Bij een psychose krijg je soms heftige beelden of geluiden in je hoofd, uit het niets. Intrusies. Ze kunnen je erg angstig maken. Psycholoog David van den Berg over het verschil tussen intrusies en herbelevingen en wat er tegen te doen is.
Mensen met psychoses hebben vaak last van intrusies. Dat zijn plotseling opkomende beelden of geluiden of gedachten, vaak gewelddadig en angstaanjagend. Is dat in feite een uiting van een posttraumatisch stresssyndroom?
Dat kan. Het is een vrij ingewikkelde materie. Enerzijds zien wij mensen die écht last hebben van herbelevingen. Mensen die een psychotische ervaring hebben maken feitelijk ook een echt trauma mee. Op dát moment is de psychose je werkelijkheid.
Bijvoorbeeld: ze denken écht: ik ga eraan, ze gaan me doodmaken. Of: ik word nú vergiftigd. Mensen staan soms letterlijk doodsangsten uit. En dat kan net zo goed traumatiserend zijn. Het brein maakt dat gewoon mee. Dus mensen kunnen soms herbelevingen hebben van dingen, waarvan anderen zullen zeggen dat het niet echt is gebeurd, maar die mensen hebben dat wél zo beleefd.
Mensen kunnen ook herbelevingen hebben van traumatische ervaringen in de behandeling
Dan hebben ze bedoelingen van behandelaren anders geïnterpreteerd, of ze hebben gedacht dat ze in de isoleercel vergiftigd werden, bijvoorbeeld.
Aan de ene kant zien we dus dat mensen een soort post-psychotische PTSS (post-traumatische stress stoornis) kunnen hebben.
Maar sommige mensen hebben gewoon achterdochtige invallen
Die zitten nietsvermoedend op de bank en dan ineens is er zo’n schrikbeeld van een vent die met een mes of met een bijl op hen afkomt.
Daar is onderzoek naar gedaan: meer dan driekwart van de mensen met psychose hebben dit soort invallende beelden, imagery noemen ze dat wel in het Engels. In het Nederlands hebben we er niet echt een mooie vertaling voor. Het zijn mentale beelden. Wij onderzoeken nu – en wij niet alleen – of traumaverwerkingsgerichte technieken zulk soort negatieve beelden kunnen verminderen, zodat ze minder levendig worden en zodat ze minder naar worden, als ze toch opkomen. Het idee is, dat als je die intrusies kunt verminderen, de achterdocht misschien ook wat minder wordt, als dat iets is wat steeds je achterdochtigheid triggert.
Stemmen horen is soort intrusie
Hangt het voor jouw gevoel altijd samen met achterdocht?
Niet altijd. Kijk je zou stemmen natuurlijk óók kunnen zien als een als een intrusief fenomeen, hè. Zo leg ik dat eigenlijk wel altijd aan mensen uit. Waarschijnlijk zijn er heel veel verschillende typen stemmen. Als je kijkt naar al het onderzoek, dan is er niet één type stemmenhoren waarbij één hersengebied actief is – dat is echt voor iedereen anders, en waarschijnlijk zijn dit stemmen die wat meer aan het geheugen gerelateerd zijn. Ik zie veel kansen voor dit soort behandelingen voor stemmen die duidelijk aan trauma’s gerelateerd zijn en eigenlijk dus een soort verwrongen herbelevingen zijn. We verwachten dat die voor een deel te behandelen zijn met traumaverwerkingsgerichte technieken.
Er zijn ook stemmen die meer met een soort innerlijke spraak te maken lijken te hebben. Iedereen kent het wel, dat je zo ’n stemmetje in je hoofd hebt, dat heb ik ook, dat zegt: David sukkel, wat doe je nou weer, je praat veel te lang…
Sommige mensen horen die echt als stemmen. En dan heeft een stem meer te maken met je zelfbeeld, met je zelfwaardering. Ik denk het traumaverwerkingstechnieken ook bij deze mensen kunnen helpen, maar dat we daar toch ook wat meer moeten doen aan zelfwaardering. Mensen leren om minder streng tegen zichzelf te zijn et cetera.
Psychose is vreemde instructieve ervaring
Intrusies in de vorm van beelden, dat komt vrij veel voor. Maar je hoort er niet zo veel over.
Dat klopt. In onderzoek is het een ondergeschoven kindje. Er is veel aandacht geweest voor het stemmen horen maar er is nog vrij weinig onderzoek naar intrusieve beelden. Misschien ook omdat we pas de laatste jaren wat meer technieken waarmee we mensen ook vrij effectief kunnen helpen. Op dit moment is het een hot issue.
Intrusies maken patiënten erg bang.
Ja, het zijn hele enge dingen. Voor mij is een psychose uiteindelijk dat je vreemde intrusieve ervaringen hebt, die je vervolgens gaat proberen te verklaren. Die intrusieve ervaringen, dat kan in je lijf zijn, dat kan een stem zijn en dat kan een beeld zijn. Maar je schrikt je natuurlijk het leplazarus.
Psycholoog David van den Berg vertelt in dit interview over het verschil tussen intrusies en herbelevingen en wat er tegen te doen is.
Meer weten over herbelevingen?
Geef een reactie