De Finse psychotherapeut Jaakko Seikkula gebruikt een behandelmethode bij psychose die verbluffende resultaten oplevert. Hij publiceert er al over sinds het einde van de jaren 1980, maar pas nu ontstaat er serieuze aandacht voor.
Psychiater Dirk Corstens volgde een training bij Seikkula en past de methode ook zelf toe. Dirk Corstens werkt als psychiater in Maastricht en is gespecialiseerd in stemmen horen.
Dirk, jij hebt een training gedaan bij Seikkula, van Open Dialogue, hoe was die?
Dat was heel bijzonder. Want die man is een hele bijzondere therapeut die echt de kunst verstaat om contact te maken met iemand met psychotische ervaringen.
Wie is hij?
Hij is een psycholoog die nu al zo’n 25-30 jaar onderzoek doet naar een methode die in Finland is ontwikkeld, die heet Open Dialogue. Dat is een methode waarbij je, als iemand een psychose heeft, de mensen uit z’n omgeving er meteen bij betrekt, bij het allereerste gesprek en eigenlijk bij alle gesprekken. Als ik bijvoorbeeld een zoon zou hebben die psychotisch zou zijn, dan zou ik naar Seikkula bellen en hij zou dan vragen: wie vind dat er bij moeten zijn? Want wij praten niet alleen met de patiënt, maar ook met zoveel mogelijk mensen uit de omgeving. Dan zou ik zeggen: ik wil m’n vrouw erbij, ik wil mijn andere twee zonen erbij, ik wil drie vrienden erbij. En ik wil eigenlijk ook z’n grootmoeder erbij.
En een docent van school?
Precies, een leraar. Want hij heeft één leraar die kan écht heel goed met ‘m opschieten. En dan is er nog de ouder van een vriendje, die heeft ook heel goed contact met hem.
Open Dialogue: iedereen die belangrijk is, wordt erbij betrokken
En dan zit je met z’n tienen om tafel?
En dan zegt hij: Oké. Nodig ze maar uit. Ik kom straks. Ja: ik kom straks. Dus niet: je moet een intakegesprek doen. Nee: ik kom straks, en dan breng ik een collega mee. Hij komt altijd met z’n tweeën. Nou, dat is natuurlijk hartstikke spannend want wij hebben een hele spannende periode achter de rug. Hij gaat dan met die jongen die psychotisch is praten.
Alleen?
Nee, met iedereen erbij. Wij zitten aan een grote tafel, of in een grote ruimte, met veel mensen bij elkaar, en hij begint met die persoon te praten. En ook al zeg die gekke dingen, dan vraagt hij gewoon door. Kun je me dat eens uitleggen? Hoe zit dat? En geleidelijk betrekt hij ook de mensen in de omgeving erbij. Weet iemand wat hij bedoelt? Kan iemand dat voor mij uitleggen? En zo wordt geprobeerd te begrijpen wat datgene wat die persoon heeft gezegd betekent, in die context. Wat dat betekent tussen die mensen, in die geschiedenis. En heel vaak gaat dat wat in een psychose beleefd wordt, is zijn idee, over relaties tussen mensen, en onmacht, over problemen die er zijn ontstaan.
Iets waar hij vastloopt.
Iets waar hij op vastgelopen is. En via deze methode doe je eigenlijk twee dingen. Aan de ene kant leer je iemand begrijpen en leer je de mensen in z’n omgeving op een andere manier te reageren op die persoon. Daar gaat het over de betekenis. En aan de andere kant help je die persoon om steun te krijgen vanuit z’n natuurlijke omgeving.
In feite kijkt hij wat diegene z’n kwetsbaarheid op dat moment is, de aanleiding ervoor. En alle anderen begrijpen dat tegelijkertijd ook.
Er is veel meer kennis dan in die ene persoon, en vaak, met een beetje hulp, snappen die mensen in zijn omgeving precies waar het over gaat.
En die jongen, in dit geval, voelt zich ook beter begrepen.
Die voelt zich daar gehoord. In essentie, zegt Seikkula, is psychose niet anders dan dat je iets wilt uitdrukken wat je niet kunt uitdrukken. En als therapeut help je om dat in een natuurlijke omgeving, met de mensen die om je geven, een plek te geven. Daar uitdrukking aan te geven. Dat is de kunst van zijn therapie.
Onzekerheid durven te laten bestaan
Waarom komen ze met twee therapeuten?
Omdat zoiets heel erg moeilijk is. Omdat je soms verstrikt kunt raken in een bepaald denkbeeld, en dan kan die ander bijspringen. Of als er heel veel mensen tegelijk willen praten, dan kun je makkelijker de regie houden. En wat ook belangrijk is: als je ’t even niet weet kun je overleggen. Dat doen ze ook, waar iedereen bij zit. Eén van de dingen die ik heel mooi vond, die hij zei, was: in deze therapie is het heel belangrijk om onzekerheid te leren dragen. Dus het gaat niet om duidelijke antwoorden maar het gaat erom dat dingen vanzelf komen, of niet. Maar dat je op zoek bent naar het onverwachte, naar betekenis.
En dat je onzekerheid ook durft te laten bestaan. Dat je niet doet alsof je alles weet.
Dat is de essentie van deze therapie, ja.
Wil dat zeggen dat het er om gaat dat je met z’n állen betekenis zoekt?
Ja.
En hoe lang duurt dat?
