“Lotus lake” by Hoangyen297 is marked with Public Domain Mark 1.0. To view the terms, visit CreativeCommons.
Gastblogger W. (44) ziet het leven als een gelegenheid om authentieker, liefdevoller, en verbindender te worden. In het volgende artikel schrijft W. dan ook over verbinding en hoe dit kan ontstaan door het analyseren, herkennen, erkennen en benoemen van emoties.
Over verbondenheid ervaren
Tijdens de covid-pandemie heb ik ontzettend vaak de Luisterlijn gebeld. Net zoals veel mensen zat ik alleen thuis. Ik voelde me steeds eenzamer worden, voordat ik in de gaten kreeg dat het mijn eenzaamheid was dat zoveel pijn deed. En eenzaamheid is dodelijk, dodelijker dan roken. Het tegenovergestelde van eenzaamheid noem ik verbinding of verbondenheid.
Deze blog gaat over hoe ik verbondenheid heb leren kennen in de jaren 2020 tot en met 2024, alhoewel ik deze verbondenheid voor het eerst in de jaren 2011 tot 2012 heb leren kennen. De rode draad van mijn blog is: er is een correlatie tussen de mate waarin iemand verbondenheid ervaart met anderen, en de mate waarin iemand verbondenheid voelt met datgene wat er in haar hart omgaat.
Situatie 1 – Mindfulness en het 5G-model
Meer dan tien jaar geleden vroeg ik bij mijn toenmalige FACT-team Cognitieve Gedragstherapie (CGT) aan. Tegelijkertijd ben ik begonnen met de mindfulness-achtige techniek van ademhalingsmeditatie. Deze twee methodes vulden elkaar aan, en betekende voor mij een drastische verandering in mijn relatie met mezelf. Ik voelde namelijk meer verbondenheid met mezelf.
Thuis begon ik elke avond gedurende 5 a 20 minuten mijn ademhalingen te tellen, van 1 tot 10 en dan weer overnieuw vanaf 1. Bijna niemand slaagt er in de tiende ademhaling te bereiken, zonder af te dwalen in gedachten. Deze meditatie was voor mij heel interessant om twee redenen.
De ‘ik’-identiteit
Ten eerste werd ik me bewust wat voor gedachten er steeds in mij omgingen. Dit werd voor mij steeds meer een vorm van zelfreflectie – naarmate ik me steeds bewuster werd van de voorbijgaande gedachten, kon ik ze naderhand analyseren en zo het denkende in mezelf leren kennen.
Ten tweede raakte mijn gevoel van ‘ik’-identiteit steeds meer los van mijn gedachten – ik ben niet mijn gedachten, ik ben meer dan dat. Ik besefte me dat ik tot aan deze oefening nooit zelf nadacht – het denken was iets wat mij overkwam.
Mezelf censureren
En tijdens de CGT kreeg ik als huiswerkopdrachten om lastige situaties te analyseren in termen van het 5G-model:
- Wat was de Gebeurtenis?
- Welke Gedachten riep dat bij me op?
- Welke Gevoelens had ik daarbij?
- Welk Gedrag deed ik daarop?
- Wat waren de Gevolgen van dat gedrag?
Mijn toenmalige SPV’er maakte de terechte opmerking over mijn eigen 5G-analyses: “Goh, je gedachten omschrijf je wel als heel zakelijk en feitelijk. Zijn dat daadwerkelijk de gedachten die je er toen over had?”
Dat leidde tot een aha-moment voor mezelf. Ahaaa… al die tijd was ik mezelf aan het censureren. Dat wil zeggen: ik maakte mezelf wijs dat mijn gedachten niet emotioneel geladen waren.
Er was al die tijd een disconnect tussen mijn ‘ik’-identiteit en mijn emoties. Met andere woorden: ik onderdrukte mijn emoties, en ik realiseerde me dat ik ervan vervreemd was geraakt. Toen begon voor mij een nieuw leven waarbij ik mijn eigen emoties opnieuw leerde kennen – toch eigenlijk een heel wezenlijk deel van mezelf.
