De afgelopen tien jaar heb ik als IPS coach heel veel jongeren met een (eerste) psychose mogen begeleiden in het vinden van een baan of studie. Ik heb ze zien opbloeien. Jongeren die nu een gewoon leven leiden, kinderen hebben gekregen en goed functioneren. Jongeren die hun eigen geld verdienen en zelfstandig hun leven hebben opgepakt.
Werk en school kunnen afleiding geven en je kunt al werkend en lerend herstellen. Je wordt ervoor betaald of je behaalt je diploma of startkwalificatie voor de arbeidsmarkt.
Als IPS coach begeleid ik het proces, bied ondersteuning en support, ook op de werkvloer als dat nodig is. Zo’n 70% van de jongeren slaagt erin om binnen de drie jaar VIP behandeling hun opleiding of studie af te maken of een half jaar betaald te werken. En dan zet je grote stappen! De jongeren bepalen zelf hoe de begeleiding eruitziet. Er is zelfs ruimte om even een break te nemen. Bij IPS begeleiding hou je zelf de regie.
Wat is IPS?
IPS staat voor Individual Placement and Support, in het Nederlands: Individuele Plaatsing en Steun en is gericht op snel zoeken, vinden en behouden van een gewone betaalde baan of studie. Het maakt niet uit of je veel of weinig klachten hebt en/of andere bijkomende problemen. Het gaat om het vinden van een baan of opleiding die je echt wilt, waar ‘je je bed voor uit komt’. Dit kan je een sterke prikkel geven om in balans te komen en te blijven, waardoor je psychosegevoeligheid meer naar de achtergrond verschuift en soms bijzaak wordt.
Het komt ook voor dat je nog veel psychotische klachten hebt en dat deze door werk of studeren sneller verdwijnen. Bij de start van een baan kan je psychose een beetje terugkomen. Hoe dan ook, binnen een FACT-, VIP-, of ACT- team zijn vaak IPS coaches aanwezig. Bij deze manier van begeleiden – waarbij behandeling en re-integratie tegelijkertijd plaatsvinden, volgens een speciale methodiek – zijn uiteraard ook de andere leden van het team betrokken. Zij stemmen hun behandeling of begeleiding af, op de specifieke moeilijkheden die je tegenkomt. Niet alleen bij het vinden van een betaalde baan of stageplaats of opleiding, maar ook tijdens het werk en/of je studie.
De praktijk
Bij IPS wordt gezocht naar de baan of opleiding die je écht wilt, de keuze komt vaak van binnenuit. Wij helpen je bij die keuze. Een opdracht aan jongeren kan zijn om na te denken over hun droombaan of studie. Zodra je dat ongeveer weet, gaan we je droom onderzoeken, door scholen en bedrijven te bezoeken die erbij passen. Sommige jongeren weten al precies wat ze willen. Dan kijken we welke vacatures er openstaan in die branche binnen ons netwerk. Ook al lijkt je droombaan niet haalbaar, het is belangrijk om je wens op haalbaarheid te checken en te onderzoeken welk aspect zo aantrekkelijk is voor je.
Ik begeleidde een tijdje geleden een jongen, die veel drugs en alcohol gebruikte. Toch deed hij aan een selectieprocedure mee om opgeleid te worden als luchtverkeersleider. Pas bij de vierde ronde werd hij afgewezen, omdat hij medicijnen gebruikte. De totale procedure gaf hem wel zelfvertrouwen. Hij vond daarna zelf een baan en werkt aan zijn alcohol- en drugsprobleem.
Werk en school kunnen afleiding geven en je kunt al werkend en lerend herstellen. Je wordt er voor betaald of je behaalt je diploma of startkwalificatie voor de arbeidsmarkt. Je hebt vaak meerdere werkervaringen (banen, stages) nodig om op de juiste plek te komen. Soms gaat het een tijdje goed en dan weer wat minder. Het opdoen van werkervaring binnen verschillende bedrijven is ook waardevol en een beetje wiebelen hoort erbij om weer in balans te komen.
Ervaringscijfers
Binnen het VIP lukt het 70% van de jongeren om binnen de drie jaar VIP behandeling hun opleiding of studie af te maken of een half jaar betaald te werken. Bij ongeveer de helft van de jongeren gaat het zoeken en vinden en behouden van een baan gepaard met vallen en opstaan en dat hoort erbij. Binnen VIP Amsterdam functioneert 30% van de jongeren met een beetje hulp zelfstandig, 50 tot 60% heeft meer hulp nodig. Bij een kleiner deel, ongeveer 20%, lukt het ondanks alle inspanningen uiteindelijk niet om een baan vol te houden en/of een studie af te ronden en dat is naar. Het valt niet mee om dat te accepteren en het zal je maar gebeuren. Gelukkig hoeft dit niet blijvend te zijn; door de tijd heen kun je herstellen.
Hoe gaat je omgeving ermee om?
Als je vertelt dat je een psychosegevoeligheid hebt, kunnen mensen daar wel van schrikken. Mensen uit je omgeving – buren, je werkgever, familieleden, scholen, instanties – hebben er vaak weinig ervaring mee en zullen snel gaan zeggen dat je nu niet meer kúnt werken of dat je niet meer mág werken. Zelfs komt het nog voor dat klantmanagers van de sociale dienst je niet geschikt vinden om te gaan werken. Dit is de oude manier van denken en het is achterhaald. Dit kun je ook gerust zeggen!
Verwijs je klantmanager naar deze site of dit verhaal. Verwijs hen naar de re-integratiewijzer van Divosa. Bij het UWV zijn ze vaak goed op de hoogte van IPS en behoort het ook tot de re-integratiemogelijkheden als de instelling IPS volgens de regels doet. Vraag bij je hulpverlener of er ook IPS begeleiding mogelijk is of kies, als dat kan, een ggz-organisatie uit die aan IPS doet.
‘Ik wil de diagnose voor mezelf houden’
Wil je niet dat je werkgever of school weet dat je psychosegevoelig bent? Dan zal het niet gezegd worden. Je kunt ook in dat geval gewoon IPS begeleiding krijgen. Er zijn veel mensen met psychosegevoeligheid die goed functioneren en dit verder verzwijgen. Zij vinden al werkend manieren om met hun klachten om te gaan en ontwikkelen ‘zelfmanagement’ over hun klachten.
Voorbeelden zelfmanagement: een extra pauze inlassen, met de baas afspreken om deels thuis te werken, tijdelijk minder uren werken, bij klachten een halve vakantiedag opnemen. Eventueel ander werk zoeken.
Werkgevers willen graag ‘VIP’ jongeren
Er zijn ook veel jongeren die het juist prettig vinden om hun diagnose en eventuele klachten bespreekbaar te maken met hun werkgever. In Amsterdam kennen wij inmiddels veel werkgevers die een ‘VIP’ jongere in dienst willen nemen. Zij vertellen graag over hun bedrijf en hun vak of willen bijvoorbeeld een sollicitatiegesprek met je oefenen. Deze werkgevers hebben gemerkt dat ‘VIP’ jongeren er veel voor over hebben om hun baan te behouden en dat ze zeer gemotiveerd zijn. Dan hebben bedrijven er vaak weer alles voor over om je als werknemer in dienst te houden. Ook al gaat het soms niet even gemakkelijk.
Wat doe je met je talent?
Tijdens je behandeling kun je nog steeds last hebben van je klachten, maar je hebt óók nog steeds talenten, vaardigheden en capaciteiten en mogelijkheden om die verder te ontwikkelen. Het komt vaak voor dat jongeren hun klachten verwarren met persoonlijke eigenschappen: ik ben zwak, ik ben een loser. Dat is niet nodig. Het zijn meestal klachten die bij een psychosegevoeligheid horen. Door de tijd of door gebruik van medicatie en/of andere therapieën kunnen klachten verminderen en je kunt ermee leren omgaan. Het hebben van een baan of het afmaken van een opleiding en jezelf ontwikkelen kunnen goed helpen tegen de klachten die je hebt gekregen door je psychosegevoeligheid.
Alle ervaringen tellen mee
De ervaringen die je opdoet vormen de rode draad in de IPS begeleiding en kunnen leiden tot succes. Ook al zijn dat soms vervelende ervaringen. Het kan (te) moeilijk zijn om het de hele dag vol te houden. Je kunt moeite hebben om je te concentreren of alle onderdelen van je studie te behalen. Je moet over het algemeen meer doen om hetzelfde te bereiken als je leeftijdsgenoten. In het begin kan dit vermoeiend zijn.
Vaak zijn er oplossingen mogelijk op de werkvloer. Ook op scholen kun je vaak langer over je studie doen. Binnen het HBO is dit gemakkelijker dan in het MBO. Je kunt op medische gronden een extra jaar studiefinanciering krijgen of switchen van studierichting, waarna studiefinanciering weer opnieuw wordt toegekend.
Ik heb meegemaakt dat een jongere continu een stem hoorde die tegen hem zei ‘je doet je werk niet goed’, terwijl zijn baas juist heel tevreden was. Weer een ander mocht in de ene gemeente niet zelf een bedrijfje opzetten. Hij verhuisde naar een andere gemeente en daar mocht hij wel voor zichzelf aan de slag!
Vallen en opstaan
Bij ongeveer de helft van de jongeren gaat het zoeken, vinden en behouden van een baan gepaard met vallen en opstaan. Dat hoort erbij. Je hebt vaak meerdere werkplekken, stages en werkervaringen nodig om op de juiste plek te komen. Soms gaat het een tijdje goed en dan weer wat minder. We helpen je hoe je omgaat met problemen, leren je hindernissen te omzeilen en klachten tijdig te herkennen. Heel veel jongeren komen uiteindelijk op hun pootjes terecht; halen hun diploma, maken hun scriptie af en vinden de juiste werkplek. Door het werk of studeren verdwijnt je psychosegevoeligheid naar de achtergrond of je klachten verdwijnen.
Ik heb veel jongeren mogen zien en begeleiden in hun zoektocht naar een gewoon leven, om zelfstandig te zijn en goed te functioneren
Jongeren die pas na drie banen toch de juiste fit gevonden hebben. Meiden die na een werkervaringsplaats een klein baantje vonden en freelance opdrachten erbij deden. Jongeren die aanvankelijk een baan geen meerwaarde vonden in hun leven en uiteindelijk wel. Door selectierondes heen kwamen en niet aan de baan begonnen. Jongeren die geselecteerd werden uit 150 brieven en de baan kregen, 100 brieven schreven en geen baan kregen, tot drie keer toe uitgenodigd werden voor een sollicitatiegesprek en niet gingen en tenslotte toch zelf een baan vonden. Ik ontmoette jongeren die oog in oog stonden met hun droombaan en zich terugtrokken, een werkgever die iemand ongezien aannam, jongeren die na veel ploeteren het schooljaar net niet haalden. Tijdens een sollicitatiegesprek vertelde iemand dat hij psychosegevoelig was en blowde. Hij werd om zijn eerlijkheid aangenomen.
Stuk voor stuk kanjers die hun nek uitsteken in een maatschappij waar het hebben van een diagnose nog steeds een groot taboe is en grote gevolgen hebben.
EN HET IS NIET NODIG. Help mee dit beeld te veranderen!
Debby Kamstra werkt als IPS coach in een Vroege Interventie Psychose-team (VIP team).
Bekijk ook het interview met Debby over IPS
Handige sites, onderzoeken en artikelen:
- uwv.nl
- duo.nl Lesgeld terugkrijgen
- Handicap-studie.nl Over studiefinanciering
- onbeperktaandeslag.nl Landelijk digitaal platform waarop werkzoekenden een profiel kunnen aanmaken en werkgevers hun werkaanbod kunnen presenteren
- ggztotaal.nl Over de campagne ‘Het is nooit te laat’
- Training IPS Kenniscentrum Phrenos Informatie voor mensen die je IPS-trajectbegeleider willen worden
- Rapport Bridging the gap Brochure van Kenniscentrum Phrenos (PDF)
- Open op je werk? Brochure van Kenniscentrum Phrenos (PDF)
- Werkwijzer re-integratie klanten met psychische aandoeningen (PDF)
Geef een reactie