmerken (m.u.v. autonomie) betrekking.

Het label voorbij

Elke hoogbegaafde heeft eigen en soms heel bijzondere (combinatie van genoemde) kenmerken en talenten. Het kan een opluchting zijn, puzzelstukjes die in elkaar vallen. Er komt zelfbegrip als je weet dat het bij jou anders werkt. Voor iedereen is het proces van bewustwording en identificatie een ander proces.

Ik zeg vaak:

‘In 1 seconde verandert je hele zelfbeeld’ als je tot de ontdekking komt dat je kenmerken van hoogbegaafdheid hebt. Je verleden passeert de revue en er vallen veel (soms pijnlijke) kwartjes. Maar als je eenmaal je eigen handleiding kent heb je het label hoogbegaafdheid niet meer nodig. Dan heb je leren omgaan met jouw kenmerken van hoogbegaafdheid en kan je zijn wie je bent. Dan gaat het complexe samenspel tussen mens, organisatie en samenleving minder vaak knellen. Dat ontwikkelproces met verrijkende inzichten gun in iedereen‘.

Meer lezen over hoogbegaafdheid?

Bronvermelding

Hoogbegaafd dat zie je zó! Over zelfbeeld en imago van hoogbegaafden, door M.B.G.M. Kooijman-van Thiel (red), 2008, OYA Productions.

Heb je een vraag?

Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.

Ken je de mini-College’s van PsychoseNet al?

Bekijk PsychoseNet college’s van Jim van Os over zorg en herstel, van depressie tot psychose.

Mini-college: Wat is het ecosysteem mentale gezondheid (GEM)
Mini-college: Wat is het ecosysteem mentale gezondheid (GEM)
Mini-college: Mini-college: Waarom moeten we af van diagnoses als depressie? door Jim van Os
Mini-college: Wat heb je nodig voor een goede behandeling?
Mini-college: Wat betekenen de DSM-diagnoses die bij psychose gesteld worden?
Mini-college: Wat is het probleem met de diagnose schizofrenie?
Mini-college: Wat is psychisch lijden – en wat doe je er aan?
previous arrow
next arrow
1
2
3
4
5
6
7

Reacties

9 reacties op “Wat is hoogbegaafdheid? – Larinda Bok, expert bij PsychoseNet”

  1. Froukje

    Goed en overzichtelijk blog Larinda. Het geeft nog eens aan hoe breed en divers hoogbegaafdheid is.

    Ik hoop dat het van grote toegevoegde waarde is voor de geestelijke gezondheidszorg.

    Froukje

  2. Jos Raaphorst

    Hallo Larinda,

    Wat een prachtige genuanceerde blog over hoogbegaafdheid.
    Ik wil hier 2 feiten aan toevoegen :

    Vaak zijn hoogbegaafden mensen heel spiritueel vanuit hun geest.

    En hebben hoogbegaafden vaak te maken met ADHD of ADD, waarbij wetenschappelijk bewezen is dat men in bepaalde hersengebieden een tekort aan dopamine hebt.

    Bedankt voor de zinnige blog.

  3. sarah scheepers

    Op welke manier is hechtingsproblematiek gerelateerd met hoogbegaafdheid?

  4. Alonie

    Hallo Larinda,

    Wat fijn zo een overzichtelijk en duidelijk blog hierover.

    Mijn broertje kreeg de diagnose schizo-affectief. De enige manier waarop hij behandeling middels lithium en andere hulp kreeg.
    Hij had ook veel kenmerken van hoogbegaafdheid. Faalangst, sterk autonoom zijn en een sterk rechtvaardigheidsgevoel maakten zijn leven zwaar en hij werd niet begrepen.
    Hij heeft uiteindelijk suïcide gepleegd.

    Wat zou het anders zijn als onder andere behandelaren meer leren over hoogbegaafdheid. Ik denk het erkennen dat iemand ‚anders‘ denkt en dat moeites daardoor niet ‚gek‘ zijn al veel kan helpen in plaats van het gelijk labelen als ziekte.

    Dat (ook nog vaak verkeerde) ziekte-label draagt vaak alleen maar meer bij aan het uitsluiten van mensen. Die uitsluiting heb ik zelf ook als enorm schadelijk ervaren.

    Groeten Alonie

  5. Bo

    Na dit artikel te hebben gelezen vraag ik mij erg af wat het verschil is tussen hoogbegaafdheid …. en ADHD + hoogsensitiviteit.
    Ook herken ik veel van de beschreven kenmerken in vrouwen die gevoelsmens zijn en hoog intelligent die de diagnose ASS hebben gekregen (voorheen Asperger). Bijv. de sterke drang naar autonomie, analytisch vermogen, prikkelgevoeligheid.
    De overlap is duidelijk. Vraag: waarin onderscheidt hoogbegaafdheid zich nu van de rest?

    1. Mensen met hoogbegaafdheid kunnen meer en beter functioneren en een ziektebeeld is een beperking in je bestaan. Het is an sich geen hogere wetenschap om dit onderscheid scherp te hebben.

  6. trudie

    Prachtige blog Larinda,

    Ik ben in de loop der tijd de kenmerken van HB gaan zien en met name
    de sensitiviteit en intuitie.Overigens is het een geleidende schaal naar begaafdheid. Ik ben gaan zien en heb ik ook begrepen dat zeker 50 procent spiritueel is geworden.Mis en dubbeldiagnose denk ik een groot probleem in de GGZ omdat de persoonskenmerken niet herkent worden .
    Velen heb ik ook begrepen krijgen met de GGZ te maken.Er kan moeilijker een persoonlijke connectie gemaakt worden hierdoor.
    Voorts door hun eigen zeer streke autonomie worden somatische of psychische klachten vaak niet (op tijd)herkend. Bij dementerende hoogbegaafden is het zelfs zo dat er geen dementie testen voor zijn.
    Op de gewone Moca dementie test scoren ze nog normaal. Die hoogbegaafde dementerenden kunnen alleen worden gediagnostiseerd
    middels een hersenscan! door een geriater. In de geneeskunde is dat nog niet bekend.Dit betekent in de praktijk dat er veel vermindert wilsbekwame HB oudere dementerende patiënten rondlopen die zich nog kunnen redden door hun sterke autonomie. Maar ten koste van wat:eigen somatisch lijden.Ze blijven met hun briljante facade kunnen manipuleren en artsen missen dit. Zie boek Noks Nauta :hoogbegaafde Senioren!
    Ik ben ontzettend blij dat psychosenet het idee heeft opgevat om jouw als expert neer te zetten!

    Warme groet,

    Trudie

  7. Robert van Ee

    Dat ik daar op mijn vierentachtiste pas achter moest komen. Jammer dat deze bewustwording zo lang op zich heeft laten wachten. Met veel genoegen heb ik het artikel in ‘Google’. Een oudere vriendin van mij wees mij hier op.

  8. Sascha

    Mooie blog Larinda.
    Zeer relevant om in de ggz aandacht en kennis over hoogbegaafdheid te vergroten en de hulp aan de doelgroep te verbeteren. Ook met het oog op mis- of dubbeldiagnoses. Interessant en onderbelicht is wat mij betreft ook spirituele begaafdheid. Fijn dat psychosenet een expert hoogbegaafdheid heeft.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *