De kern van het medische beroep is proberen (geestelijk) lijden te verlichten of op te heffen, en er alles aan doen om levens te redden. Dit staat in de Eed van Hippocrates en zo staat het ook in de artseneed die in 1878 in Nederland werd ingevoerd.
De GGZ verbruikt het meeste van de beschikbare financiële middelen en heeft een uitstekende maatschappelijk business case. Maar het lijkt erop dat de GGZ in de medische wereld in een soort underdog rol zit. De gehele GGZ heeft een enorm imago probleem en ik vraag mij af hoe dat komt? En is er iets aan te doen?
De GGZ heeft een dubbelrol; een januskop dus
Aan de ene kant de uitgestrekte helpende hand bij geestelijk lijden. Aan de andere kant het ultieme machtsmiddel waarmee iemand volledig uit zijn lichamelijke, psychische en financiële autonomie kan worden gezet. Ik heb het over levens die gered worden van mensen die (soms) niet gered willen worden (op dat moment). Vanwege dit ultieme machtsmiddel wordt de GGZ met argwaan en achterdocht bekeken door hierdoor gestigmatiseerde patiënten én het merendeel van de bevolking.
Ik heb zelf ervaren dat in de praktijk geen juridisch verweer mogelijk is, zoals die er in de criminele rechtspraak wel is. Denk hierbij bijvoorbeeld aan toegestane bewijsvoering. Een chirurg of somatisch verpleegkundige wordt gezien als een nobel beroep. Maar de GGZ wordt soms zelfs als onderdeel van een onderdrukkend systeem gezien. In sommige landen wordt de GGZ ook zo ingezet: om andersdenkenden te onderdrukken. Binnen de somatiek wordt de GGZ als bad cop ingezet als iemand een levensreddende medische handeling weigert, waarop hij of zij mogelijk het zelfbeschikkingsrecht over eigen geest en lichaam verliest.
Stel je voor dat dit jou gebeurt
Volgens mij is dat één van de grootste angsten van veel mensen. Deze argwaan is dus niet geheel ongefundeerd. In de medische wetenschap is een vroegtijdige, zachte dood ethisch verantwoord als iemand uitzichtloos lijdt en er geen kans is op verbetering. Een goede dood hoort bij de kwaliteit van iemands leven.
Toch wordt bij ondraaglijk en uitzichtloos geestelijk lijden vaak een andere norm gehanteerd
Persoonlijk vind ik het doorslaggevend of iemand een zelfmoordbesluit neemt vanuit een niet verbeterbaar ondragelijk psychisch ziektebeeld. En dan moet eerst alles gedaan zijn om zijn of haar lijden te verlichten. Dit kan tijdelijk het lijden verlengen en soms zelfs verergeren. Dit kán dus betekenen dat iemand voor een periode uit zijn autonomie en geestelijke zelfbeschikkingsrecht ontzet wordt. Op zo’n moment is de GGZ de harde heelmeester; levensreddend, zelfs tegen iemands eigen wil in. Hopelijk krijgt de patiënt later een moment van inzicht, een soort vergeving en acceptatie van wat ze hebben ‘moeten’ doen.
Soms komt dat moment, soms niet
Soms verdwijnt of verzacht iemands doodswens door het ingrijpen, soms wordt de doodswens er juist door versterkt. Kun je iemand dwingen tot herstel? Dwingen te willen leven?
Zie hier het ethische conflict
Zie hier tevens het imagoprobleem. Opsplitsen in een zachte, empathische GGZ aan de ene kant en een harde GGZ, de bad cop aan de andere kant. Zou dat de oplossing zijn? Zolang wij ons dit mogen afvragen, is de GGZ (in Nederland) nog niet de breinpolitie waar veel mensen zo bang voor zijn.
Geef een reactie