Chris is ervaringsdeskundige. Hij heeft in het verleden enkele zware psychoses en enkele minder zware psychoses doorgemaakt, met aanverwante depressies. Hier vertelt hij uitgebreid over het ontstaan en de ervaring van zijn eerste psychose.
“Terugkijkend, kan ik me de grote lijnen van mijn eerste psychose herinneren en ook nog een redelijk aantal specifieke details. Dit komt omdat ik achteraf vaak heb teruggedacht aan die eerste psychose.
De maanden voor mijn eerste psychose voel ik me zeer onzeker en onrustig. Mijn seksuele geaardheid speelt daarin een belangrijke rol. Hoewel Paul de Leeuw op tv – als een jong iemand – hier op humoristische en taboedoorbrekende manier iets aan probeert te doen, is dit thema in mijn ogen nog een taboe. Op school en onder vrienden worden over homo’s grappen gemaakt of ze worden quasi grappig geïmiteerd. Ondanks dat ik leuke vrienden heb, voel me hier eenzaam door en weet me hier geen raad mee. Ik hou het dan ook verborgen. De Schreeuw van de Leeuw, was begin jaren 90 een humoristische taboedoorbrekende show. Waarin onderwerpen als homoseksualiteit, gehandicapten, ouderdom etc. aan de orde werden gesteld.
De week voor de psychose logeer ik een aantal dagen bij mijn oom in Den Haag om een open dag te bezoeken van de faculteit Europese studies in Leiden. Deze studie wil ik gaan volgen, nadat ik de HAVO en bachelor heb behaald. Ik ben net klaar met het eindexamen MAVO-D en ben van plan om volgend schooljaar een jaar High School in de Verenigde Staten te gaan volgen. Het jaar daarop wil ik de HAVO afmaken. Ik heb alles al zo’n drie jaar vooruit gepland.
Bij mijn oom in Den Haag slaap ik zeer slecht; de laatste nacht helemaal niet
Bij de open dag van de universiteit kom ik al verward aan. Hierdoor beland ik in een lokaal van de faculteit Cultuurwetenschappen waar een college wordt gegeven over China: helemaal fout dus!
Ik verlaat de universiteit en denk dat men mij expres verkeerd heeft gestuurd: men was helemaal voorbereid op mijn komst. ‘s Middags ga ik nog met mijn nichtje naar Scheveningen. Als we over de boulevard wandelen, denk ik dat iedere man mij begluurt. De psychose zit dan nog in de beginfase en ik kan nog normaal functioneren. De dag erna bezoek ik het Binnenhof. ‘s Avonds bij het journaal zie ik een huilende staatsecretaris Else Ter Veld die gaat aftreden. Ik betrek dit geheel op mezelf: omdat ik die dag op het Binnenhof was, ben ik hier schuldig aan!
Vrijdagavond 6 juni kom ik thuis uit Den Haag. Ik denk dat ik in de trein door een tante en een oom achterna ben gezeten om mij in de gaten te houden
De nachten ervoor bij mijn oom in Den Haag, slaap ik zeer slecht en de laatste nacht helemaal niet.
Zaterdag 7 juni. Mijn ouders komen die ochtend erachter dat ik psychotisch ben en bellen de huisarts, die ons doorverwijst naar de RIAGG, waar we maandag terecht kunnen. Voor het weekend schrijft hij Xanax voor om enigszins tot rust te komen.
Maar de psychose wordt tijdens het weekend alleen maar erger. Ik ga nog zonder het aan mijn ouders te vertellen zwemmen in het buurtzwembad. Onderweg op de fiets zie ik personen die ik meen te kennen, maar wie het precies zijn weet ik niet. Enkele kijken boos naar me omdat wij het land gaan verlaten en zei niet mee mogen. Vanwege al deze angstaanjagende prikkels blijf ik uiteindelijk niet lang weg.
Thuis neem ik de krant, op de voorpagina staan foto’s met tanks die naar de oorlog, in het toenmalige Joegoslavië gaan, maken me nog angstiger en psychotischer. Ik denk dat ik invloed heb op die oorlog in Joegoslavië. Automobilisten met een zonnebril op die langs ons huis rijden moeten mij in de gaten houden, omdat ik iets te verbergen heb. Vanaf het gebouw achter mijn ouderlijk huis denk ik dat ik door mijn vroegere docenten van school in de gaten word gehouden met een verrekijker. De tv zie ik als een enorme camera; de hele wereld begluurt mij.
In de badkamer zijn afluistermicrofoontjes. Ik word steeds angstiger en durf alleen nog maar op de bank in de woonkamer te liggen
Maandag 9 juni hebben we afspraak met de jeugdpsychiater van de RIAGG. In mijn waan denk ik dat we met een grote groep Nederlanders gaan verhuizen naar de V.S., omdat we Nederland moe zijn en nu een geheim gesprek hierover hebben om de plannen te bespreken.
De afspraak met de jeugdpsychiater zie ik als een testgesprek of we wel mee mogen met die groep. Ik houd dan ook zo veel mogelijk mijn mond, dat lijkt me het meeste veilig.
Op dinsdag 10 juni word ik opgenomen op de PAAZ van het academisch ziekenhuis Maastricht.
Ik slik zeer veel verschillende soorten medicatie, waar ik erg stijf van word. De psychose wordt niet minder. Bij het geluid van de luchtverversing denk ik, dat op het dak van het ziekenhuis helikopters landen die mij komen ophalen om me naar Amerika te brengen, waar al mijn vrienden en familie al zullen zijn en waar we een nieuw leven zullen beginnen. Op de afdeling zie ik bijna iedereen aan als bedreigend. De verplegers vertrouw ik niet. Soms word ik wel enigszins rustiger door medicatie, maar de psychose blijft.
Een keer komen er spontaan twee vrienden langs op de PAAZ. Ik kan geen kant met ze op. Ik praat amper. Enkele dagen daarna nog onze buren, enige vorm van gedachte wisselen lukt niet. Bij de creatieve therapie kom ik tot vrijwel niets.
Op aandringen van mij, vragen mijn ouders of ik poliklinisch verder geholpen kan worden omdat ik erg ongelukkig ben op de PAAZ en tot niets kom.
Poliklinisch ga ik nog een week naar de PAAZ in Maastricht. Dan word ik doorverwezen naar Wickraderheem, een instelling voor jeugdpsychiatrie van Welterhof in Heerlen. Tegenwoordig valt het onder GGZ Mondriaan.
Op de intake in Wickraderheem met mijn ouders ben ik zwaar psychotisch
We hebben een gesprek met de jeugdpsychiater, ik kan geen antwoorden geven op vragen, ik denk dat alles dat ik zeg tegen mij gebruikt zal worden. Ik maak wat verwarde niet te begrijpen opmerkingen. Mijn ouders en de psychiater besluiten dat ik over twee weken zal worden opgenomen.
We gaan voordat ik in Wickraderheem zal worden opgenomen nog twee weken naar de Belgische kust. Mijn ouders hopen dat deze vakantie mij goed zal doen en dat ik zo weer enigszins zal opknappen. Tijdens de heenreis denk ik, dat de grote leider alle stoplichten voor ons op groen zet. Hij heeft België en de meeste landen in zijn macht. De bevolking van die landen is altijd bang en moet afzien. Nederland is nog min of meer soeverein en het volk heeft hier nog voor het zeggen, maar de laatste maanden neemt de grote leider ook hier steeds meer de macht over.
