François schrijft wekelijks over zijn leven met depressie. Hij vertelt in deze blog over het omgaan met negatieve gedachten. “Jij moet achter het stuur van je auto zitten. Als die gillende aap stuurt gebeuren er geheid ongelukken”.
Oplettende lezertjes van deze blogs hebben het vaak voorbij zien komen. De negatieve, automatische gedachten vol venijn en agressie die je beledigen, pesten en pijn willen doen, de oorzaak van die diepe zwarte put van paniek, wanhoop, verdriet, woede, hopeloosheid en zelfmoord. Nooit ophoudende, gek makende stemmen die je gemene, giftige dingen toesissen en je daarmee beheksen: het is voorbij, alles is kapot, het is jouw schuld en het komt nooit meer goed. Ik heb er in deze blogs vaak omheen gedanst. Elke keer was ik bang om in het vuur te vallen. Maar deze keer ga ik alles zeggen, ik ga midden in het vuur staan.
Ik ga de hel in, het vagevuur. De keiharde, duivelse, dodelijke, pikzwarte kern van depressie
Het begint bij ons instinct dat in doodsnood, in doodsangst continu zegt, schreeuwt, in onze oren gilt: PAS OP! Je moet NU je problemen oplossen! Gevaar! Dreiging! Alarm! Paniek! Niet veilig! Niet ontspannen, geen tijd voor vrijen, geen tijd voor eten, geen tijd voor kalm overdenken, geen tijd voor slapen, nú oplossen! Het reptielenbrein.
Dit zijn aanvallen van negatieve gedachten. Men spreekt vaak van paniekaanvallen of woedeaanvallen, maar het begint altijd bij negatieve gedachten. Eigenlijk zou je het allemaal gedachten-aanvallen kunnen noemen. Die gedachten-aanvallen kapen je hoofd. Een aap met een mitrailleur. Dat gaat zo verschrikkelijk snel dat je het niet of nauwelijks of in ieder geval te laat in de gaten hebt. Dat heet momentum. Overweldigend. Overdonderend. Aanval? Overval!
Vroeger, toen we nog in grotten woonden, toen had dit reptielenbrein veel nut, wat zeg ik, toen kon het ons leven redden
En nog steeds. Als je een zebrapad oversteekt en er komt ineens een auto met 100 km per uur aanrazen, dan is het goed dat je reptielenbrein het, jou, overneemt en je onmiddellijk doet wegspringen of wegrennen. Je leven gered!
Maar goed, we leven niet meer in grotten. Beren, tijgers en slangen bedreigen ons niet meer. Onze hersenen zijn helaas niet met de veranderde tijden meegegroeid. Dit vind je uitgelegd in het boek Tranen van de krokodil van hoogleraar psychologie Piet Vroon. We hebben niet alleen nieuwe menselijke hersenen, maar ook nog steeds oude reptielen hersenen. Die verschillende hersenen gehoorzamen aan verschillende wetten, streven verschillende belangen na, zijn moeilijk voor elkaar toegankelijk en werken slechts matig samen. In ons hoofd is er geen eenheid. De familie in ons hoofd heeft vaak ruzie.
Dus die verschillende hersenen geven verschillende, vaak tegengestelde signalen, zeggen verschillende, vaak tegengestelde dingen en praten met verschillende, vaak tegengestelde stemmen. Het reptielenbrein gilt “PAS OP!”, maar het menselijke brein zegt sussend: “Niks aan de hand, rustig, kalm”. Maar helaas is dat gegil er eerder en veel harder, en zal de boodschap “PAS OP!” de boodschap “Rustig, kalm, niks aan de hand” al vlug overschreeuwen. Voordat je er erg in hebt, heeft die stem je in zijn macht en die gedachte wordt een gevoel en dat gevoel wordt een gedrag. Negatieve gedachte → negatief gevoel → negatief gedrag. Dan bén je de negatieve gedachte, stem, beeld, gevoel, en als die negatieve gedachte constant terugkeert en hard genoeg is, dan veroorzaakt die negatieve gedachte constante, extreme stress die je kop en lichaam gek maakt = depressie.
Wat te doen met die dwingende, kwaadaardige, obsessieve, hypnotiserende, gemene, giftige, babbelzieke, zelfdestructieve gedachten, stemmen, beelden, gevoelens en gedrag?
Die keiharde pit van depressie lijkt zo een kwaadaardig, vuurspuwend monster, een tirannieke bullebak, een aap uit de hel, maar het is in werkelijkheid een klein doodsbang kind dat tijd en aandacht (=liefde) wil. Wees niet bang voor dat monster, omarm dat kind, luister ernaar, praat ermee. Een doodsbang kind ga je niet negeren, uitschelden, verdoven of slaan, je gaat op je knieën en je gaat het troosten. Zeg niet “Droog te tranen”, zeg “Huil maar lekker”. Zeg niet “Dat is stout”, zeg “Wat is er gebeurd? Ik begrijp dat je bang bent. Ik begrijp dat je verdrietig bent. Wat er is gebeurd is ook niet leuk. Logisch dat je bang en verdrietig bent.”
