Psychiater Bart Rutten doet (onder andere) onderzoek naar de effecten van cannabis op psychose. ‘Als ik psychosegevoelig was, zou ik me wel afvragen of ik het nou wel of niet moest gebruiken. Wat zijn de voordelen, wat zijn de nadelen? De wetenschappelijke wereld is daar nog niet helemaal over uit.’
Is er verband tussen cannabis en psychose?
Als je gevoelig bent voor psychose, zeggen ze altijd dat je heel erg moet uitkijken met cannabis. Jij doet daar onderzoek naar
Als ik psychosegevoelig was, zou ik me afvragen of ik het nou wel of niet moest gebruiken. Wat zijn de voordelen, wat zijn de nadelen? De wetenschappelijke wereld is daar nog niet helemaal over uit. Het is wel duidelijke dat cannabisgebruik een negatief effect heeft op je psychosegevoeligheid als je het op groepsniveau bekijkt. Maar op individueel niveau is dat nooit goed uitgezocht.
Dan heb je ook nog de korte – en de lange termijneffecten. Jij voelt misschien in één keer dat je gevoelig bent en meteen paranoïde (achterdochtig) wordt als je één trekje neemt. Terwijl andere mensen juist kalm worden en het vaker gaan gebruiken. Maar het zou kunnen dat juist het chronische gebruik vóór een bepaalde leeftijd (16) psychosegevoeligheid in de hand werkt. Maar als je het maar een paar keer gebruikt, als je wat ouder bent, dan niet. Dat lijkt zo te zijn.
Daarnaast zijn er ook grote verschillen tussen mensen. Jij en ik verschillen in onze genen en onze DNA-structuur en op basis daarvan denkt men nu dat je ook verschilt in je gevoeligheid om op een bepaalde manier te reageren als je cannabis gebruikt. Daar doen wij onderzoek naar. Hoe zit het nou met het genetisch risico als je bijvoorbeeld een familie hebt waar heel veel mensen met psychosegevoeligheid in voorkomen? Is het dan af te raden om cannabis te gaan gebruiken of juist niet? Daar is de wetenschappelijke wereld nog niet helemaal over uit, hoe dat precies zit.
Maar men is er op groepsniveau over uit dat het gebruik van cannabis grosso modo in verband staat met psychosegevoeligheid.
Langdurig gebruik van cannabis en psychose
Wil dat zeggen dat je eerder een psychose krijgt als je het gebruikt?
Ja. Of je krijgt eerder psychotische ervaringen als je het vóór, met name, je 16e jaar gebruikt.
Dat is belangrijk.
Ja, dus vroeg gebruik is af te raden. En ook langdurig gebruik – daardoor gaan allerlei biologische processen veranderen en dat werkt psychosegevoeligheid ook in de hand.
Kun je dat uitleggen, die biologische processen die veranderen?
Niet meteen. Want daar wordt nog heel veel onderzoek naar gedaan. Wat je wel ziet is dat bepaalde systemen van neurotransmitters worden geactiveerd door cannabis. Het endocannabinoïd systeem en wordt door THC moleculen geactiveerd. Er worden bepaalde processen gestimuleerd en doordat die processen continu worden aangejaagd, worden er ook andere verbindingen gelegd – andere stofjes, zoals dopamine, geactiveerd, dan wanneer je dat niet zou gebruiken. En hoewel het helemaal niet hard bewezen is, zeker niet bij mensen, denken we dat het vrijmaken van dopamine hierdoor wordt bevorderd. En dát staat in verband met het betekenis geven aan wat er gebeurt. En ja als er een prikkel binnenkomt terwijl je dopamine in in een keer omhoog schiet, dan kan het zijn dat je dat net anders interpreteert dan wanneer de dopamine aanmaak neutraal was gebleven.
Maar dat is niet bewezen, zeg jij.
Nee, dat is niet hard bewezen. Er zijn theorieën over, er is wat onderzoek met dieren naar gedaan en er zijn ook wat studies waarbij we de receptoren voor cannabis bestuderen. Maar wat er precies verandert in de hersenen na langdurig cannabisgebruik is nog niet duidelijk.
