François voelde zich verdwaald in apathie en vond zijn enige ontsnapping in YouTube-video’s. Maar tussen de troost van kattenfilmpjes en Gordon Ramsey ontdekte hij onverwacht iets groters: hoop. Dit is zijn verhaal over verdwalen, volhouden en het langzaam terugvinden van een sprankje licht in de duisternis.
Apathie en Youtube
Toen ik midden in mijn depressie diep in de zwarte put van hersenkrakende wanhoop lag te kronkelen van de pijn, kon ik in mijn apathie vaak niet veel meer doen dan filmpjes bekijken op YouTube, wel urenlang. Als een zombie. Half verdoofd door de pijn en de pillen. Mijn enige afleiding.
Zo bekeek ik eindeloos filmpjes van Gordon Ramsey, Oorlog in de keuken en filmpjes over spelende poesjes, grappige baby’s en eenzame, vervuilde hondjes die werden gered en naar de dierenarts werden gebracht.
The Shawshank Redemption
Ook keek ik wel eens naar stukjes speelfilm. Eén van de stukjes waar ik steeds weer om moest huilen was uit de film The Shawshank Redemption, naar een verhaal van Stephen King. Die film is niet voor niks wereldberoemd. Die film gaat over hoop.
Andy (Tim Robbins) zit onschuldig in de gevangenis voor een dubbele moord en praat met medegevangene Red (Morgan Freeman). Red is na jaren in de gevangenis cynisch geworden, maar Andy niet. Andy reageert op het cynisme van Red met: “Get busy living, or get busy dying”. Uiteindelijk ontsnapt Andy op spectaculaire wijze en laat Red alleen achter.
Als Red eindelijk zijn straf heeft uitgezeten, herinnert hij zich dat Andy iets voor hem ergens ver weg heeft verstopt. Na een lange busreis krijgt Red een lift naar een stuk verlaten platteland, de plek waar Andy voor hem een verrassende boodschap heeft. Daar gaat Red naar op zoek.
Dat stukje film is een killer. Dat rare rode autootje, dat landschap, die geniale muziek. Hij vindt daar een brief met een uitnodiging en die brief eindigt met: Remember Red, hope is a good thing, maybe the best of things. Als je deze Engelse zin intikt bij YouTube, kan je het zien. Mijn favoriet is hieronder te zien:
Hoop, vooral over hoop
Deze film gaat over hoop. Over hoe je jezelf elke dag opnieuw moet toespreken. Hoe je elke keer weer opnieuw na vallen moet opstaan, voor de miljoenste keer opstaan. Over hoe je aardig tegen jezelf moet zijn, jezelf afvragen wie je bent en wat je wilt, en dan op zoek gaan. Zoals Andy, en daarna Red in de film. Volhouden, volhouden, volhouden. Nooit – nooit – nooit opgeven!
Eigen hoop vinden
Dit stukje filmpje vertelde me steeds opnieuw dat ik nog niet dood was. Dat ik heel misschien uit de gevangenis van de wanhoop kon kruipen, dat er heel misschien toch een kansje was. Van pikzwarte wanhoop naar piepklein sprankje hoop.
Het gevoel van hopeloosheid
Midden in mijn depressie dacht ik, wist ik, wist ik echt honderd procent zeker dat mijn leven onherstelbaar beschadigd was, dat ik een onherstelbaar verlies had geleden, dat ik het echt nooit meer zou kunnen oplossen. Als een dier in een kooi.
Ik kan het niet oplossen, wat ik ook doe of probeer, het gaat niet lukken. Ik kan niet naar rechts, niet naar links, niet vooruit, niet achteruit, niet naar boven, niet naar beneden. Klem. Machteloos, hopeloos, wanhopig, want er is geen hoop op verbetering. Kansloos. Dat is depressie.
Komt het nooit meer goed?
Die gedachten van wanhoop, paniek, verdriet en pijn veroorzaken chronische, extreme stress die op zijn beurt je kop en lichaam gek maakt. Kortsluiting. Explosie. Implosie. Apathie. Ondraaglijke pijn. Klaar. Dood willen.