Je komt iedere dag en zo’n sessie kan anderhalf, twee uur, soms wel een hele middag of ochtend of avond duren. Net zolang als het nodig is. En gemiddeld komen ze vijf tot tien dagen achter elkaar, en daarna worden de sessies korter.
Dan gaan de mensen weer ndere dingen doen, gaan ze zich weer richten op werk, en dan is die psychose eigenlijk helemaal niet meer belangrijk, maar ben je bij het probleem waar het eigenlijk om gaat.
Is die psychose dan opgelost?
Vaak wel. Hij zegt dat mensen vaak na een of twee gesprekken al aanzienlijk minder psychotisch zijn. Ze gebruiken nauwelijks medicatie. Na vijf jaar geloof ik dat een derde een klein beetje medicatie gebruikte, en dan hele lage doseringen.
De rest niet?
En de rest niet. En de resultaten zijn bijna ongelooflijk. In die zin: zó positief: na vijf jaar is 80% aan het werk. Nou, dat zijn cijfers die uit geen enkel ander onderzoek komen.
Is wat hij doet in feite live-traumatherapie met de hele groep erbij?
Nee. Dat denk ik niet.
Wat dan?
Ik denk dat als er een trauma naar voren komt, dat er ruimte voor is dat iemand individueel traumatherapie krijgt. Nee, het is juist zoeken naar dat iemand zich ánders en beter kan uitdrukken. En zoeken naar steun in de omgeving.
Ze komen vijf tot tien keer bij elkaar. Wat is het eindresultaat? Wanneer zijn ze tevreden, wanneer houden ze op?
Als de patiënt geen psychotische symptomen meer heeft. En als datgene wat uitgedrukt werd in de psychose, als dat ook benoemd wordt, en als daar ook aan gewerkt wordt.
Kan je een voorbeeld geven?
Ik heb zelf een voorbeeld van een jongen die voor het eerst psychotisch werd en dat bleek samen te hangen met het verdwijnen van zijn vader uit het gezin. En toen heeft z’n zus naar aanleiding van onze gesprekken, na dertien jaar, contact gezocht met de vader. Er is inmiddels een hernieuwd contact. Geleidelijk werd de jongen minder psychotisch, met een heel klein beetje medicatie.
Open Dialogue bestaat al 25 jaar
Die methode van meneer Seikkula, die wordt nou natuurlijk die in de hele wereld toegepast?
Helaas niet en dat verbaast mij ook. Dat ik zo laat hier van hoorde.
Hij doet het al vijfentwintig jaar en de eerste publicaties zijn van eind jaren 1980. Bovendien geeft hij al een jaar of tien iedere zomer les in België, met een aantal andere collega’s, over dialogische gezinstherapie. Het bestaat dus al heel lang. Maar kennelijk willen we het niet weten. Misschien is hij ook erg bescheiden. Maar inmiddels zijn er projecten in Duitsland, in België, in de Verenigde Staten. Er zijn ook onderzoeksprojecten en er wordt wereldwijd gekeken of het mogelijk is die bijna ongelooflijke resultaten, die in Finland behaald zijn, ook in wat meer geïndustrialiseerde landen te bereiken. De eerste resultaten zijn heel hoopgevend.
Wat jij zelf hebt gedaan hebt gedaan met de jongen wiens vader het gezin had verlaten, is dat dezelfde methode?
Dat lijkt er wel op. Ik had toen ook echt die insteek om te zoeken naar wat de betekenis erachter was, dat deze jongen psychotisch is geworden.
Dat werd helder en die zus heeft dat heel goed opgepakt. En dat is niet iets wat ík heb voorgeschreven, het is iets wat is ontstaan. Ik heb toen de huisarts er ook bijgehaald. Terwijl ik er niet bij was, heeft hij tegen die moeder gezegd dat het is belachelijk was dat ik geen medicatie voorschreef. Maar dat was nou juist waar moeder bang voor was, dat ik dat zou doen. Later, toen er een goeie band was ontstaan en ik had laten zien dat ik iedere dag terugkwam, en dat ik ook betrokken was, toen mocht ik medicatie voorschrijven. Die jongen heeft nog geen twee maanden een hele lage dosis medicatie gehad. Toen kon het ook weer gestopt worden.
Ga jij ook elke dag naar mensen toe, tien dagen lang?
Nou als iemand zo erg psychotisch is als deze jongen, dan kun je niet zeggen van: ik kom over twee weken wel weer eens terug.
Dus jij past de methode van Seikkula zelf ook toe.
In dit geval wel. Maar ik behandel vooral mensen die stemmen horen.
En merk jij dan dat je inderdaad minder medicatie hoeft voor te schrijven en dat mensen veel sneller opknappen?
In die paar gevallen wel. Ik heb daar niet echt een onderzoek naar gedaan. Vroeger gaf ik hele hoge doses medicatie, maar ik heb inmiddels door literatuur en door dit soort therapieën geleerd dat dat niet hoeft. Maar dat betekent wel dat je er meer tijd in moet investeren. En je moet weten hóe je die tijd moet investeren. Voor mij draait het om de zoektocht naar ‘wat wil hier nou gezegd worden.’
Ga jij ook altijd met z’n tweeën?
Nee, meestal in m’n eentje. Want daar is te weinig financiële ruimte voor. Het kan ook best in je eentje. Maar nog liever natuurlijk met z’n tweeën.
Geef een reactie