Het is zaterdag 6 juni 2015 als ik om 8.10 in Hoorn op de trein stap. Op weg naar Utrecht voor het eerste landelijke congres ‘Bondgenoten! Hoe familieleden en hulpverleners in de psychiatrie kunnen samenwerken’. Het congres is georganiseerd in vervolg op de uitgave van het boek met dezelfde titel van Henk-Willem Klaassen.
Het belooft een zonnige en warme dag te worden. Ik geniet van het uitzicht dat voorbij raast. En ik werp nog even een blik op het verhaal dat ik wil gaan delen op het congres.
Mijn verhaal heeft de titel Delen is helen
Ik deel mijn herstelverhaal dat tevens een familieverhaal is. Ik deel ook waarom ik als (familie)ervaringsdeskundige zo blij ben met dit congres. De meeste van mijn familie-ervaringen met de zorg zijn helaas slecht. Zowel de ervaringen rond de zorg van mijn moeder als die van mijn broer. Beiden langdurig opgenomen en behandeld.
Betrokkenheid bij en een luisterend oor voor de familie heb ik vaak enorm gemist. Rond de behandeling en na de suïcide van mijn moeder heb ik geen arts of psychiater gezien of gesproken. Nog even los van het feit dat ik dat als respectloos heb ervaren, heb ik bovendien belangrijke informatie niet ontvangen, waar ik pas vorig jaar achter ben gekomen (14 jaar later!) na het verzoek tot inzage van haar dossier.
Vaak ervoer ik de contacten met hulpverleners rond mijn broer eerder als frustrerend dan helpend. Als ik niet aan de bel trok, dan gebeurde er weinig tot niets of te laat en reactief. Soms weer met een volgende opname als gevolg. Gelukkig hebben we sinds kort een nieuwe casemanager die na jarenlange frustratie laat ervaren dat het ook anders kan. Het stemt mij hoopvol en geeft veel rust. In hoef er veel minder ‘bovenop te zitten’.
Ik ben ook blij met dit congres omdat ik inmiddels ook heb ervaren dat het anders kan (en moet om te kunnen komen tot echt herstel). Ik heb dat ruim een jaar geleden ervaren tijdens een second opinion traject voor mijn broer.
Wij troffen een psychiater die geïnteresseerd en zonder vooroordelen naar het verhaal van mijn broer luisterde
Hij beweerde eens een keer niet gelijk dat de stemmen die mijn broer dagelijks hoort niet bestaan. Maar hij ging er over in gesprek. Was er nieuwsgierig naar. Zo ook over de complottheorieën die mijn broer dagelijks in de greep houden.
Ook werd mij voor het eerst in 27 jaar ervaring in de zorg gevraagd naar mijn idee over wat er met mijn broer aan de hand is. Erkenning, gehoord en gezien worden; dat was voor zowel voor mijn broer als voor mijzelf – zijn zus – de mantelzorger en juridisch voogd, een verademende en hoopvolle ervaring.
Als laatste ben ik blij met het thema van het congres omdat het belangrijk is om te weten hoe je je als familielid het best kunt opstellen en inzetten in de zorg voor je naaste. Zo ontdekte ik de afgelopen jaren wat mijn eigen rol betekende in het contact met de hulpverlening.
Door de vele negatieve ervaringen in de zorg ben ik nogal boos, gefrustreerd en verdrietig geworden over die zorg
Vaak ging ik al boos naar een gesprek en werd dan gedurende het gesprek nog verder getriggerd in mijn boosheid. Je raadt het al: dat komt de effectiviteit van het gesprek niet ten goede en frustreert nog verder.
Na het lezen van het boek Bondgenoten: Hoe familieleden en hulpverleners in de psychiatrie kunnen samenwerken werd ik mij hier nog bewuster van. Door het boek leerde ik ook een nieuwe manier om de hulpverlener te laten inzien wat er nodig is om goede zorg te kunnen verlenen en waar ik tegen aanloop in de praktijk.
Door bijvoorbeeld de vraag te stellen, hoe hij/zij zou willen dat gehandeld werd als het zijn of haar broer, kind of ouder zou betreffen. Het heeft al een paar keer goed gewerkt. Ook heb ik door de familie motiverende interventietraining geleerd om beter aan te sluiten bij de fase van verandering waar mijn broer in verkeert, waardoor ik hem beter kan snappen en ondersteunen.
Op basis van het boek én eigen ervaring zou ik hulpverleners het volgende willen meegeven over het contact met familie:
- Realiseer je dat jij niet de enige bent die het begeleidingsproces van je cliënt vormgeeft.
- Wees je ervan bewust dat je als hulpverlener slechts een heel bescheiden rol hebt in het gehele proces.
- Betrek de familie, vraag naar hun ervaringen en luister hier onbevoordeeld naar.
- Realiseer je dat jouw waarneming van de persoon slechts een deel is van het volledige verhaal. Leg alle waarnemingen naast elkaar en bespreek de verschillen en overeenkomsten. Gebruik dus ook de belangrijke ervaringskennis van de familie.
- Creëer een gelijkwaardig gesprek door een uitnodigende en samenwerkende houding.
- Geef aan wat je mogelijkheden en onmogelijkheden zijn.
- Doe geen valse beloften.
- Geef aan hoe je te bereiken bent.
- Vraag hoe het gaat met de familie en wat zij nodig hebben in de ondersteuning. Onderken de emoties van de familie.
- Ga op een respectvolle en juridisch juiste manier om met de privacy van de hoofdpersoon en zijn naasten.
- Laat je menselijke kant, je machteloosheid, je verdriet, je (on) tevredenheid en je wil tot samenwerken zien.
- Ondersteun familie in het aanleren van vaardigheden om een gesprek te voeren met zowel hun dierbare als met de hulpverleners (bijvoorbeeld familie motiverende interventie).
- Bedenk je altijd hoe jij behandeld zou willen worden als het om jouw dierbare zou gaan.
- Durf sorry te zeggen als er ‘fouten’ zijn gemaakt.
- Zie kritiek als een uiting van een behoefte en als een leermoment.
- Zoek een oplossing met elkaar als er tegengestelde meningen zijn.
Het was emotioneel en prachtig om te zien en te ervaren dat op die zaterdag 6 juni zowel hulpverleners, familieleden als cliënten in die zaal zaten. Dat zij daar op hun ‘vrije’ zaterdag aanwezig waren omdat zij weten hoe belangrijk het is om SAMEN te werken. Om naast de kennis en kunde van de hulpverleners ook de ervaringskennis en kunde van zowel cliënten als familieleden te kennen en te gebruiken ten behoeve van het bevorderen van het herstelproces.
En het werd die dag in Utrecht inderdaad een warme zaterdag. Niet alleen buiten was het warm, maar vooral in mijn hart.
Samenwerken, ik ga er voor. Doe je mee?
Geef een reactie