Mensen gebruiken vaak cannabis, en ook andere middelen, om even te ontsnappen aan stemmen, of aan depressie. Word je voor cannabis ook minder gevoelig zodat het na een tijdje minder goed gaat werken?
Het is geen fysieke verslaving waarbij je cellen zich er aan aanpassen, zodat je steeds meer nodig hebt. Dat is bij alcoholgebruik veel meer het geval.
Maar mensen die cannabis gebruiken om even wég te zijn, die ergens even geen zin in hebben, dat helpt soms. Dat je ergens eventjes van verlost bent. Maar als je het langdurig gebruikt, en zeker als je het dus vroeg gebruikt in je leven, dan heb je toch het risico dat het psychosegevoeligheid in de hand werkt.
Het is wel belangrijk om je te realiseren, als je psychosegevoelig bent, dat we allemaal nogal variëren in onze structuur van denken en doen en óók in de moleculaire stofjes in ons DNA. Er wordt veel onderzoek gedaan naar wie er nou gevoelig is voor de effecten van cannabis, bij wie het psychosegevoeligheid in de hand werkt, en bij wie niet. Misschien kun je dan op termijn ook zeggen dat iemand er wel of niet de genen voor heeft. Maar dát kunnen we nu op dit moment nog niet.
Als je psychosegevoelig bent, welke drugs moet je dan zeker niét gebruiken?
Ik denk de echte dopamine release bevorderende stofjes. Amfetamines en speed zorgen ervoor dat psychosegevoeligheid in de hand wordt gewerkt. Die middelen geven zo’n gevoel van: yes, ik voel iets fijns! Alle uppers werken allemaal op dezelfde stofjes in de hersenen. En dat yes!-gevoel betekent dat er dopamine vrijkomt.
Ik denk dat het elkaar kan versterken. Ik denk dat als iemand die naar dat gevoel op zoek gaat, en dat samen met een bepaalde psychosegevoeligheid in je genen, dan zou dat systeem misschien gedisreguleerd kunnen raken. En dat is dan niet zo goed.
Mensen zoeken oplossingen. Als je ergens last van hebt en je vindt een manier om daar mee om te gaan en je merkt op de korte termijn dat het eventjes werkt – dat kan werken. Maar datzelfde stofje kan op de lange termijn wel schadelijk zijn. En dat ervaar je niet als je het neemt, want dan voel je alleen maar die korte termijneffecten. Ik denk dat je die voor- en nadelen goed moet afwegen. Wat zijn nou die voordelen op de korte termijn en is het echt zo belangrijk, of kan ik beter het risico uit de weg gaan om op de lange termijn meer depressieve klachten, of meer angstklachten of meer psychotische klachten te krijgen?
Hoe weet je van tevoren of het op lange termijn schadelijk zal zijn?
Dat is heel moeilijk om te zeggen. Wat voorspelt nu dat jij of ik op een bepaalde manier op langdurig gebruik gaat reageren? Dat weten we niet.
Ook bij cannabis niet?
Nee, eigenlijk niet. Ik kan me voorstellen dat als je een familielid hebt die op een bepaalde manier op cannabis reageert, dat dat wel iets kan zeggen. Dus als jouw broer of zus zeggen dat ze angstklachten krijgen van cannabis, of ze worden er depressief van of dat ze zelfs psychotische ervaringen hebben, dan is het goed te bedenken dat je dezelfde genetische informatie deelt. Het gaat dan niet zo zeer om de geschiedenis van de familie op gebied van depressie of angstklachten maar om de gevoeligheid voor de omgevingsfactor (drugs) die misschien in je familie aanwezig is. En dát is misschien wel iets om wel op te letten.
Bart Rutten is psychiater. Hij doet (onder andere) onderzoek naar de effecten van cannabis op psychose.
Meer lezen over psychose en drugs?
Eén reactie op “Cannabis en psychose – interview met psychiater Bart Rutten”