Situatie 2 – de Luisterlijn
De Luisterlijn heeft mij enorm geholpen in de covid-pandemie. Ik weet zeker dat ik zonder mijn gesprekken met de Luisterlijn, zou zijn opgenomen in een instelling. Elke Luisterlijn vrijwilliger heeft een eigen stijl, maar bij een heel aantal kon ik iets ervaren wat ik echt magisch vind.
Aan de oppervlakte lijkt het alsof het helend en verbindend werkt wanneer ik mijn hart bij een ander kan luchten. Maar wie dieper kijkt, ziet dat de verbondenheid niet alleen ontstaat tussen de beller en de Luisterlijn vrijwilliger – de belangrijkste verbondenheid bestaat uit het opnieuw in connectie komen tussen het verstand en het gevoel van de beller.
Veel Luisterlijn vrijwilligers luisteren niet alleen, ze geven nieuwe, helende woorden aan hetgeen de beller vertelt – nieuwe manieren voor de beller om te reflecteren over hetgeen er in haar hart omgaat. Dit brengt een magische verbondenheid tot stand tussen het ‘ik’-gevoel van de beller en haar hart.
Situatie 3 – Mijn SPV’er
Mijn meest recente SPV’er is koning in parafraseren – het in andere woorden samenvatten van wat ik verteld had. Ik had vaak sessies bij hem waarbij ik een half uur lang aan het woord was, en die verhalen vatte hij aan het einde moeiteloos samen in andere bewoordingen. Kijk eens aan, dacht ik, daar is iemand die echt de kunst van het begrijpend luisteren verstaat.
Dat niet alleen, hij gaf mij het gevoel dat ik begrepen werd. Zijn manier van parafraseren was een van de tekenen dat hij mij zijn volledige aandacht gaf, en op een empathische manier er voor mij was. Hij stond niet boven mij, niet onder mij, maar naast mij. Oog hebben voor mijn emotionele staat was zijn tweede natuur: een fundament voor mijn samenwerking met hem voor mijn herstel.
Situatie 4 – Pedagogisch mirroring / verbaal spiegelen
Onlangs hoorde ik een podcast: Family Ties – Connection Through Communication over een talige techniek die niet alleen hielp om de band tussen ouder en (een moeilijk opvoedbaar) kind te versterken, maar ook heel relevant is voor leerkrachten. Deze techniek komt eigenlijk neer op: het in nieuwe woorden samenvatten van de emotionele toestand van het kind, dat er vaak zelf nog geen woorden voor heeft.
Dat kan al beginnen vanaf de babytijd. Een recent onderzoek: Study links mother’s emotional speech to infant oxytocin levels liet zien dat er een sterk verband bestaat tussen moeders die in spraak heel nauwkeurig konden verwoorden wat er in hun baby’s belevingswereld omging, en het gehalte van de knuffelhormoon oxytocine bij de baby.
Voor mij toont ook dit het belang aan van het kundig identificeren van emoties. Dit versterkt de verbondenheid tussen moeder en kind, en ook versterkt dit de verbondenheid die het kind heeft met de eigen innerlijke wereld.
Situatie 5 – Onrust kalmeren door emoties te herkennen
In het jaar 2023 had ik een aantal periodes waarbij ik heel veel onrust voelde. In mijn signaleringsplan staat, dat ik in het geval van onrust veel aan lichaamsbeweging moest doen. Maar tegen deze onrust viel niet tegenop te ‘gymnastieken’. De enige manier waarop ik mezelf kon kalmeren, was – ook hier weer – mezelf te verbinden met mijn eigen gevoel.
Ik ging een rijtje met woorden over emoties langs. Is deze onrust verdriet? Nee. Is deze onrust somberheid? Nee. Is deze onrust boosheid? … JA! En op dat moment voelde ik van binnen een ‘klik’ en werd de onrust al stukken minder. Ik voelde me nog wel onrustig, maar de onrust nam minder ruimte in me in beslag.
Gezien, herkend en erkend
Hoe ik dit ervaarde, was dat er een innerlijke entiteit in me was, die gezien, herkend en erkend wilde worden. Die entiteit was dus boosheid. Ik was niet zozeer onrustig, maar boos. Vanaf daar kon ik verder met in mezelf reflecteren over waar ik nou boos over was… met minder onrust in me kon ik dat doen.
