Waar heb je last van bij trauma en welke gevolgen van trauma kan je ondervinden? Welke gevolgen trauma en vroege tegenslag bij je hebben, lichamelijk en mentaal, is voor iedereen anders. Je kunt bijvoorbeeld last krijgen van dissociatie, DIS en (complexe) PTSS.
Waar heb je last als je te maken hebt met trauma?
Helemaal begrepen is het nog niet – hoewel er veel wordt beweerd op het internet. Dus hoe het bij jou werkt is een kwestie van bewustwording en leren. Om je te helpen bij de bewustwording hier een aantal patronen die vaak zijn waar te nemen:
1. Dissociatie
Je kunt last hebben van dissociatie:
Als je een ernstig trauma ondergaat kan je geest als het ware vluchten naar een plek waar je trauma niet bewust meegemaakt hoeft te worden. Je koppelt je bewustzijn dan als het ware los van de machteloze situatie zodat de pijn, het geweld en de brute terreur niet meer tot je doordringen. Het is als het ware een soort check out – maar dan uit je bewuste zelf.
Als je herhaaldelijk bent getraumatiseerd kan je later, bij bepaalde triggers die het trauma weer oproepen, weer in een staat van ontkoppeld bewustzijn raken. Dit gebeurt vaak onbewust, dus zonder dat je er bewust controle over hebt.
Het wordt dissociatie genoemd en kan worden beschouwd als een manier van omgaan met stress.
Dissociatie als overlevingsmechanisme
Dissociatie is je overlevingsmechanisme als respons op een stressvolle gebeurtenis. Het kan een onaangename sensatie voor je geven.
Mensen beschrijven dissociatie als volgt:
- Als een gevoel van daasheid, alsof de wereld ver weg, onwerkelijk of niet echt is,
- Alsof dat de eigen persoon vreemd en niet verbonden aanvoelt;
- Alsof de omgeving wordt waargenomen als door een mist of beslagen raam;
- Dat je niet bij je eigen gevoel kunt;
- Dat er zelfs helemaal geen gevoel meer is.
Met name dit laatste is een zeer kwellende ervaring.
Hoe lang duurt dissociatie?
Dissociatie kan enkele minuten duren, maar ook urenlang aanblijven, of zelfs weken- of maandenlang.
Dissociatieve Fugue
Als je vaak dissocieert kun je ‘gaten’ in je geheugen ervaren, omdat dingen niet goed worden opgeslagen tijdens een dissociatie. Ook kun je soms een ‘fugue’ ontwikkelen, bijvoorbeeld tijdens de dissociatie feitelijk op reis gaan zonder dat je je daar bewust van bent. Je ‘ontwaakt’ dan ergens op een plek zonder dat je weet hoe je daar bent gekomen.
Behoefte aan een luisterend oor?
Wil je je verhaal kwijt? Onze PsychoseNet chatprofessionals staan voor je klaar.
2. DIS – Multipliciteit van je persoonlijkheid
Soms kan, in verband met herhaaldelijke check-outs en veranderingen in de bewustzijnstoestand, bij trauma een beeld ontstaan van ‘multipliciteit’ in je persoonlijkheidsbeleving (zeg maar het gevoel dat er meerder persoonlijkheden zijn). Dit thema is enigszins controversieel en een dankbaar onderwerp voor dramatische Hollywoodfilms.
Praktisch gezien kan het concept van multipliciteit helpen in je bewustwording van de gevolgen van chronisch trauma en ook je behandeling. Het wordt dan gebruikt als construct om je een evenwicht te helpen vinden bij de verschillende heftige staten van zijn die zich bij jou om de beurt manifesteren, en die zich als het ware in de persoonlijkheid kunnen ‘nestelen’.
Twee (of meer) persoonlijkheidstoestanden
Je kunt het je voorstellen als een toestand waarbij je afwisselend twee (of meer) van elkaar te onderscheiden persoonlijkheidstoestanden kan aannemen. En van deze persoonlijkheden neemt een aantal dan regelmatig het gedrag min of meer over.
Je kunt dan gaten in je geheugen ervaren die niet samenhangen met vergeetachtigheid. En jouw oorspronkelijke persoonlijkheid weet soms weinig van je andere persoonlijkheden.