In het appartement durf ik gedurende de drie dagen dat ik er verblijf er vrijwel niet uit
Een keer maak ik een uitzondering en ga naar het strand om me bij de rest aan te sluiten maar vlucht dan al weer snel naar binnen. Op een pier staan een aantal windmolens, die het weer regelen. Het waait enorm en het volk moet afzien onder de machtsbeluste leider. In de broodjes van de bakker, in de thee, koffie en melk zitten stoffen die het volk rustig moeten houden. Ik eet hierdoor erg weinig en ben broodmager. Het journaal op tv, radio uitzendingen, de krant, draaien allemaal om mij, of ik heb invloed op een gebeurtenis. De antipsychotica die ik neem werken niet. De paranoia, angst en de achterdocht is nog enorm.
Op 10 juli brengt mijn vader me naar het jeugdpsychiatrische centrum Wickraderheem in Heerlen
Tijdens de reis heb ik een waan dat de tunnels onder de rivier de Schelde in Antwerpen waar we onder door rijden lekken, en weer dat de stoplichten voor ons op groen worden gezet.
Wickraderheem is helemaal nieuw en zeer modern. Er zijn vier afdelingen; een voor kinderen tot 12 jaar, en drie afdelingen voor jongeren tussen 12 en 18 jaar. De afdelingen zijn genoemd naar sterrenbeelden. Ik kom terecht op Orion.
Tijdens de opname kun je overstappen naar een afdeling met meer vrijheid. Elke afdeling heeft zijn eigen gesloten binnenplaats, waar een stenen pingpong tafel staat.
Ik heb mijn eigen kamer maar de eerste nachten slaap ik in de isolatie. Later mag ik zelf kiezen waar ik wil slapen. Ik kies dan voor de isolatie; daar ben ik veilig denk ik
Op de isolatie zijn 2 separeerkamers, van binnen en buiten helemaal wit geschilderd met een stalen deur. In elke kamer hangen twee camera’s om ons te observeren vanuit de kamer van de verpleging. Er kan geen raam open, ze zijn voorzien van airconditioning.
Door mijn psychose kan me in het bungalow-achtige gebouw erg slecht oriënteren. Zo heb ik het gevoel dat mijn kamer heel ver weg is weggestopt. Ongeveer een maand later kom ik er achter dat mijn kamer pal naast de kamer van de verpleging zit en dus midden op de afdeling. Doordat het gebouw pas enkele maanden oud is ruikt alles een beetje chemisch, in mijn beleving doen ze dit om ons te bedwelmen.
Ik wantrouw bijna iedereen, de verpleging en de jongeren uit de groep. Overdag ben ik het liefste in mijn kamer, maar dat is niet toegestaan. Ze proberen me te activeren door met de groep te gaan sporten en te zwemmen. Ook ga ik af en toe onder begeleiding mee boodschappen doen, in de nabij gelegen wijk Welten. We verzamelen bij terugkomst gras en onkruid voor de konijnen van de boerderij.
De parkachtige omgeving met een vijver, heuveltjes en sloten rondom de psychiatrische inrichting, zie ik als een mysterieus gevaarlijk domein met moerassen waar zich enge taferelen afspelen.
In het weekend mag ik niet naar huis. We gaan dan ‘s ochtends zwemmen met de groep en ‘s middags eten we vlaai en drinken thee. Voor de psychose zwom ik erg graag, maar nu heb ik er een hekel aan. De psychose heeft al mijn levenslust kapot gemaakt.
Ook wandelen we dan in de omgeving van de kliniek. Ik ben door de medicatie erg stijf, en denk dat er door Awacs vliegtuigen van de NAVO-basis Geilenkirchen, nucleaire energie wordt verspreid. Ik denk dat dit op mijn lichaam slaat, en daardoor denk ik dat ik niet meer kan lopen. Ik blokkeer helemaal. Gelukkig gaat het lopen de ene keer weer normaal, maar ik kan zomaar helemaal verstijven en geen voet vooruit krijgen.
‘s Avonds kijken we naar het journaal. Koning Boudewijn overlijdt op vakantie in Spanje; hier zit familie van mij achter
Hij past niet in de nieuwe wereldorde die er aan zit te komen. Ook zien we de nieuwe president van Amerika, ik ben bang dat ze hem binnenkort gaan vermoorden, net zoals Kennedy.