Dit maakte dat ik me minder eenzaam voelde. Ik was zelf degene die herkenning en erkenning gaf aan mijn eigen hart. Mijn hart kon hierdoor verbondenheid ervaren, en die verbondenheid nam ik mee in mijn volgende ontmoetingen.
Situatie 6 – Thich Nhat Hanh’s methode
Dit brengt mij bij een methode die ik van een Vietnamese monnik had geleerd, de wijlen Thich Nhat Hanh, moge hij rusten in vrede. Hij beschreef innerlijk lijden als een krijsende baby. Hij legde uit dat we er goed aan doen om ons innerlijk lijden te omarmen als een moeder die haar krijsende baby probeert te troosten. Met een open, luisterende, empathische en begripvolle houding.
Terugkijkend zie ik hierin een soortgelijke houding die mijn SPV’er en tientallen Luisterlijn-vrijwilligers richting mijn emoties hadden. Het verschil zit hem erin, dat niet een ander persoon, maar het ‘ik’ in mezelf dit keer de taak op zich neemt om het emotionele in me te proberen te begrijpen.
Begrijp je innerlijke kind
Als de moeder van onze eigen innerlijke baby, zijn wij er niet voor om de baby te straffen, te onderdrukken, of om mee te krijsen. Wij zijn ervoor om het lijden van onze innerlijke baby te begrijpen.
Ik heb vaker meditaties gedaan van deze aard, en ik heb ervaren dat door 100% liefdevolle/vriendelijke aandacht te geven aan mijn eigen pijnlijke emoties, dat deze pijnlijke emoties kunnen transformeren in positieve emoties. Als het ware vond ik pareltjes van geluk en wijsheid in mijn eigen pijn, puur door mijn pijn volle aandacht te geven en te knuffelen.
Hoe je oefent met onplezierige emoties legt de Vietnamese monnik hier uit:
Ik zei het al vaker, maar dit noem ik pas echte verbondenheid. Sindsdien werden mijn relaties met anderen steeds beter. Omdat ik me verbonden voelde met mijn eigen innerlijke pijn en geluk, stond ik steeds authentieker in het leven. Hierdoor werd het gemakkelijker voor me om me verbonden te voelen met anderen.
Tot slot – Waarom is dit niet normaal?
Ik heb hier zes situaties genoemd waarbij het benoemen van emoties een verbindend effect had. Nu kunnen we ons afvragen:
- Waarom is dit niet normaal?
- Waarom is het wel normaal dat mensen elkaar online voor rotte vis uitmaken, wanneer ze het niet met elkaar eens zijn, maar deze simpele techniek niet?
EQ boven IQ
Welnu ik denk dat ik het antwoord weet: onze cultuur vindt technologische ontwikkeling veel belangrijker dan sociale en emotionele ontwikkeling. Wat eigenlijk heel raar is, want we weten al tientallen jaren dat EQ belangrijker is dan IQ voor maatschappelijke deelname.
In hoge lagen van organisaties vindt men cijfertjes veel belangrijker dan kwalitatieve data. Op school worden de beta- vakken op een voetstuk gezet, en soft-skills worden ondergewaardeerd. Door deze mindset zijn we technologisch zo ver ontwikkeld, dat we met een druk op de knop iemand op de andere kant van de planeet het leven compleet zuur kunnen maken d.m.v. een trollingcampagne. Zo ver zijn we nu gekomen. En dat is zo jammer, want we kunnen zo ontzettend veel meer dan dat.
Reflecteren op emoties (van zichzelf en anderen) zou verplichte kost moeten worden op scholen en normaal moeten worden bij het opvoeden van kinderen. Hoeveel leed zou dit besparen als de kinderen volwassen worden, hoeveel korter zouden de GGZ-wachtlijsten dan worden!
Meer lezen van over Emoties?
- Cognitieve gedragstherapie
- Emoties en psychose begrijpen
- Emotieregulatie in het dagelijks leven – door Anu Hiekkaranta
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Ken je de mini-College’s van PsychoseNet al?
Bekijk PsychoseNet college’s van Jim van Os over zorg en herstel, van depressie tot psychose.
Geef een reactie