Hulp zoeken en vinden kan soms best lastig zijn. Wat voor verschillende soorten hulpverleners zijn er? Waar begin je? En wat heb je nodig? De huisarts is in principe het eerste aanspreekpunt, die kan opties met je bespreken en indien nodig doorverwijzen.
Voor behandeling van een psychose of stemmingsstoornis word je altijd naar specialistische zorg doorverwezen, bijvoorbeeld in een GGZ instelling.
Wat voor soorten hulpverleners bestaan er?
Wat voor hulpverleners kun je zoal tegenkomen in de zorg en hulpverlening? Hier vind je een aantal veelvoorkomende hulpverleners op alfabetische volgorde.
Casemanager
Een casemanager of zorgconsulent ziet erop toe dat de cliënt binnen en buiten de GGZ de juiste vorm van zorg en ondersteuning krijgt. Casemanagers coördineren de zorg. Ze zorgen dat verschillende hulpverleners elkaar goed informeren. Ze letten op hoe het met de cliënt gaat en grijpen in als dat nodig is. Casemanagers stimuleren de cliënt en ondersteunen hem bij het zetten van de stappen die nodig zijn.
Ervaringswerker
Een ervaringswerker of ervaringsdeskundige is iemand die zelf ervaring heeft met (ernstige) psychische klachten en een opleiding heeft gevolgd om deze ervaring constructief te gebruiken. Omdat ervaringsdeskundige zelf psychische klachten hebben gehad en een eigen herstelproces hebben doorlopen, kunnen ze goed aansluiten bij patiënten.
Als je in een mentale crisis terecht bent geraakt is het belangrijk om zo snel mogelijk met een ervaringswerker in contact te komen want met name in het begin kunnen ze je helpen met begrijpen wat er met je gebeurt en hoe je hier mee om moet gaan.
Later kunnen ze je helpen bij het proces van jezelf weer gaan zien als een mens met mogelijkheden, je niet meer afgeschreven voelen als ‘gek’ zonder mogelijkheden. Zeg maar het proces van demoralisatie te boven komen, jezelf weer opnieuw uitvinden na een mentale grenservaring te hebben meegemaakt.
De herstelondersteunende gedachte
Ervaringsdeskundigen werken vanuit een herstelondersteunende gedachte. Herstel in deze zin betekent vooral herstel van perspectief, van mogelijkheden, van kunnen leren over acceptatie, perspectief zien, omgaan met kwetsbaarheid.
Steeds vaker zijn ze werkzaam in GGZ-instellingen en kom je ze tegen op opname-afdelingen en in VIP– en ACT teams.
Recovery colleges
Ook zijn er in steeds meer gemeenten plekken voor en door ervaringsdeskundigen, de recovery colleges. Hier kunnen patiënten laagdrempelig terecht voor het leerproces van je eigen mogelijkheden weer leren zien en herstel van perspectief, werkend in leergroepen ondersteund door ervaringsdeskundigen.
Geestelijk verzorger
Geestelijk verzorgers proberen mensen te ondersteunen in hun zoeken naar zin en betekenis. Zij kunnen iemand helpen ‘op verhaal te komen’, in moeilijke situaties steun of troost te ervaren, of een weg te vinden om weer verder te kunnen. Geloof, levensbeschouwing, filosofie en spiritualiteit kunnen hierbij bronnen van inspiratie zijn.
Geestelijk verzorgers: kunnen met mensen een persoonlijk gesprek voeren, bidden, een kaars branden of een ander ritueel uitvoeren; begeleiden groepsbijeenkomsten over de grote en kleine dingen van het leven; leiden op sommige locaties vieringen en meditatieve bijeenkomsten; kunnen bemiddelen of doorverwijzen, bijvoorbeeld als iemand behoefte heeft aan (hernieuwd) contact met een pastor, predikant, imam of raadspersoon.
Huisarts
De huisarts is het eerste aanspreekpunt wanneer je lichamelijke of psychische klachten hebt. Je kunt er terecht met vragen over je gezondheid en om je klachten te bespreken.
Samen met de huisarts bespreek je wat de beste oplossing is. Bij lichte klachten kan de huisarts voorstellen om zelf te behandelen, maar meestal word je doorgestuurd naar de POH-GGZ. De POH-GGZ kan een korte behandeling geven en biedt soms ook een vorm van online therapie aan.