De betrekkingsideeën die ik heb met de krant, tv en radio, de geurwanen, de nachtmerries waarbij ik denk dat ze echt gebeurd zijn, de achtervolgingswanen, iedereen wantrouwen, het neem allemaal niet af. De Akineton, Impromen en Tranxene, die ik sinds het begin van de opname in Wickraderheem slik, slaan nog steeds niet voldoende aan.
Eind augustus gaan ze me na enige aarzeling toch op Clozapine/Leponex zetten. Dit middel is sinds kort weer op de markt; in het verleden zijn mensen ernstig ziek geworden door Leponex omdat het de witte en rode bloedlichaampje kan aantasten. Het mag nu weer voorgeschreven worden maar dan moet elke twee weken bloed geprikt worden op de bloedwaarden. De psychiater gaat het risico in de afwijking met de bloedlichaampjes toch nemen, de kans op afwijking is immers 1 op 10.000. De Leponex wordt binnen 2 weken opgebouwd tot 600 mg 1xdaags.
De psychose smelt als sneeuw voor de zon. Ik heb de weken erna wel nog wat restpsychose; ik vraag bijvoorbeeld aan mijn moeder, wanneer ik op zondag naar huis mag. Of bij de jaarlijkse kunstmarkt in Maastricht denk ik dat iedereen mij op straat zal herkennen. Ze zegt dat dit onzin is. Deze lichte waan, in verhouding met mijn zware psychose kort ervoor, verdwijnt gelukkig direct nadat ik mijn moeder deze vraag stel.
Nadeel van Leponex is wel, dat ik een half uur na inname als in een coma in slaap val, en zo maar twaalf uur droomloos doorslaap. Het in gewicht 15 kg aankomen en het nachtelijk kwijlen neem ik maar voor lief
Nu het weer stukken beter met me gaat, word ik ook weer ondernemend. Begin me min of meer te vervelen op de afdeling. Gelukkig mag ik nu in het weekend naar huis. Ik vraag bij mijn begeleider en de staf of ik niet naar de naastgelegen school voor speciaal onderwijs mag. Ze gaan hiermee akkoord, en twee weken later mag ik drie uurtjes per dag naar school. Ik krijg hier les in Nederlands en Engels op een laag niveau, dit gaat me goed af.
In het stappenplan – oftewel de mate van vrijheid die de opgenomen jongere heeft – sta ik nog steeds op stap 2. Stap 1 is de minste vrijheid, je mag dan niet het gebouw uit, bij stap 12 heb je totale vrijheid. Dit belemmert naar mijn mening ernstig mijn herstel en een verdere persoonlijke positieve ontwikkeling na de psychose. Ik vraag dan ook meerdere keren om hoger in het stappenplan te komen maar dit wordt steeds afgewezen. Ook moet ik zeker van de jeugdpsychiater tot Pasen 1994 in Wickraderheem blijven. Dit lijkt voor mij, en ik denk voor iedere tiener een eeuwigheid.
Op de afdeling is het erg onrustig, enkele jongeren hebben ADHD en meerdere aanverwanten stoornissen
Tijdens de avondmaaltijd zit de meerderheid te mokken dat ze het eten niet lusten.
De radio’s op de kamers staan tijdens het rustuur keihard aan. Ik kom maar moeilijk tot rust na deze zware en heftige psychose.
Ik ben niet gelukkig in Wickraderheem, mis mijn familie, vrienden en omgeving in Maastricht enorm. Wil weer een gewoon leven van een middelbare scholier van 17 met alle ups en downs die daar bij horen.
In eerste weekend van november ga ik zoals gewoonlijk weer naar huis. Ik geniet van de huiselijke gezelligheid. De zondagavond zie ik er erg tegenop om weer naar Heerlen te gaan. Ik neem het besluit om de volgende ochtend in bed te blijven. Mijn moeder voelt me goed aan ze ziet ook dat ik ernstig heimwee heb in Wickraderheem.
