Jim van Os legt je uit dat herstel heel persoonlijk is. Hij gaat dieper in op de onvoorspelbaarheid van prognoses in de GGZ. “In de geneeskunde zijn we gewend om voorspellingen te doen. Wanneer iemand de diagnose kanker krijgt, kunnen artsen vaak redelijk nauwkeurig bepalen hoe de ziekte zich zal ontwikkelen.
Van stadium 1 naar stadium 2, en uiteindelijk naar een mogelijk dodelijke afloop. Dit lineaire en meetbare proces maakt het mogelijk om prognoses te stellen en behandeltrajecten uit te stippelen. Maar in de GGZ is dit niet het geval”.
Waarom prognoses in de psychiatrie onvoorspelbaar zijn
De wereld van psychische aandoeningen volgt namelijk geen vast, voorspelbaar pad zoals fysieke ziekten dat doen. Dit maakt de prognose van psychische aandoeningen bijzonder complex en onvoorspelbaar.
Psychische aandoeningen, zoals depressie, psychose, angst of verslaving, ontwikkelen zich niet volgens vaste stadia. Waar bij een ziekte als kanker het proces progressief verloopt, kan de toestand van iemand met een psychische aandoening grillig zijn. Zelfs in situaties die uitzichtloos lijken, zoals ernstige suïcidale gedachten of tergende hallucinaties, kan herstel op onverwachte momenten optreden. Het is in de GGZ niet ongebruikelijk dat iemand na jaren van ernstige klachten toch een ommekeer maakt. Deze onvoorspelbaarheid betekent dat de nauwkeurigheid van prognoses in de psychiatrie slechts rond de 20% ligt. Een schril contrast met het voorspellende vermogen van medische disciplines zoals oncologie of cardiologie.
Het misverstand van lineaire hersteltrajecten
Een groot verschil tussen lichamelijke en psychische aandoeningen is dat herstel in de GGZ niet altijd betekent dat symptomen verdwijnen. In de medische wereld draait herstel vaak om het elimineren van de ziekte: de tumor moet weg, de infectie moet worden bestreden, de hartritmestoornis moet worden gestabiliseerd. Maar in de psychiatrie werkt het anders. Een persoon kan bijvoorbeeld blijven worstelen met stemmen of angst, maar toch leren om op een gezondere manier met deze ervaringen om te gaan. Dit betekent dat herstel vaak gepaard gaat met een verschuiving in de relatie tot de symptomen. Iemand kan bijvoorbeeld leren om niet meer bang te zijn voor de stemmen die ze horen, of een manier vinden om hun angsten beter te hanteren. Dit is een vorm van herstel die veel verder gaat dan het louter “verwijderen” van symptomen.
Persoonlijk herstel: jezelf opnieuw uitvinden
Een ander cruciaal aspect van herstel in de psychiatrie is dat het niet alleen draait om het medisch behandelen van symptomen. Veel mensen die te maken hebben gehad met psychische aandoeningen beschrijven hun herstel als een proces van zichzelf opnieuw uitvinden. Dit kan betekenen dat ze hun identiteit en levensdoelen herdefiniëren. Terwijl het oude leven misschien niet meer haalbaar lijkt door de beperkingen van hun aandoening, kan een nieuw perspectief op wat nog wél mogelijk is leiden tot een zinvol en bevredigend leven. Dit ‘persoonlijk herstel’ biedt mensen de mogelijkheid om met hun gevoeligheid te leven, zonder dat ze volledig ‘genezen’ hoeven te zijn.
Het beperkte biomedische model
Het biomedische model in de psychiatrie legt vaak te veel nadruk op medische interventies, zoals medicatie of elektroconvulsietherapie (ECT), als dé oplossing voor psychische aandoeningen. Uiteraard kunnen deze behandelingen een rol spelen, maar ze zijn niet altijd voldoende en ook niet altijd wat mensen nodig hebben. Want hoe ernstiger de aandoening vanuit een medisch perspectief, des te meer mensen hulp nodig hebben bij het verdragen van hun ervaringen en het existentiële proces van zichzelf opnieuw uitvinden. En dit zijn nou juist de dingen die je niet zozeer leert in de GGZ maar wel in herstelacademies en zelfregiecentra.
Wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat juist de mensen met de ernstigste klachten baat hebben bij het werken aan hun mentale veerkracht, het veranderen van hun relatie tot hun symptomen en het ontwikkelen van nieuwe doelen en betekenis in hun leven. Een puur medisch perspectief schiet hier tekort, omdat het de complexiteit en veelzijdigheid van psychisch herstel niet volledig omvat.
Conclusie: onzekerheid en onvoorspelbaarheid als realiteit in de psychiatrie
In de GGZ is de toekomst van een cliënt niet te voorspellen. Dit vraagt om een andere benadering dan in de somatische geneeskunde. Terwijl een medisch model vaak uitgaat van progressieve stadia en het wegnemen van symptomen, draait herstel in de psychiatrie meer om het leren verdragen en het leren omgaan met mentale uitdagingen en het vinden van weerbaarheid en nieuwe betekenis in het leven. Het is belangrijk om dit verschil te erkennen om recht te doen aan de unieke aard van psychisch lijden en herstel. De psychiatrie vereist een open houding tegenover onvoorspelbaarheid en biedt daarmee ook hoop. Zelfs in situaties die op het eerste gezicht uitzichtloos lijken vanuit een medisch perspectief.
Meer lezen over prognoses in de GGZ?
- Wat is de prognose na een psychose? – Jim van Os
- Je bent niet je diagnose
- Brief aan mijn psychiater – Pien over een beruchte stoornis
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Ken je de PsychoseNet Shop al?
Goede boeken over de Nieuwe GGZ, Psychosegevoeligheid, Trauma en nog veel meer!
