Nanette Waterhout schrijft in dit achtergrondartikel over opgelopen trauma in haar gezin van herkomst. Trauma bij haar moeder, haar broer en bij haarzelf. Gaandeweg ontdekte ze hoe de GGZ jarenlang afkeurend was. Inmiddels komt de GGZ daar op terug, bijvoorbeeld met een training die trauma wél centraal stelt in behandeling: ‘Over trauma gesproken.’
Kunnen paranormalen jouw gedachten lezen?
Kan dat aan de hand van jouw foto?
Verspreidt de KPN deze gedachten via zijn kanalen?
En moet je daarom voor je leven vrezen?
Jouw stemmen
Gaan met jou aan de haal
Jouw psychotische gedachten
Vertellen jou een naar verhaal
Dat je daar gek van wordt
Lijkt mij vrij normaal
Psychische kwetsbaarheid en de relatie met trauma is bij ons in het gezin behoorlijk aanwezig. Het speelde een rol bij mijn moeder, bij mij zelf en vooral bij mijn broer. Bovenstaande gedicht schreef ik over en voor hem. Hij heeft vanaf zijn zestiende last van ernstige psychotische klachten.
Die bestaan bij hem uit waanideeën, paranoïde gedachten en sinds een jaar of twaalf hoort hij ook stemmen. En dit gaat bij hem de hele dag door, tot aan de dag van vandaag. De inhoud van verschillende trauma’s spelen hier een belangrijke rol bij. Zowel trauma’s van vóór zijn vele en langdurige opnames bij de GGZ als ook van tijdens deze opnames zelf en de periode daarna.
Als familie werden wij niet of slecht betrokken bij de zorg voor hem. Er werd geen aandacht geschonken aan onze signalen, vragen en zorgen.
Gemiste kansen voor beide partijen. Wij herkenden de signalen wanneer het minder ging met hem en konden een gedeelte van de inhoud van zijn psychoses plaatsen naar gebeurtenissen die hadden plaatsgevonden.
Maar er werd niet naar geluisterd, ook niet als wij nadrukkelijk onze ideeën hierover deelden. We vroegen om aandacht en behandeling hiervoor. Onbegrijpelijk en pijnlijk als je zelf de verbanden al lang hebt gelegd.
Er werd vooral veel medicatie verstrekt om de stormen in zijn hoofd te laten luwen. Niet dat het heel veel uitpakte, behalve misschien aan de manische kant. De stemmen en waanideeën werden er in ieder geval niet minder om. Mijn broer heeft ontzettend veel last van de ernstige bijwerkingen die gepaard gaat met de vele verschillende medicatie die hij in hoge dosis kreeg voorgeschreven. Veel te veel in mijn ogen.
Vier jaar na zijn laatste opname komt hij vanaf 2006 in een FACT team terecht. En pas tien jaar later vanaf dat moment en zeven psychologen verder, hebben we een second opinion traject aangevraagd. Met een nieuwe casemanager en psychiater krijgt hij sinds 2016 de zorg die hij nodig heeft.
Zorg die hem kleine stapjes verder helpen in zijn herstel
Hij maakte voor het eerst in jaar cognitieve gedragstherapie af en volgde EMDR. Daarnaast werd er een stemmeninterview afgenomen volgens de Maastrichtse methode. Zijn medicatie wordt tevens sinds een jaar in stapjes ook geminderd.
Ik durf wel te stellen dat hij er slechter aan toe is dan nodig. Dan wanneer er van begin af aan geluisterd was naar zijn verhaal en hierbij was aangesloten met goede en tijdige ondersteuning. En dat is een hard gelag. De kwaliteit van zijn leven is met periodes heel laag, hij lijdt geestellijk enorm en ondervindt ook de nodige lichamelijke ongemakken.
Kijk…en dan zou je dus denken dat ik veel weet van opgelopen trauma en de effecten ervan. En dat er sprake was van trauma’s en PTSS als gevolg hiervan bij mijzelf, daar heb ik lang niet aan gedacht. Gelukkig trof ik na mijn laatste ernstige depressie, nu zes jaar geleden, een psychiater die het wel in de gaten had.
Als ik nu naar de TSQ (Trauma Screening Questionnaire, een vragenlijst die kort screent op het meegemaakt hebben van bepaalde soorten trauma’s om vervolgens de aan- of afwezigheid van tien mogelijke PTSS-klachten te screenen), dan scoor ik op bijna alle klachten. Ik was altijd op mijn hoede, erg schrikkering, had vaak herbelevingen, ruis in mijn hoofd, last van harde geluiden, zweetaanvallen, hartkloppingen en hoorde vaak terug dat ik erg afwezig was.
Ik had dus de mazzel dat ik in mijn laatste behandeltraject zo’n geweldige psychiater trof. Die had ik in de zesentwintig jaar die daaraan vooraf gingen niet eerder getroffen voor zowel mijn naasten als mijzelf.
Wat ik enorm in haar waardeerde was dat zij naar mij keek en luisterde als mens
Wat ben ik blij dat er goed naar mijn verhaal is gevraagd en geluisterd, de nare ervaringen. Dat ik mijn verhaal heb kunnen maken, er betekenis aan heb kunnen geven en een aantal trauma’s heb kunnen verwerken.