Zijnsstaten die samenhangen met (overleving van) trauma
Het betreft dus verschillende ‘zijnsstaten’ van jou die samenhangen met (overleving van) trauma. Het kan zeer helpen als je samen met je therapeut de diverse ‘delen’ en/of persoonlijkheden kunt benoemen.
Op die manier kun je leren deze verschillende zijnsstaten te accepteren en beter te hanteren in je dagelijks leven. Een transpersoonlijke of spirituele werkwijze kan hier goed bij aansluiten.
3. Freezing up
Je kunt Freezing up ervaren
Vroege trauma’s kunnen aanleiding geven tot latere hyperactieve freeze responsen bij stress in het dagelijkse leven. Als je wordt geconfronteerd met een verschrikkelijke en gevaarlijke tegenstander, die je onmogelijk kunt verslaan en ook niet veilig kunt ontvluchten, kan een dergelijke bevriezing/verlamming optreden.
Bijvoorbeeld:
Een freeze response wordt vaak geobserveerd in het dierenrijk en is een van de manieren waarop dieren omgaan met de overweldigende stress bij het ten prooi vallen aan een ander.
Tijdens het ‘bevriezen’ kan je hartslag toenemen of afnemen, en kun je je adem inhouden of je ademhaling beperken. Deze verlamming is net zo goed adaptief als vechten tegen de vijand of ervoor vluchten.
De freeze of zelfverlamming is net als de bekendere reactiepatronen van fight en flight, een overlevingsmechanisme van trauma dat zich op latere leeftijd onbewust kan blijven herhalen. De ervaring van ‘bevriezen’ of ‘verdoven’ wordt wel beschreven als een zich fysiek, mentaal en emotioneel verlamd voelen door een bepaalde consternatie. De bevriezing zorgt dat je niet de enormiteit hoeft te voelen van wat er met je gebeurt. In die zin ligt het dus dicht bij dissociatie.
4. Fight-flight reacties
Een bekende reactie op trauma is de zogenaamde fight/flight response. Dit is de reactie van snelle ontwikkeling van stress, scanning, spanning, ontlading en agressie en alles wat meer nodig is om te ontsnappen en te overleven in de strijd.
Stresshormonen
In de fight-flight reactie maakt je lichaam, adrenaline en cortisol, het stresshormoon, vrij. Deze hormonen komen zeer snel vrij.
Dit kan van invloed zijn op je:
- Je hart klopt sneller om zuurstof naar je belangrijkste spieren te brengen.
- Je ademhaling versnelt om meer zuurstof aan je bloed te leveren.
- Je perifere zicht neemt toe, zodat je je omgeving kunt opmerken. Je pupillen worden groter en laten meer licht binnen, waardoor je beter kunt zien.
- Je oren “prikkelen” en je gehoor wordt scherper.
- Het bloed wordt dikker, waardoor de stollingsfactoren toenemen. Dit bereidt je lichaam voor op blessures.
- Je huid kan meer zweet produceren of koud worden. je kunt bleek zien of kippenvel krijgen.
- Handen en voeten. Naarmate de bloedstroom naar je belangrijkste spieren toeneemt, kunnen je handen en voeten koud worden.
- Pijn perceptie. Fight-flight vermindert tijdelijk je perceptie van pijn.
- Er ontstaat extreme waakzaamheid en anticipatie op dreiging die kan overgaan in paranoia en stemmen horen
Fysiologische reacties
Je specifieke fysiologische bij fight-flight reacties reacties hangen af van hoe je gewoonlijk op stress reageert. Je kunt terecht komen in een staat van afwisseling tussen freeze en fight-flight, maar dit is erg moeilijk vol te houden. Gewoonlijk keert je lichaam na 20 tot 30 minuten terug naar zijn natuurlijke staat.
Mensen met vroege trauma’s kunnen in het dagelijks leven heel snel, naar aanleiding van kleine dingen, in een dergelijke staat van spanning, ontlading en agressie terecht komen.
5. Fawn response
Lijmreactie om conflicten te voorkomen
De lijmreactie houdt in dat je probeert een persoon te ‘lijmen’ (een plezier doen) om conflicten te voorkomen.
