Wat is schematherapie? In je kindertijd bouw je onder normale omstandigheden constructieve denkpatronen op die passen bij je gevoel en je gedrag. Wanneer je als kind geconfronteerd bent geweest met ingewikkelde situaties, dan kunnen deze interne denkpatronen op latere leeftijd een ongewenste uitwerking hebben en ‘schema’s’ worden.
Met schematherapie verander je het eigen gedrag
Met schematherapie is het mogelijk om oude ingewikkelde gedragspatronen te veranderen in gewenst gedrag. Het is een therapie die goed aanslaat bij mensen die veel moeite hebben met het gevoelsmatig verwerken van informatie; het gedrag dat dit teweegbrengt en oproept; en de wisselwerking tussen eigen gedrag, de omgeving en de reactie van anderen.
Schema’s herkennen
Tijdens schematherapie leer je om oude gedragsstructuren te onderkennen en te doorbreken. Het oude gedrag erkennen en het aanleren van nieuwe gedachten krijgt veel aandacht. Door het nieuwe gedrag ernaast te zetten, komt er een bewustwording op gang en ontstaan schema’s met nieuw gewenst gedrag.
Stepping Stones PsychoseNet
Op PsychoseNet hebben we een hoofdstuk aan Schematherapie gewijd. Het heet Stepping Stones PsychoseNet en bevat uitleg, oefeningen en video’s.
Wat is een schema?
De verwerking van informatie kan schematisch worden uitgelegd. Wie informatie binnenkrijgt, interpreteert dit automatisch. Dit roept bepaalde gedachten en gevoelens op.
Als in dit proces iets mis gaat, krijgen gebeurtenissen mogelijk een negatieve lading. Het eigen gedrag of het gedrag van de ander wordt daardoor anders beoordeeld. Hierdoor reageert iemand negatiever dan nodig is. Dat levert weer nieuw negatief gekleurde informatie op.
In deze wisselwerking van actie en reactie ontstaat er snel een negatief patroon. Wie dit jaren aaneen overkomt, kan een karakter en identiteit vormen, die met deze schema’s zijn verweven. Met schematherapie kan je leren hier weer los van te komen.
Een voorbeeld over een schema
Bijvoorbeeld:
Iemand is als kind erg streng opgevoed. Niks mocht er fout gaan en daarmee leerde het als kind zichzelf een schema aan waarmee het de situatie kon begrijpen: ‘Ik doe het nooit goed en daarom is mijn mama altijd boos. Ik ben niks waard…’ Als volwassene nam hij dit schema ‘ik doe het niet goed’ en ‘ik ben niks waard’ mee in zijn verder leven.
In een situatie waarin hij per ongeluk een fles wijn omver stoot, roept zijn vriendin tegen hem: “Hey joh, kun je niet uitkijken?!” Het oude schema wordt geactiveerd, waardoor hij (weer) voelt dat hij niks waard is. Hij bevestigt zichzelf met de gedachte dat hij het altijd fout doet. Hierdoor voelt hij zich extreem schuldig.
Deze emotie kan hij vervolgens niet goed plaatsen, waardoor hij fel op zijn vriendin reageert, wegloopt van tafel, met de deur slaat en zich opsluit in de slaapkamer.
Schema’s en rollen
Zo zijn er tal van schema’s en gedachten die niet helpend zijn en die te maken kunnen hebben met bijvoorbeeld: emotionele verwaarlozing, afhankelijkheid, minderwaardigheid, schaamte, zelfopoffering, loyaliteit, vergroot verantwoordelijkheidsgevoel, of overmatig aanpassen aan anderen.
Rollen die hier bijvoorbeeld op aansluiten zijn:
- Het verlaten kind;
- Het woedende kind;
- De bestraffende ouder;
- De kritische ouder.
De gezonde volwassene
Vragen als: “Waar komt dit heftige gevoel vandaan?” en “Welke gezonde gedachte kan ik ernaast zetten?”, worden in schematherapie veelvuldig besproken.
Zo zou een gezonde gedachte kunnen zijn naar aanleiding van het voorbeeld:
‘Balen! Die fles is stuk. Ik snap wel dat het gebeurde, want ik ben moe en dan zie ik dingen over het hoofd’.
Met de rol ‘De gezonde volwassene’ kan iemand met behulp van schematherapie leren om nieuwe ervaringen betekenis te geven.
Door opbouwende gedachten naast de ongewenste gedachten te plaatsen, ervaart iemand de situatie anders en wordt het makkelijker om met een lastige situatie om te gaan.
Korte filmpjes over schematherapie
Hier kun je twee korte filmpjes bekijken over schematherapie:
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Verder lezen over goede zorg en GGZ?
Onderstaande boeken zijn geschreven door hoogleraar Jim van Os. In deze eerlijke boeken lees je meer over psychose, trauma, de nieuwe GGZ, herstel en veel meer.