Verwijzing
Bij ernstigere klachten zoals een psychose of manie verwijst de huisarts je door naar een hulpverlener binnen de geestelijke gezondheidszorg. Dit kan een GGZ-instelling zijn, maar ook een (vrijgevestigd) psycholoog of psychiater.
Maatschappelijk werker
Bij een maatschappelijk werker kun je terecht voor hulp bij praktische problemen, bijvoorbeeld rondom financiën, werk, wonen of administratieve zaken. Een maatschappelijk werker biedt geen behandeling voor psychische problemen, maar wel adviesgesprekken en praktische ondersteuning.
Maatschappelijk werkers zijn vaak verbonden aan een GGZ-instelling en kunnen op die manier bij een behandeling worden betrokken. Daarnaast zijn er ook Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW) instanties in elke regio, met wie je direct contact op kan nemen (zoek op ‘AMW + je regio). Hulp via een AMW is gratis en je hebt geen verwijzing nodig.
POH-GGZ
Praktijkondersteuner huisarts – geestelijke gezondheidszorg
De functie van POH-GGZ is in 2007 ontstaan naar aanleiding van de toenemende vraag om hulp bij psychische problemen in de huisartsenpraktijk.
De POH-GGZ kan op verzoek van de huisarts een cliënt met psychische problemen zien om een beter beeld van de klachten te krijgen, vast te stellen of er behandeling nodig is en welke, en eventueel verdere begeleiding verlenen. De functie van POH-GGZ kan door verschillende soorten hulpverleners worden vervuld, bijvoorbeeld door psychologen, verpleegkundigen of maatschappelijk werkers.
Psychiater
Een psychiater is een arts die zich na de opleiding geneeskunde heeft gespecialiseerd in de psychiatrie. Een psychiater stelt een diagnose en behandelt mensen met psychiatrische problemen, zoals een bipolaire stoornis, ernstige depressie of psychotische stoornis.
Psychiaters zijn medisch specialisten. Naast therapie mogen ze daarom ook medicijnen voorschrijven, in tegenstelling tot een psycholoog. Ernstige psychische problemen waarbij medicatie nodig is, worden over het algemeen behandeld door een psychiater.
Een psychiater werkt vaak samen met andere hulpverleners zoals psychologen, psychotherapeuten en maatschappelijk werkers. Ze zijn werkzaam in ggz-instellingen en in poliklinieken van algemene ziekenhuizen. Daarnaast hebben sommige psychiaters een eigen praktijk.
Psychiatrisch verpleegkundige
Een psychiatrisch verpleegkundige heeft tot doel de levenskwaliteit van patiënten te verbeteren. Hij/zij leert patiënten omgaan met hun psychische problemen of stoornis en leert hen kenmerken van een beginnende ontregeling te herkennen, zodat ze op tijd zelfregulatie kunnen laten gelden of hulp kunnen vragen.
Ze zorgen ervoor dat een patiënt zich op een positieve manier kan ontwikkelen en dat ze hun zelflerend vermogen leren aanspreken. Ze gaan hiertoe een therapeutische relatie aan met de patiënt en vormen een stabiele factor in het leven van deze mensen.
Ook zijn ze verantwoordelijk voor de relatie tussen de patiënt en zijn/haar familie en vrienden. Zij zorgen ervoor dat de communicatie tussen beiden goed verloopt, dat er geen afstand gecreëerd wordt en dat de familie weet hoe ze op het gedrag van de patiënt moeten inspelen. Verder dient de verpleegkundige medicijnen toe en houdt familie op de hoogte. Ook worden verplegers en zorgverleners op de hoogte gehouden door het schrijven van rapporten. Je werkt ook veel samen met verpleegkundigen die in andere disciplines van het vak werken.
Psycholoog
Een psycholoog is universitair opgeleid om gedrag, gevoelens en gedachten van mensen te bestuderen. De titel ‘psycholoog’ is in Nederland niet wettelijk beschermd, iedereen die psychologie heeft gestudeerd kan zich in feite psycholoog noemen.
De beroepstitels gezondheidszorgpsycholoog (gz-psycholoog), klinisch psycholoog, klinisch neuropsycholoog en psychotherapeut zijn wel wettelijk beschermd. Dit betekent dat je de titel alleen mag voeren als je aan bepaalde opleidingseisen hebt voldaan.
Net als een huisarts bekijkt een psycholoog wat het probleem is en stelt vervolgens (indien van toepassing) een diagnose en behandelplan op. Een psycholoog behandelt door te praten over klachten en problemen, en door oefeningen en opdrachten te geven. Een psycholoog kan geen medicijnen voorschrijven.
Psychotherapeut
Een psychotherapeut is een psycholoog of psychiater die een aanvullende opleiding tot psychotherapeut heeft gevolgd. Een psychotherapeut werkt in een ggz-instelling of in een eigen praktijk en geeft behandeling en begeleiding bij complexe(re) en meer structurele problemen.
Bij psychotherapie staan gesprekken en de relatie tussen de cliënt(en) en hulpverlener centraal. De cliënt kan een individu zijn, maar ook een gezin of groep mensen. Een psychotherapeutische behandeling is kort als het kan, en langdurig als dat nodig is.
SPV
Sociaal psychiatrisch verpleegkundige
Een SPV heeft zich na de opleiding verpleegkunde gespecialiseerd in psychiatrische hulpverlening. Een SPV ondersteunt en begeleidt mensen in hun herstelproces, vaak ook met praktische problemen omtrent werk, studie en/of huisvesting.
Een SPV werkt vaak in een team van hulpverleners vanuit een ggz-instelling. Je komt ze tegen op een opnameafdeling, maar vaak ook in een VIP, (R)(F)ACT en crisisteam.
Vaktherapeut
Vaktherapie is een behandelvorm voor mensen met een psychische aandoening of psychosociale problematiek. Voorbeelden hiervan zijn angstklachten, gedragsproblemen, trauma of verliesverwerking. De term ‘vaktherapie’ is de overkoepelende naam voor beeldende therapie, danstherapie, dramatherapie, muziektherapie, psychomotorische therapie, psychomotorische kindertherapie en speltherapie.
Bij vaktherapie ligt de nadruk meer op het doen en ervaren en minder op het praten. Door gerichte oefeningen en werkvormen kun je jouw problematiek onderzoeken en jouw emoties en gedachten daarbij vormgeven. Door de ervaringen die je bij deze werkvormen opdoet, werk je aan bewustwording en kun je nieuwe inzichten verwerven.
Je kunt bijvoorbeeld leren om op andere manieren te reageren op situaties of gevoelens. Zo kun je nieuwe mogelijkheden ontdekken en vaste patronen doorbreken. In sommige gevallen ligt de nadruk van de therapie op het oplossen van het probleem, in andere gevallen ligt de nadruk meer op de acceptatie ervan of op het beperken van de gevolgen van een aandoening.
Verpleegkundig specialist
De verpleegkundig specialist-ggz (VS-ggz) heeft vaak al een aantal jaren ervaring als hbo-verpleegkundige in de directe zorg voor cliënten en heeft een extra opleiding gevolgd (2 jaar of 3 jaar). De VS-ggz weet wat de mogelijkheden zijn voor de behandeling van geestelijke klachten, mag fungeren als regiebehandelaar en is de verbinder tussen de andere disciplines in het behandelteam.
De verpleegkundig specialist GGZ is verantwoordelijk voor de directe patiëntenzorg en heeft een eigen behandelverantwoordelijkheid. Vanuit het verpleegkundig perspectief zet de VS-ggz zich in voor hoogwaardige zorg op een deelgebied van bijvoorbeeld psychotherapie, medicamenteuze therapie of algehele behandelcoördinatie.
De VS-ggz werkt direct samen met psychiaters, psychologen en andere behandelaren. Daarnaast stimuleert de VS-ggz het ontwikkelen en delen van kennis en draag hij bij aan een goede samenwerking binnen de teams die werkzaam zijn in de GGZ.
Een verpleegkundig specialist GGZ kan heel divers werken. Naast de algemene kennis die ze hebben van de psychiatrie, kunnen ze zich ook richten op een bepaald aandachtsgebied. Ze kunnen werken met diverse doelgroepen zoals kinderen, volwassenen, verslaafden, verstandelijk gehandicapten en ouderen. Daarnaast kunnen ze zowel ambulant als klinisch werken en zijn er mogelijkheden binnen zowel de basis GGZ als de specialistische GGZ.
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Verder lezen over goede zorg en GGZ?
Onderstaande boeken zijn geschreven door hoogleraar Jim van Os. In deze eerlijke boeken lees je meer over psychose, trauma, de nieuwe GGZ, herstel en veel meer.