De ouder (of een belangrijke gezagsdrager) als misbruiker
Dit is een reactie die vaak voorkomt bij jeugdtrauma, waarbij een ouder of een belangrijke gezagsdrager de misbruiker is. Kinderen kunnen dan een lijmachtige reactie ontwikkelen om te proberen het misbruik, dat verbaal, fysiek of seksueel kan zijn, te vermijden door de ander te ‘pleasen’.
Pleasen als patroon
Met andere woorden, ze proberen preventief de misbruiker te sussen door akkoord te gaan, te antwoorden wat ze weten dat de ander wil horen, of door hun persoonlijke gevoelens en verlangens te negeren en alles en nog wat te doen om het misbruik te voorkomen. Na verloop van tijd wordt deze lijmreactie een patroon.
Personen gebruiken dit gedragspatroon ook in hun volwassen relaties, inclusief hun professionele en persoonlijke relaties.
6. Posttraumatische stressstoornis (PTSS)
Als je veel last hebt van de combinatie van bovenstaande klachten, kan er sprake zijn van PTSS.
PTSS is de situatie waarbij het trauma zich blijft manifesteren in de vorm van herbelevingen (herinneringen, beelden zien, geluiden horen, nachtmerries), een combinatie van freeze-fight-flight-fawn reacties die gepaard gaan met sterke negatieve gedachten en/of afgestompte gevoelens en vermijding van zaken die direct of indirect aan het trauma herinneren.
Wanneer is er sprake van complexe PTSS?
Er wordt wel van complexe PTSS gesproken als er sprake is van bijvoorbeeld chronisch ernstig seksueel misbruik. In zulke situaties is een simpele EMDR-behandeling vaak minder geschikt.
Ook is bij complexe PTSS ‘exposure’ (de persoon in beleving laten teruggaan naar het trauma) vaak niet gewenst of mogelijk.
PTSS en psychose-achtige verschijnselen
PTSS gaat vaak gepaard met psychose-achtige verschijnselen (bijvoorbeeld stemmen horen, paranoia) en soms is het onderscheid tussen PTSS en psychosegevoeligheid niet goed te maken.
Dat zegt niet zozeer iets over wat er met degene om wie het gaat aan de hand is. Het betekent vooral dat psychisch lijden, zeker psychisch lijden in het kader van trauma, zich niet houdt aan de kunstmatige categorieën van de DSM. Alle DSM-diagnosen blijken voortdurend met elkaar te overlappen en over de tijd in elkaar over te lopen.
Vraagstukken bekijken vanuit de gevolgen van trauma
Een betere manier om dit soort diagnostische vraagstukken te bekijken is vanuit de gevolgen van trauma zelf. Trauma kan lichaam en geest zodanig dereguleren dat symptomen en beelden uit letterlijk de hele DSM het gevolg kunnen zijn. Niets hoeft dus te verbazen.
Blijf kijken met verwondering
Het beste is om telkens opnieuw met verse verwondering te kijken naar ieder mens, zonder al te veel ideeën in het achterhoofd over hoe de wereld in elkaar zou moeten steken.
7. Andere zaken die je kan hebben bij trauma
De verschijnselen die hierboven zijn beschreven komen vaak voor in een veel breder palet van dingen.
Als je bent getraumatiseerd, vooral als het gaat om seksueel trauma, heb je ook vaak last van:
- Eetstoornis
- Dwangklachten
- Depressie
- Psychose
- Persoonlijkheidsproblematiek
- Verslaving
- Een doodswens
Het is belangrijk dat je dan niet voor elk ding apart wordt behandeld (wat helaas nog wel eens wil gebeuren), maar dat er integraal (alles tegelijk in verband met elkaar) wordt bekeken. Je kunt niet alles apart ‘specialistisch’ aanpakken omdat het juist allemaal samenhangt.
Ervaringsdeskundigheid is belangrijk
Ervaringsdeskundigheid is heel belangrijk bij de integrale visie. Ook is de rol van lichaamsgericht werken belangrijk, omdat alles vaak samenhangt met ‘disconnect’, vervreemding of zelfs afkeer van het eigen lichaam en het eigen gevoel.
Wat is de impact van trauma?
Lees hier verder over de impact van trauma:
Behoefte aan een luisterend oor?
Wil je je verhaal kwijt? Onze PsychoseNet chatprofessionals staan voor je klaar.
Wil je PsychoseNet steunen?
Wordt donateur en help ons om mooie projecten te realiseren.