Ik heb veel meer rust gekregen en stukjes kunnen helen, ook met lotgenotencontact, haptotherapie, EMDR, familie-opstellingen en gesprekken met mijn psychiater. En wat gun ik anderen ook zo’n traject. Te vaak worden opgelopen trauma en PTSS nu nog gemist ,waardoor niet iedereen diezelfde kans krijgt.
Er is dus nog een hele wereld te winnen als het gaat om opgelopen trauma en de gevolgen ervan. Het heeft mijn interesse. En dus ging ik een jaar of drie geleden naar een klinische les bij mijn werkgever over een onderzoek naar trauma en psychose.
En daar stond ze, collega Berber van der Vleugel, één van de drie mensen die een heel groots onderzoek hebben gedaan naar trauma en psychose, het zogenaamde TTIP (Treating Trauma in Psychosis) onderzoek.
Ik weet nog goed hoe ik haar woorden in mij opnam, steeds meer op het puntje van mijn stoel ging zitten en zo ontzettend blij werd van de herkenning en vooral de bevestiging van wat ik tot dan toe had ervaren en vooral gevoeld vanuit eigen ervaring met trauma zowel in het herstelproces van mijn broer, als in die van mijn moeder en mijzelf.
Wat mij vooral bij bleef is dat er heel vaak een verhaal achter de psychose is, dat hier betekenis in zit. En dat het belangrijk is om dit samen met degene die hier klachten van ervaart te gaan begrijpen en te behandelen
Het bespreken van de levensgeschiedenis en het uitvragen van eventuele trauma’s zou dus routine moeten zijn in de GGZ. Net zoals ik zelf heb mogen ervaren in mijn herstelproces en waar ik in het traject met mijn broer geen gehoor in had ervaren.
En ik weet vanuit mijn werk als ervaringsdeskundige dat hij daar niet de enige in is. Geëmotioneerd en bemoedigd om hier aandacht voor te blijven vragen als zus, ervaringsdeskundige en mens ging ik weer naar huis.
Tegenwoordig mag ik als ervaringsdeskundige met nog drie andere ervaringsdeskundigen samenwerken met de psychologen uit het TTIP onderzoek. In vervolg op het onderzoek stelden zijn een eendaagse cursus samen ‘Over trauma gesproken’.
Deze training richt er zich op om GGZ-/FACT-medewerkers laagdrempelig bruikbare kennis en tools aan te reiken om systematisch en toegankelijk eventueel opgelopen trauma en gevolgen hiervan bij cliënten na te vragen. Door kennis, gesprekstechnieken en eenvoudige screeninglijsten te leren gebruiken is het makkelijker om tot een goed oordeel te komen of verder onderzoek en behandeling zinvol kan zijn.
Want we weten uit wetenschappelijk onderzoek dat er in de praktijk relatief nog te weinig aandacht aan (de invloed op klachten van) trauma’s wordt gegeven. De training bevordert de sensitiviteit voor trauma en voor de relatie van trauma met ernstige psychiatrisch aandoeningen zoals in het bijzonder psychotische stoornissen (dus zeker niet alleen PTSS).
Het biedt kennis en kunde om tot signalering en doorverwijzing te komen (bv naar traumabehandeling, of bijvoorbeeld lichamelijk onderzoek/behandeling van trauma-gerelateerd chronisch letsel, of maatschappelijke ondersteuning of politie). Deze cursus wordt gegeven door een psycholoog en een ervaringsdeskundige.
Ik ben ontzettend dankbaar om een bijdrage te mogen leveren aan deze cursus en de verbreding van kennis en kunde rond opgelopen trauma
Vragen naar, praten over en behandelen van trauma’s en PTSS, ja dat is ontzettend belangrijk voor het verbeteren van de kwaliteit van leven van mensen die hier ontzettend onder lijden. Ze krijgen hiermee een betere kans op verder herstel en helen.
De gevolgen van trauma kunnen namelijk heel ernstig zijn en blijvend beperken als er geen behandeling voor komt. (Lees vooral ook het boek Traumasporen van Bessel van der Kolk).
Bij mijn broer heb ik er zestien jaar (!) over moeten doen om trauma behandeling voor hem te realiseren. Toen hij in het najaar van 2017 een terugval had kon hij zelf een relatie leggen tussen zijn triggers en eerdere moeilijke momenten in zijn leven. En voor het eerst in alle jaren zorg werd er niet gereageerd met een ophoging van zijn medicatie of een nieuw soort medicatie erbij. Maar met een tweede trauma behandeling. Precies zoals ik dat al die jaren had gewenst en vanzelfsprekend had gevonden…
Nanette Waterhout is ervaringsdeskundige en werkt als coach/trainer bij RIBW K/am. Ze is mantelzorger van haar broer die al jaren ernstige psychotische klachten heeft.
Aanvullende informatie
De training ‘Over trauma gesproken’ is ontwikkeld naar aanleiding van de bevindingen van het T.TIP-onderzoek(Treating Trauma in Psychosis) en wordt in nauwe samenwerking met de Stichting Cognitie en Psychose aangeboden en georganiseerd door Kenniscentrum Phrenos.
Meer lezen over dit onderwerp?
- Training Over Trauma gesproken.
- Zie voor het TTIP onderzoek: http://www.traumaenpsychose.nl
- Een geweldig boek over trauma is het boek ‘Traumasporen ’. Ik zou willen dat iedereen die werkt in de psychiatrie dit boek zou lezen, schrijft Nanette.