En elke keer als ik een terugval heb, denk ik hetzelfde. Hoewel ik al talloze keren een terugval heb meegemaakt, en dus met mijn gezond verstand weet dat het tijdelijk is, elke keer weet ik weer honderd procent zeker dat het deze keer echt nooit meer goed zal komen. Meerdere depressievelingen hebben me hetzelfde verteld. Het lijkt wel een symptoom van depressie. Die ongelooflijke zekerheid kan je ook eigenwijs, ondankbaar en arrogant noemen.
Matt Haig in Redenen om te blijven leven: “Een van de belangrijkste symptomen van een depressie is dat je alle hoop verliest. (…) Wees dapper. Wees sterk. Haal diep adem en ga door. Je zult jezelf er later dankbaar voor zijn”.
Etty Hillesum schrijft op 30 april 1942 in haar dagboek Het verstoorde leven: “Nooit opgeven, nooit vluchten, alles verwerken, dan maar lijden, dat is ook niet erg, maar nooit, nooit opgeven”.
Elke keer als ik dat filmfragment bekeek, voelde ik eventjes iets heel sterks. Ik voelde hoop, geleende hoop. Maar daar was ik me nog niet van bewust. Want ik sliep nog, ik was nog niet wakker, ik wist nog niet dat dit de weg uit mijn depressie was, de weg uit de hel.
Depressie en een chemisch onbalans?
Ik dacht toen nog dat de antidepressiva de chemische onbalans in mijn hersenen ging behandelen en zo mijn depressie ging genezen. Dus daar concentreerde ik me op.
Depressie is voor mij: geen hoop, geen hoop meer hebben dat het ooit beter wordt, misschien uiteindelijk weer goed komt. Als ik in die toestand ben, dus hopeloos, wanhopig, dan kan ik me niet voorstellen dat ik periodes heb dat ik wel hoop heb. Als ik wel hoop heb, dan kan ik me niet voorstellen dat ik periodes heb dat ik geen hoop heb.
Geleende hoop
In het begin van de ellende was er iets dat mij toch wat hoop gaf. Ik ken Willem van der Does, hoogleraar klinische psychologie in Leiden. Een intelligente, vriendelijke, nuchtere man. Toen ik midden in mijn depressie zat, mailde hij me: “François, elke depressie gaat voorbij”. Zijn kalme, rationele, gezond-verstandige mail met vooral die ene zin is me altijd bijgebleven. Dit is wat men geleende hoop noemt.
Ik geloofde hem niet, maar zijn hoop gaf mij toch wat hoop. Mijn gekte gilde dat ik het beter wist, maar mijn geleende hoop zei rustig: zo, dus jij weet het beter dan Willem? Goh.
Monnik Thich Nhat Hanh en hoop
De in 2022 overleden boeddhistische monnik Thich Nhat Hanh, afkomstig uit Vietnam, schreef veel goeie boeken, ook vertaald in het Nederlands. Hij was zeer begaan met zijn volk en was altijd bezig met die oorlog die maar duurde en duurde.
Toen iedereen al lang de hoop had opgegeven, bleef hij als enige volhouden: nee, op een bepaald moment stopt de oorlog. En jahoor, tot ieders verbazing kwam er na twintig jaar eindelijk een eind aan die oorlog. Hij zei: Alles is in beweging, alles heeft een begin en alles heeft een eind. This too shall pass. Ook jouw depressie gaat op een bepaald moment voorbij. Wat wel helpt, kuch, is dat je er alles aan doet wat binnen je mogelijkheden ligt. Zodra je dat kan.
Geloof en hoop
Een van de christelijke deugden is hoop. Wees niet bang, ik probeer niemand te overtuigen van het christelijke geloof. Dat zou ook wel raar zijn want ik ben zelf geen gelovige. Maar goed, dat het binnen die godsdienst zo’n belangrijke plaats inneemt, zegt wel genoeg.
Hoe intelligent was het van de intelligentsia om God dood te verklaren en de godsdienst bij het vuilnis te zetten? Misschien kunnen zij zonder god(sdienst), maar dat betwijfel ik. Wat ik niet betwijfel is dat de rest van de bevolking zeker niet zonder god(sdienst) kan. Sinds wij God dood hebben verklaard, lacht de duivel.
