Mensen die veel psychische klachten ervaren kunnen ernstig ontregeld raken. Wanneer het in de thuissituatie echt niet meer gaat en er sprake is van een crisissituatie, kan worden besloten tot een vrijwillige opname, gedwongen opname (crisisopname) of verplichte zorg thuis
Als de keus voor een opname zelf wordt gemaakt dan noemen we dat een vrijwillige opname. Wanneer het nodig is dat deze beslissing wordt genomen tegen de eigen wil in, dan spreken we van een gedwongen opname of – een beetje een eufemistisch – ‘verplichte zorg‘.
Dit is vastgelegd in een wet die per 1-1-2020 in werking is gegaan, de WVGGZ of Wet Verplichte Geestelijke Gezondheidszorg.
Onder de wet vallen de volgende vormen van verplichte zorg
Ondergaan van medische behandeling
De patiënt kan verplicht worden om medische behandeling te ondergaan.
Deze kan bestaan uit:
- Het toedienen van vocht, voeding en medicijnen.
- Medische controles of andere medische handelingen ter behandeling van zijn psychische stoornis.
- Een therapeutische behandeling.
- De behandeling van een lichamelijke aandoening die samenhangt met zijn psychische stoornis. Bijvoorbeeld: De patiënt weigert medicatie voor suikerziekte. Hij weigert dit, omdat hij door zijn psychose denkt dat hij die medicatie niet nodig heeft.
Beperking van vrijheid
De patiënt kan in zijn bewegingsvrijheid worden beperkt.
Dit kan op een aantal manieren:
- Beperking in de bewegingsvrijheid om te gaan en staan waar hij wil binnen een gebouw, of door lichamelijke fixatie. Bijvoorbeeld: doordat de aanwezige hulpverleners de patiënt wel in de woonkamer maar niet in de keuken toelaten, of dat zij hem tijdelijk vastpakken en vasthouden.
- De patiënt kan in een speciaal ingerichte, afgesloten kamer worden geplaatst of in zijn kamer worden ingesloten.
- Er kan toezicht op de patiënt worden gehouden. Bijvoorbeeld: door middel van een camera.
- Onderzoek aan kleding of lichaam. De patiënt kan aan zijn lichaam worden onderzocht of aan de kleren die hij draagt. Hij mag niet in lichaamsholtes, zoals de mond, worden onderzocht.
- De woning of verblijfplaats van de patiënt kan worden onderzocht op de aanwezigheid van middelen die zijn gedrag beïnvloeden of gevaarlijke voorwerpen.
- Er kan worden gecontroleerd op de aanwezigheid van middelen die het gedrag beïnvloeden of andere gevaarlijke voorwerpen. Deze kunnen worden afgenomen. Bijvoorbeeld: alcohol of een mes.
- Beperking in de vrijheid om het leven in te richten. De patiënt moet iets verplicht bijwonen of juist laten. Bijvoorbeeld: telefoon, internet of bepaalde sociale media niet mogen gebruiken.
- Beperking van bezoek.
- Opname in een accommodatie. De patiënt kan verplicht opgenomen worden in een instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Hij wordt dan naar een instelling gebracht. Het is mogelijk dat hij de instelling of de behandelafdeling dan niet meer zelfstandig mag verlaten.
Zorgmachtiging of crisismaatregel
De rechter of burgemeester legt in de zorgmachtiging of crisismaatregel vast welke van de bovenstaande vormen van verplichte zorg aan de patiënt mogen worden opgelegd. Dit hoeft dus niet altijd om alle mogelijke maatregelen te gaan, en de vormen die zijn opgenomen hoeven ook niet altijd te worden uitgevoerd.
Meestal is opname vrijwillig
Wanneer mensen opgenomen worden in een GGZ-instelling of op een PAAZ (psychiatrisch afdeling algemeen ziekenhuis), gebeurt dat meestal vrijwillig. Vrijwillige opname gebeurt met toestemming van de persoon zelf; met de betrokkenen en in overleg met hulpverleners of huisarts. Een dergelijke opname zorgt ervoor dat mensen worden opgevangen wanneer ze in crisis zijn.
In de eerste plaats heeft een vrijwillige opname het doel om een verergering van de crisis te voorkomen. Een vrijwillige opname kan ook plaatsvinden als de naaste omgeving aangeeft niet genoeg draagkracht te hebben tijdens een crisis. Om de thuissituatie tijdelijk te ontlasten, wordt iemand dan opgenomen.
Respijtzorg
Tegenwoordig zijn er ook respijthuizen waar deze tijdelijke opvang wordt geboden. Hier wordt geen behandeling gegeven, het is bedoeld als time-out.
Gedwongen opname in het kader van verplichte zorg
Een gedwongen opname is een heftige gebeurtenis, voor de persoon zelf maar vaak ook voor de omgeving. Alleen in het uiterste geval vindt een gedwongen opname plaats. Het is alleen toegestaan als iemand aan de volgende criteria voldoet:
- Iemand is een gevaar voor zichzelf of voor anderen door een psychiatrische aandoening. Bijvoorbeeld in het geval van ernstige verwaarlozing, bij een poging tot zelfdoding, of als de omgeving bang is dat de kans op ongelukken heel groot is.
- Andere hulpverlening, zoals begeleiding thuis, is niet mogelijk of onvoldoende.
- Iemand is zelf niet bereid vrijwillig opgenomen te worden. Een onafhankelijke psychiater moet dan vaststellen of een opname noodzakelijk is. De rechter beslist uiteindelijk.
Een gedwongen opname kan onder de WVGGZ, onder een crisismaatregel, of onder een zorgmachtiging.
Crisisopname
Bij een crisisopname wordt iemand opgenomen vanwege ernstige psychische klachten. Dat gebeurt bijvoorbeeld als iemand ernstige psychotische klachten heeft, als iemand zichzelf wil beschadigen, of net een poging tot zelfbeschadiging of zelfdoding heeft gedaan.
Een crisisopname kan een aantal uren tot een paar weken duren. Crisisopname kan zowel gedwongen als vrijwillig zijn.
Verplichte zorg buiten een GGZ instelling
Soms hoeft iemand niet te worden opgenomen maar is er wel verplichte zorg nodig. De wet spreekt dan van verplichte zorg buiten een GGZ-instelling.
Wettelijke kaders
Bij een gedwongen opname komt veel kijken. Ook wat betreft verantwoordelijkheden. Een aantal wetten en maatregelen dienen ervoor te zorgen dat een gedwongen opname volgens strenge regels verloopt. Deze afspraken zijn vastgelegd in de wet.
Behoefte aan een luisterend oor?
Wil je je verhaal kwijt? Onze PsychoseNet chatprofessionals staan voor je klaar.
Wil je meer lezen over goede zorg?
In de PsychoseNet Shop verkopen we boeken over goede zorg en herstel:
