François schrijft wekelijks over zijn leven met depressie. Hij vertelt in deze blog over De glijdende schaal van depressie. “iedereen heeft negatieve gedachten. Misschien is depressie een glijdende schaal, een spectrum.
Toen ik dacht dat ik depressief was en toen de huisarts, therapeut en psychiater dat bevestigden, toen wist ik dat ik leed aan de ziekte van depressie. Ik was ziek en zij gingen mij genezen met praten en pillen. Ik was doodongelukkig, heel erg wanhopig en hondsmoe, ik was helemaal klaar om te worden genezen door deskundigen die hier jaren en jaren voor hadden doorgestudeerd. Ik zal eerlijk zijn: ik smeekte om te worden genezen, ik smeekte om pillen en praten, ik smeekte om tijd en aandacht en zorg van deskundigen. Help!
U bent gezond maar ik ben ziek. Mijn omgeving is gezond maar ik ben ziek. Mijn dokter, therapeut en psychiater zijn gezond maar ik ben ziek. De maatschappij is gezond maar ik ben ziek.
Dat is duidelijk en lijkt goed, maar is dat wel zo?
Depressie is niet een ziekte zoals een gebroken been. Het is zoals een gebroken hart
In Vijftig manieren waarop ik mijn leven verpestte schrijf ik: “Achteraf lijkt het wel alsof ik van mijn tiende tot dertigste depressief ben geweest. Als apathie, verveling en vreugdeloosheid kenmerken zijn van depressie, dan was ik depressief. Ik deed wat men zei, raakte nooit in vuur en vlam, maar ging ook geen strijd aan. Ik leefde half, ongeïnspireerd, emotieloos, lusteloos, als een zombie. Later noemde ik dat verhullend verlegen en introvert. Als puber voelde ik me vaak leeg, hopeloos, en de periodes dat ik me zo voelde, duurden steeds langer. Daarna, als student, sliep ik veel te lang, ook ’s middags, en zat ik eindeloos lui en verveeld tv te kijken en me vol te vreten.
Ik was eenzaam en cynisch, nooit enthousiast, trots of blij. Ik was half levend maar dus ook half dood
Op deze manier heb ik een studie gedaan, verschillende baantjes en relaties gehad, inclusief de relatie met mezelf. Ik heb zo een heel leven geleid! Onbezield, onverschillig, ongemotiveerd, in een soort halfslaap, tevreden met weinig of minder en deze vage, doffe pijn accepterend als iets wat er altijd geweest was en bij mij hoorde. Je wordt enthousiast als je weet wat je graag wilt doen en wat je dromen zijn, dus als je weet wie je bent. Maar die vragen had ik nooit gehoord en nooit gesteld. Wie was ik? Stilte. Wat voelde ik? Niets. Wat wilde ik graag? Kweenie. Ik was niks en wilde niks.”
Nu lach ik daarom, nu lach ik mezelf uit. Wat een aansteller! Want nu pas weet ik wat een echte depressie is. Maar goed, laat ik mezelf niet zo snel en niet zo hard uitlachen en veroordelen. Een echte depressie is de hel maar ik voelde me toen zeker niet goed, eh, ik bedoel slecht. Misschien is depressie een glijdende schaal, een spectrum. Niet of-of, maar en-en. Depressie is niet ja of nee, niet zwart of wit, het is zwart én wit én veel schakeringen daartussen.
Een echte slopende depressie met dagelijks zelfmoordgedachten is volgens mij wel het extreme uiteinde van die glijdende schaal
Negatieve gedachten, daarna een negatief gedachtenpatroon, vervolgens een soort negatieve trance (=depressie).
Iedereen – altijd – overal heeft negatieve gedachten, negatieve gevoelens en negatief gedrag. In min of meerdere mate. Het begint met negatieve gedachten die je lastig vallen, gewone, normale, menselijke irritatie, teleurstelling, frustratie en ontevredenheid. In het midden is het bijvoorbeeld liefdesverdriet, een burn-out of een midlifecrisis. En aan het eind van die schaal noem ik het een ernstige depressie met regelmatig zelfmoordgedachten.