Qoutes en uitsprak over hoop en depressie
Hieronder vind je een aantal qoutes en uitspraken over depressie:
Jon G. Allen in Coping With Depression: From Catch-22 to Hope: “(…) depressie komt voort uit stressvolle gebeurtenissen en moeilijkheden die ertoe leiden dat de persoon zich hopeloos voelt. Vernedering, je gevangen/klemgezet voelen en verlies door de dood leiden in het bijzonder tot gevoelens van verslagenheid, machteloosheid en hulpeloosheid; de depressieve persoon die zich verslagen voelt, gelooft dat er geen uitweg is, kan zich geen uitweg voorstellen.
(…) Ik kan me nauwelijks een mentaal moeilijker uitdaging voorstellen dan een gevoel van hoop te behouden wanneer je je hopeloos voelt. (…) Hoop is belangrijk want het geeft je de moed om niet op te geven en door te gaan op de lange weg naar verbetering. Zonder hoop geef je het op. (…) De fundamentele catch-22 is: om van een depressie te herstellen moet je hoop hebben, maar depressie produceert hopeloosheid. (…) Depressie is de psychiatrische aandoening die het vaakst met zelfmoord in verband wordt gebracht. Cruciaal in de suïcidale toestand is het gevoel gevangen te zitten en de overtuiging dat de situatie hopeloos is. (…) Perfectionisten zijn bijzonder kwetsbaar”.
Lewis Wolpert in De anatomie van een depressie: “Depressieve patiënten die zelfmoord plegen, doen dat meestal aan het begin of aan het eind van een depressieve periode. Een gevoel van hopeloosheid en niet de ernst van de depressie, schijnt de beslissende factor te zijn”.
Brené Brown vertelt in De kracht van kwetsbaarheid dat volgens haar hoop niet een spontaan gevoel is, maar bewuste gedachten. Hoop is volgens haar: (1) doelen stellen (2) doorzettingsvermogen, en (3) geloven dat het je gaat lukken. Volgens haar is hoop iets dat je moet leren, jezelf moet leren.
Volgens Ron Leifer, Amerikaans psychiater, boeddhist en schrijver van The Happiness Project is depressie een spiritueel probleem: “Naar mijn mening is depressie vervlogen hoop en het gevoel dat je geen controle meer hebt over je leven. Depressie gaat over de toekomst, het is geen mogelijkheid zien om in de toekomst gelukkig te zijn”.
Het tegenovergesteld van depressie is hoop
In een hopeloze toestand is iemand hoop proberen te geven door “Kop op!” te zeggen zinloos, kansloos, verloren moeite. Je zegt tegen iemand midden in een paniekaanval niet: het komt goed. Het komt goed? Het huis staat in brand!
Volgens mij is depressie wanhoop. Dus dan is het tegendeel hoop, dan is het beste antidepressivum hoop, dan is de oplossing ook hoop.
- Waar en wanneer heb je alle hoop verloren?
- Wat geeft je hoop?
- Wat zou je hoop kunnen geven?
- Wat zou er moeten gebeuren dat je weer wat hoop krijgt?
Tegen het eind van de film is Red het met Andy eens en zegt: “Get busy living, or get busy dying. That’s goddamn right!”
Meer lezen over Depressie?
- Leven met een depressie – een kijk in mijn week
- Depressie is … 30 nieuwe stellingen!
- Leven met hypomanie en depressie – herstelverhaal
Meer lezen van François de Waal?
- Auteur François de Waal
- Maak kennis met… François de Waal, gastblogger over depressie
- Depressie, de dwangmatige denkziekte – François de Waal
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Vereniging Afbouwmedicatie
De Vereniging Afbouwmedicatie is te allen tijde bereikbaar om met je mee te denken. Ook als je vragen hebt over deelbaarheid van pillen of andere praktische vragen rondom het afbouwen van medicatie.
Mail je vraag naar: info@verenigingafbouwmedicatie.nl
Geef een reactie