Op 14 juni 2018 werd in de Janskerk in Utrecht een symposium gehouden over existentie en zingeving in de GGZ. Hieronder een verslaglegging van Josta over deze dag.
Wat betekent existentie en zingeving? Als ik ernstig ziek ben, angstig of depressief, of mijn leven als zinloos ervaar, zou ik hopen dat er zorgverleners zijn met wie ik daarover kan praten tijdens mijn behandeling of opname.
Maar in de GGZ blijkt dat niet vanzelfsprekend te zijn – misschien heeft u dat ook wel eens ervaren. Op dit symposium stond de mens in zijn diepste kwetsbaarheid centraal: de mens met existentiële angst of in een spirituele crisis.
Aan hulpverleners werd op verschillende manieren een spiegel voorgehouden: durven zij echt te luisteren? Stil te zijn?
Durven hulpverleners ook stil te staan bij hun eigen existentiële angst?
Met existentiële angst wordt bedoeld dat mensen piekeren over bijvoorbeeld de eindigheid van het leven, geen grip hebben op wie ze zijn, het leven als zinloos ervaren, angst hebben om verkeerde keuzes te maken of zich niet echt met anderen verbonden voelen.
Voor een cliënt is het belangrijk dat existentiële angst bespreekbaar is en niet wordt genegeerd of belachelijk gemaakt. Ongeacht of deze angst een deel is van de klachten of de eigenlijke hulpvraag.
Vincent van Bruggen vertelde dat behandelprotocollen echter weinig ruimte bieden om dit soort angsten en gevoelens aan de orde te stellen. Ook blijken hulpverleners deze onderwerpen soms te vermijden, omdat zij hierdoor worden geconfronteerd met hun eigen angsten en controle willen houden.
Gyorgy Konrad: “Gevraagd naar de zin van het leven antwoordt de mens met zijn levensverhaal.”
Wat heeft een cliënt nodig om zich in een gesprek gehoord te voelen?
Hoe kun je als hulpverlener zorgen dat je het hele verhaal hoort, wanneer iemand bijvoorbeeld zulke intense verliezen heeft geleden dat diens wereld opeens anders aanvoelt en je kunt spreken van een spirituele crisis?
Anne Goossensen riep zorgverleners op om in de eerste plaats te proberen te begrijpen wat de persoon ervaart, wat het unieke daarvan is in kleur of gevoel (receiving eye) en woorden te vinden die de persoon kan herkennen vanuit zijn innerlijk. In plaats van (alleen) te registreren wat zij zien en dat direct te vertalen in symptomen en risico’s die verholpen moeten worden (recording eye).
Saskia Bos (auteur van Schizofrenie en bergen beklimmen) kreeg in haar puberteit vijf diagnoses maar ontving pas na zes jaar hulp.
Als mens voelde Saskia zich in de GGZ verwaarloosd, minder waard. De gezonde wereld zet haar buiten
Haar zorgverleners vertelt zij niet meer hoe het met haar gaat omdat die alles door een bepaalde bril bekijken. Haar dagelijkse leven draait om haar ziekte, zo fit mogelijk zijn, alles op dezelfde tijd doen, hetzelfde eten.
Met hulp van haar ouders en hond heeft ze een menswaardig bestaan kunnen opbouwen. Ze is haar passie gaan volgen. Haar advies aan de GGZ is om meer aan lifestyle te doen, zodat de cliënt dingen kan behouden die wel lukken, zoals hardlopen, en de mogelijkheid te bieden om muziek te maken. Ze kreeg een staand applaus.
Jim van Os sprak van een kanteling in de medische zorg. Bij cardiologie spreekt men al van een healing attitude, in de palliatieve zorg wordt spirituele zorg vergoed. Maar in de GGZ krijgen cliënten behandelingen gericht op symptoomreductie (die al met al hetzelfde zwakke effect hebben).
Behandeling van alleen symptomen leidt tot kwaliteitsverlies en vervreemding
Wat cliënten nodig hebben is:
- Menselijke ondersteuning op weg naar herstel van perspectief;
- Een goede relatie met de hulpverleners die:
- compassie, warmte en acceptatie tonen;
- persoonlijke vaardigheden en ervaringen passend kunnen inzetten;
- en daarbij ook existentiële en spirituele vragen aankunnen.
Jim van Os riep op tot een ‘nationale dialoog’ (naar het voorbeeld van Canada) en stelde voor om de GGZ daarna stap voor stap weer opnieuw op te bouwen. In de GGZ moeten we weer mens kunnen zijn. We moeten de GGZ redden.
Josta van der Wiele is jurist, natuurgeneeskundig therapeut en naaste.
Meer informatie:
Geef een reactie