Paniekaanvallen, geagiteerd gedrag, veel huilen gevolgd door niet meer kunnen huilen, apathie, niet meer kunnen slapen, hopeloosheid. Totale ontreddering. Chronische, extreem negatieve gedachten veroorzaken chronische, extreme stress die je kop en lichaam gek maken. Overweldigend. Dan gaat er iets kapot: krak. Of liever: boem!
Maar waarom het gaat is: iedereen heeft negatieve gedachten
Hoogleraar psychologie Willem van der Does zegt in zijn boek Dat moet mij weer gebeuren … Zwartkijkers, zeurpieten en pechvogels: “Depressie is een ziekte en ligt ook op een continuüm met normale somberheid en rouw, en de grens is soms moeilijk te trekken”. En: “Depressie moet gezien worden als een extreme, ontspoorde vorm van verdriet of rouw.”
Die glijdende schaal is tussen personen, dus de een is meer depressief dan de ander. En het is een glijdende schaal bij dezelfde persoon, dus je zakt in de depressie, valt dieper en dieper, en je klautert er ook (in mijn geval zeer langzaam) weer uit. Het kan wekelijks, dagelijks en zelfs per uur in intensiteit verschillen.
Volgens mij gaan (haast?) alle mentale aandoeningen over negatief denken, voelen en gedrag
Zoals angststoornis, ADHD, dwangstoornis, narcisme, borderline, perfectionisme, schizofrenie, psychose, enzovoort. We zijn soms allemaal bang, allemaal druk, allemaal dwangmatig, allemaal egoïstisch, en horen allemaal negatieve stemmen. Maar goed, het is alleen de voortdurende, extreme variant die je dagelijkse leven overhoop gooit, die we ziek zouden kunnen noemen en die het best behandeld kan worden (hopen dat die behandeling helpt).
In het beste boek dat ik ooit heb gelezen, De andere weg, zegt psychiater Scott Peck: “Deze neiging om onze problemen en het emotioneel lijden dat zij veroorzaken uit de weg te gaan, ligt ten grondslag aan iedere vorm van geestesziekte bij de mens. Omdat de meesten van ons min of meer met deze neiging zijn behept, zijn de meesten van ons ook min of meer geestesziek en moeten zij volledige geestelijke gezondheid ontberen.”
Volgens Eckhart Tolle in Een nieuwe aarde zijn ziekelijk vormen van ego slechts extreme versies van normale ego’s.
Zoals wel vaker schrijft filosoof Awee Prins hierover het beste: “Het betekent vóór alles dat de psychiatrie moet de-pathologiseren. Er zijn geen ‘mentaal’ gezonde of zieke mensen. De termen ‘ziek’ en ‘gezond’ zijn eenvoudigweg niet van toepassing op de existentie. Nietzsche schreef dat wat de psychiatrie een pathologische toestand noemt, een extreme gedaante van het gezonde is. Wij zijn allemaal angstig, en sommige mensen zijn nu eenmaal extreem angstig. Er is veel droefheid in elk mensenleven, en sommigen lopen vast. Meer is er welbeschouwd niet aan de hand. Musil schreef: ‘Het verschil tussen de normale mens en de geesteszieke is dat de normale mens alle geestesziekten heeft, terwijl de geesteszieke er slechts één heeft.”
En:
“De werkelijke ‘kans van de depressie’ is echter: inzien dat ieder mens wezenlijk depressief is. Wanneer we dit, tezamen met de voorgaande opmerkingen over de onontkoombare neurose, werkelijk indachtig zijn, verschijnt er een nieuwe taak voor de psychiatrie: minder diagnosticeren, minder meten en meer bijstaan. Er valt inzake het lijden van de ander niets te begrijpen en niets te diagnosticeren. Maar je kunt wel iemand bijstaan.”
Bijstaan, er zijn voor iemand, gewoon op komen dagen, tijd en aandacht geven
Niet iemand in de steek laten, niet iemand laten stikken. Opbellen, aanbellen. Empathisch, begrijpend, bemoedigend. Geen makkelijke adviezen geven. Ben je bang? Weet je niet wat je moet zeggen? Geeft niet, luisteren is sowieso beter.
Meer lezen van Francois?
Geef een reactie