Die tekening boven klopt dus niet: vervang die gillende aap maar door een bang, huilend kind.
Ons instinct is als een bange hond die zijn angst uit door zijn tanden te tonen, te grommen, te blaffen en te bijten. Maar het is en blijft een bange hond. Je kan met die hond gaan vechten, je kan die hond negeren of in een kooi stoppen (verbergen), maar dan gaat hij vroeg of laat harder blaffen en harder bijten, dat lijkt me niet verstandig. Accepteer dat gegrom, observeer dat geblaf, niks meer, niks minder.
Veel schrijvers over psychologie/filosofie/spiritualiteit zoals Eckhart Tolle noemen die negatieve gedachten: onbewuste, dwangmatige, automatische gedachten
Zoals je niet je hartslag, ademhaling en bloedsomloop regelt, zo regel je ook niet die nooit ophoudende gedachten-waterval die veelal negatief is. Je denkt niet, je wordt gedacht.
Vroeger vertelde men dat je tegen die gedachten moest vechten, later dat je er positieve gedachten voor in de plaats moest zetten (cognitieve therapie). Nu hoor je meer: observeer die gedachten, dat heet mindfulness. Je bewuste, verstandige, volwassen, redelijke, wijze ik kijkt naar je onbewuste, kinderlijke, dierlijke, door alles heen blèrende ik die al die negatieve gedachten produceert. Word er niet boos op, kijk naar die negatieve gedachten, wees er bewust van, zie ze komen en gaan.
Trendy mensen hoor je wel eens zeggen “Kom uit je hoofd”. Daar bedoelen ze dit mee.
Als er geen eenheid is in je hoofd, dus gekakel van verschillende stemmen met verschillende signalen, verschillende gedachten, wie is er dan de baas?
Zoals altijd en overal en bij iedereen: als de meest wijze, verstandige, volwassen stem niet de baas is, dan is de meest agressieve, meest bazige, meest luidruchtige de baas. Dat gaat helaas zo in gezinnen, in klaslokalen, in bedrijven, in steden en in landen. En in ons hoofd. De aap mag gillen, maar jij, de volwassen, verstandige, wijze jij, die is de baas. Niet door te schreeuwen, te dreigen of te straffen, maar door rust en kalmte, wijsheid en observeren.
Het is hierom dat ik depressie een denkziekte noem. Ja, er gaat de hele tijd van alles mis in ieders leven en het is logisch om bang, triest of boos te worden, maar hopelijk komt er ook een moment van bezinning, van rust en gezond verstand. Hoe eerder hoe liever. Mijn moeder noemde dit zelfbeheersing. Mijn oma zei: je moet eerst tot tien tellen. Jij, je wijze zelf, moet je instinct, je lagere zelf, je aap, je bange kind, de baas zijn, anders is die aap jou de baas. Als jij op straat je hond niet de baas bent, dan is-ie jou de baas.
Mocht iemand denken dat ik dit allemaal zelf verzin: nee. In het boeddhisme hebben ze het over de monkey-mind, de aap in je hoofd. Dit dus.
Het is dezelfde krijsende aap die nú wil snoepen (dik), die nú seks wil, die nú geen pijn wil voelen en dus drank, pillen en drugs neemt
Die perfect moet zijn, de rijkste, de beroemdste, de dunste (anorexia), die gelijk moét hebben, die snel gekwetst en geïrriteerd is, verslaafd is, extreem zuinig is, boos en ontevreden is, die een relatie moét hebben. Die bang is en dwangmatig handelt. Die nú geen moeite wil doen en uitstelt. Die zich altijd vergelijkt met anderen, die (zichzelf) veroordeelt, die bijzonder moet zijn (narcisme), die beroemd moet zijn, de baas wil spelen, die altijd de schuld van alles aan anderen geeft en die lui is en verzorgd wil worden.
De oorzaak van dit alles is altijd angst, ons overlevingsinstinct, bang dat we anders doodgaan. Nogmaals, allemaal goed te begrijpen met de hersenen die we hebben gekregen, maar laten wij kiezen voor kalmte, gezond verstand en wijsheid. Jij moet achter het stuur van je auto (=leven) zitten. Als die gillende aap stuurt en gas geeft gebeuren er geheid ongelukken.
Dit is voor iedereen een goeie les maar voor depressievelingen een steengoeie les. Depressie is een glijdende schaal: alle dingen die goed zijn voor ‘normale’ mensen zijn extra goed voor ons.
Meer lezen over omgaan met negatieve gedachten?
Geef een reactie