De dag erna overlijdt mijn opa op 93-jarige leeftijd, ik onderga dit verlies heel normaal, zoals ieder ‘normaal’ mens hiermee zou om gaan. Ik raak door dit gebeuren niet in een psychose, dit bewijst maar weer hoe goed het met me gaat.
Op 4 november ga ik op eigen initiatief met ontslag
We hebben elke twee weken nog nazorggesprekken maar ik wil hier met mijn puberaal gedrag niks van weten. De gesprekken duren dan ook maximaal een kwartier. Ik wil doorgaan met mijn leven en niks met psychiatrie te maken hebben.
Omdat ik er erg naar verlang om als een normale jongen door het leven te gaan wil ik ook weer school. Samen met mijn oude middelbare school is afgesproken om vanaf 1 januari in havo 4 in te stromen. Ik heb helaas wel een leerachterstand van dik vier maanden en met 450 mg Leponex wordt dit geen makkelijke klus.
Na ongeveer een maand komen we er achter dat de achterstand te groot is en doe ik eigenlijk mee voor spek en bonen. Kennissen van school die niet weten dat ik een psychose heb gehad, vragen me waarom ik niet in Amerika ben, ik zou daar toch een jaar High school gaan doen?
Waarop een vriend dan prompt zegt: ”Hij heeft een psychose gehad..” De kennis is onwetend en heeft schijnbaar nog nooit van een psychose gehoord. ‘’Heeft ‘ie een spook gehad..’’.?
Ergens zit er wel een waarheid in de vraag van die jongen, ik had ook last van spoken.
De Leponex maakt me tijdens de ochtend erg duf en ik val dan ook bijna in slaap tijdens de les. Ik ben vertraagd in denken en kan de lessen maar moeilijk volgen. Met moeite maak ik de lessen af zonder een eindrapport te krijgen.
Gelukkig heb ik erg veel steun van enkele vrienden, die mij hebben meegemaakt toen ik psychotisch was en me tijdens mijn opname ook zijn komen bezoeken
In juni 1994 stop ik abrupt met de medicatie, ik ben de bijwerkingen zat en het niet mogen drinken van een biertje op zaterdagavond. Al enkele dagen erna voel ik me steeds actiever worden en ik val kilo’s af. Op een feestje of in het café drink ik ook weer mijn biertje zoals al mijn leeftijdsgenoten. Ik heb er weer lol in net zoals het was enkele maanden voor de psychose. Ook maak ik weer toekomstplannen, zo wil ik havo 4 en 5 in één jaar gaan doen. Om niet te veel achter te lopen met de vrienden en samen eindexamen te doen.
Tijdens de zomervakantie geniet ik erg van mijn vrijheid en het feit dat ik een jaar geleden op een gesloten afdeling zat zonder vrijheid.
Zonder medicatie achter de hand begin ik met frisse moed het nieuwe schooljaar.
Conclusie van deze eerste en tevens zwaarste psychose:
- Erfelijk bepaald?
Binnen de familie aan moeders kant komen bipolaire stoornissen voor zoals manische depressiviteit en schizofrenie : de aanleg voor psychose kan genetisch bepaald - De trigger?
Extreme onzekerheid/stress over mijn Ik weet me geen raad met mijn seksuele geaardheid en het toekomstige High School jaar in Amerika maakt me nog eens extra gespannen. - Leerpunt?
Omdat het mijn eerste psychose betrof, kon ik mij zelf nog niet corrigeren, de signalen waren onbekend. Men had mij eerder op Leponex moeten zetten, maar durfde dit destijds in 1993 niet Vanwege het vermeende gevaar, van afwijkingen bij de rode en witte bloedcellen bij personen jonger dan 18 jaar.”
Chris Zuidenberg (pseudoniem) is ervaringsdeskundige. Hij heeft in het verleden enkele zware psychoses en enkele minder zware psychoses doorgemaakt, met aanverwante depressies.
Meer lezen over herstel?
