“Natuurlijke geneeswijzen, natuurlijke middelen en psychische gezondheid – het blijft een beladen onderwerp”, schrijft hoogleraar Jim van Os. “Sommigen zweren erbij, anderen doen het af als kwakzalverij. Maar als je even verder kijkt dan de hype en de scepsis, blijkt er best wat wetenschappelijke onderbouwing te zijn voor bepaalde kruiden, supplementen, probiotica en zelfs psychedelica bij psychische klachten”.
Van kruiden tot microdosing: wat heeft (enig) bewijs?
Rogier Hoenders, psychiater en hoogleraar ‘Zingeving, leefstijl en GGZ’, heeft hier baanbrekend werk in verricht en pleit voor een bredere kijk op geestelijke gezondheid.
En nee, dit betekent niet dat we met z’n allen de antidepressiva moeten inruilen voor lavendelthee en een handje saffraan. Maar misschien kunnen we wél breder kijken naar wat werkt en wat bij iemand past. Psychische pijn is namelijk geen wiskundige formule — geen “symptoom + pil = genezing” — verhaal.
Natuurlijke middelen die effect kunnen hebben
Als we kijken naar natuurlijke middelen & natuurlijke geneeswijzen, zijn er verschillende categorieën die in de wetenschap op z’n minst een wenkbrauw doen optrekken van interesse. Geen hocus pocus, maar middelen die in degelijke studies effect laten zien.
Kruiden
Kruiden zoals sint-janskruid (bij milde tot matige depressie), lavendel (bij angst), valeriaan (bij slaap en onrust), saffraan (mogelijk antidepressieve werking) en Xiao Yao San (traditionele Chinese kruidenmix met aanwijzingen voor effect bij stress en angst) hebben in studies effect laten zien.
Maar let op: sint-janskruid kan bijvoorbeeld interacteren met antidepressiva en anticonceptie. Niet zomaar gaan experimenteren dus.
Supplementen
Bij supplementen is omega 3 misschien wel het best onderzocht, vooral bij depressie. SAMe (S-adenosylmethionine) kan bij sommige mensen met depressieve klachten helpen, maar is in Nederland minder bekend. CBD (de niet-psychoactieve component van cannabis) lijkt bij sommigen effect te hebben op angst en slaapproblemen. Melatonine is weer een ander verhaal: nuttig bij slaapritmeproblemen, maar niet altijd de oplossing voor insomnia.
Vitamines en mineralen
Vitamines en mineralen zoals foliumzuur, vitamine D en B12 kunnen een rol spelen, vooral bij tekorten. En tekorten—die komen vaker voor dan je denkt, vooral bij mensen met stemmingsklachten. Magnesium en zink zijn ook interessant, zeker bij stress en angst.
Maar onthoud: meer is niet altijd beter. Een overdosis zink is bijvoorbeeld geen goed idee.
Probiotica
Probiotica — ja, darmbacteriën en psychische gezondheid hebben écht iets met elkaar te maken. Lactobacillus en Bifidobacterium stammen zijn onderzocht in relatie tot stress, angst en stemming. Het ‘darm-brein’-verhaal is nog in ontwikkeling, maar het lijkt steeds aannemelijker dat gezonde darmen bijdragen aan een gezondere geest.
Overige categorieën
En dan de categorie waar de meesten óf laaiend enthousiast óf zwaar sceptisch over zijn: Psychedelica en microdosing.
Psychedelica
Klassieke psychedelica zoals psilocybine (paddo’s), ayahuasca en peyote laten mogelijke effecten zien bij depressie en trauma, maar zijn in Nederland grotendeels illegaal (op truffels na).
Microdosing
En microdosing? Dat is een ander verhaal. Kleine doseringen psychedelica, maar óók van antidepressiva en zelfs lamotrigine (gebruikt bij bipolaire stemmingsgevoeligheid) worden steeds vaker onderzocht. De theorie is dat ze subtiel het brein kunnen ondersteunen zonder de zware bijwerkingen van reguliere doseringen.
Waarom past dit in de evidence-based GGZ?
De GGZ leunt traditioneel op een medisch model, maar als je kijkt naar de evidence-based behandeldriehoek (ja, echt een ding), dan zie je dat iedere effectieve behandeling drie componenten heeft: een ritueel, een relatie en een shift-ervaring (de ervaring dat verandering mogelijk is of dat je beter kunt verdragen).
Of je nu een antidepressivum slikt, in therapie gaat of een lavendelcapsule neemt, het werkt pas écht als het in een context zit die voor jou betekenis heeft. Het ritueel moet passen bij jouw waarden, de relatie (met jezelf, de behandelaar of je sociale kring) moet veilig en steunend zijn, en je moet een gevoel hebben van beweging in je proces.
Pillen zonder context? Mwah. Therapie zonder vertrouwen? Werkt ook niet. Lavendelcapsules zonder geloof erin? Evenmin. Alles draait om de synergie tussen deze elementen.
Waar moet je op letten?
Oké, voordat je je mandje vult met saffraan, probiotica en een microdosing-setje: niet alles is zonder risico. Sommige kruiden en supplementen hebben serieuze interacties met medicatie, sommige psychedelische therapieën kunnen riskant zijn zonder begeleiding, en de kwaliteit van veel middelen varieert enorm.
Even kort een paar aandachtspunten:
- Kwaliteit van preparaten verschilt enorm. Koop niet zomaar iets online.
- Vervuiling kan een risico zijn, vooral bij kruidenmengsels en supplementen uit minder gereguleerde markten.
- Bijwerkingen en interacties kunnen serieus zijn. Sint-janskruid kan bijvoorbeeld een serotoninesyndroom veroorzaken bij SSRI-gebruik.
- Niet alles is geschikt voor iedereen. Wat werkt voor de één, doet niks voor de ander. Maatwerk is essentieel.
Conclusie
Natuurlijke geneeswijzen bevatten geen wondermiddelen, wel mogelijkheden
Zijn natuurlijke middelen dé oplossing voor psychische pijn? Nee, maar dat zijn reguliere medicijnen en therapieën ook niet altijd. Wel laten steeds meer studies zien dat ze een rol kunnen spelen—mits goed begeleid en passend bij de persoon.
Dus misschien is het tijd om naast medicatie en therapie ook eens breder te kijken. Naar leefstijl, naar voeding, naar kruiden, supplementen en (met de juiste begeleiding) zelfs microdosing. Niet als vervanging, maar als aanvulling. Zoals Rogier Hoenders zegt: “We moeten mensen met psychische problemen niet alleen pillen of therapie geven. Ze kunnen ook opknappen van dingen als mindfulness, hardlopen of Chinese kruiden.”
Misschien is het tijd dat de GGZ de horizon wat verbreedt. Niet óf pillen, óf alternatieven, maar kijken naar wat werkt. Per persoon. Per situatie. En altijd met de juiste kennis en voorzichtigheid.
Meer lezen over natuurlijke geneeswijzen?
- Voeding en beweging bij psychose
- Alternatieve manieren om grip te krijgen op een ADHD-brein
- Tip: neem een appel – over ervaringen met Seroquel
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Ken je de mini-College’s van PsychoseNet al?
Bekijk PsychoseNet college’s van Jim van Os over zorg en herstel, van depressie tot psychose.
