Ongeveer elf jaar geleden maakte ik voor ‘t eerst kennis met familieopstellingen. Ik had er wel eens van gehoord en had geen idee wat ik mij erbij voor moest stellen. Na die eerste keer was mijn nieuwsgierigheid gewekt.
Daarna nam ik deel aan een weekend familieopstellingen, samen met een vriendin die er zeer sceptisch tegenover stond. Wij zaten in een kring met ongeveer 30 deelnemers, afkomstig uit het hele land. Het weekend werd gefaciliteerd door Els Thissen. Twintig jaar geleden had ik enkele trainingen over het begeleiden van gespreksgroepen bij haar gevolgd en daarom was zij een vertrouwd gezicht voor mij. Inmiddels heb ik meer dan honderd familieopstellingen meegemaakt, en ben ik met dit fenomeen vertrouwd geraakt.
Een van de eerste opstellingen die ik meemaakte was voor een vrouw van toen ongeveer 43 jaar. Ik noem haar Evelien. Zij was teamleider van een notariskantoor, vertelde problemen te ervaren in relatie met haar collegae en wilde begrijpen hoe dat kwam.
Naast Els zittend vroeg zij Evelien haar ogen te sluiten en haar armen vooruit te steken met handpalmen naar boven. Els vroeg vervolgens aan haar waar de zwaarte lag, bij haar linkerhand, die moeder vertegenwoordigde, of bij haar rechterhand die de vader symboliseerde. Evelien opende vervolgens haar ogen en reageerde verbaasd. Haar rechterhand was gezakt.
Drie deelnemers uit de groep werden gevraagd als representant. Een voor Evelien, een voor de moeder van Evelien en een derde voor haar vader. De ‘vader’ en ‘moeder’ verwijderden zich van elkaar. Degene die voor Evelien stond verschool zich achter stoelen en onder tafel. Ze leek bang. De echte Evelien riep: “Dat deed ik ook toen ik kind was. Als er visite kwam dook ik altijd onder tafel.”
Dit alles was destijds voor mij een vreemd verschijnsel
Ik herinner mij het gevoel van verwondering, en de vraag ‘wat gebeurt hier?’, nog goed.
Omdat Evelien eerder had aangegeven dat de zwaarte aan vaders kant lag, vroeg Els aan mij om als representant voor de opa van Evelien in het veld te gaan staan. Niet wetende wat er op dat moment van mij verwacht werd, instrueerde Els mij om met mijn aandacht naar binnen te gaan. Naar een plek in mijzelf waar ik bereid was zo dienstbaar mogelijk te zijn.
Dat mij zo voorstellend werd mijn aandacht getrokken naar een plek zo’n anderhalve meter links vóór mij. Niet wetend waarom ik naar dié plek moest kijken, keek ik wat geforceerd – tegen mijn innerlijke beweging in – vooruit. Ik zag dat ‘mijn zoon’ op tweeënhalve meter genaderd was en mij boos aankeek. Hierdoor richtte ik mijn blik weer naar de plek anderhalve meter voor mij, waarbij ik schaamte als oorzaak voor het wegkijken ervoer.
Els vroeg Evelien wat hier gebeurd was.
Zij antwoordde dat opa haar op vierjarige leeftijd misbruikt had
Voor mij als representant van opa werd meteen duidelijk waarom ik me schaamde. En de deelnemers waren hiervan getuige en konden het zelf ook ervaren.
Er vonden in deze opstelling allerlei helingsprocessen plaats en ik heb het als bijzonder ervaren. Ik vind het spijtig dat deze methodiek in de reguliere ggz geen ‘gewoon goed’ is, met name vanwege de snelheid van traumaverwerking.
Lastig in de GGZ is dat degene die bijzondere ervaringen beleeft, niet geloofd wordt
Als professionals sterk in een preconcepties van hun eigen werkelijkheid zitten, geven zij een eigen betekenis aan bijzondere ervaringen. Dan worden die bijvoorbeeld als psychose bestempeld en kan de cliënt met deze ervaringen simpelweg niet meer gehoord worden. Een interessant en tragisch fenomeen bij twee botsende wereldbeelden.
Het voorstel tijdens een landelijke bijeenkomst van de stemmenbeweging rond scholing en onderzoek leidde tot een dag familie- en systeemopstellingen op 20 november 2015, om te zien hoe deze manier van werken behulpzaam kan zijn bij het omgaan met het horen van stemmen.
Het bood de mogelijkheid ‘gevoelshallucinaties’ te ervaren. Hierdoor zijn bijzondere zintuigelijke ervaringen ook beter te begrijpen en kunnen de positieve bedoelingen makkelijker doorgrond worden. Els Thissen begeleide deze dag.
Vijftien personen, zowel hulpverleners als stemmenhoorders, waren aanwezig. Zes problemen werden door middel van een opstelling in beeld gebracht.
Voorbeeld van een oudere stemmenhoorder
Kees hoort stemmen vanaf zijn 30ste jaar. Het gaat om een stem van een kind die zich voortdurend opdringt. Deze stem gedraagt zich alsof Kees de ouder is. Het kind vraagt hem voortdurend of hij mag bestaan. Soms hoort Kees de stem van zijn moeder en een enkele keer die van zijn vader. Beide zeggen hem dat hij niet mag bestaan.
Nadat Kees dit verteld had, vroeg Els hem: ‘En, besta je?’
Kees: ‘Ja’.
Els: ‘Nou, dan heb je een behoorlijk domme stem, want besta je?’.
Kees: ‘Ja’.
Els: ‘Wie zei dat vroeger tegen je?’
Kees: ‘Mijn moeder’.
Toen stelde Els iemand als representant voor moeder, vader en Kees in het veld.
De representant van moeder zei het gevoel te hebben dat ze er niet mocht zijn. Vader had hetzelfde gevoel, namelijk dat hij er niet mocht zijn. De gedachte er niet te mogen zijn, bleek een patroon werkzaam in de familie van Kees. Daarmee is gewerkt. Kees vertelde dat hij verbaasd was dat de representanten in houding en gezichtsuitdrukking overkwamen zoals zijn ouders in het echt deden. De bewegingen gaven Kees helderheid over zijn eigen afhankelijkheid ten opzichte van zijn ouders. De opstelling was voor hem een opluchting. En hij realiseerde zich dat hij als volwassen man nu een eigen keuze kan maken, ongeacht hetgeen de stemmen zeggen.
Enkele maanden na de opstelling vertelde Kees dat hij de bijeenkomst als intensief heeft ervaren. De eerste dagen daarna had hij een opgelucht en prettig gevoel en waren de stemmen rustiger. Als het kind hem in die periode vroeg of hij mocht bestaan, reageerde Kees met: Ja, je mag bestaan, maar niet ten koste van mij. Dit heeft Kees een aantal dagen vast kunnen houden. Een week later viel Kees terug in zijn oude patroon.
Peter Oud, sociaal psychiatrisch verpleegkundige bij Dijk en Duin, projectleider van project ‘Stemmen in je hoofd’. Het implementeren van een andere benadering. Geeft ruimte voor meerdere verklaringsmodellen. Hij is facilitator van een stemmenhoordersgroep bij Dijk en Duin en trainer van de cursus ‘Stemmen horen begrijpelijk maken’ van de Parnassia Academie. Oorspronkelijk is deze training afkomstig van Marius Romme en Sandra Escher. Deze 5-daagse training omvat het aanleren van het Maastrichtse interview; faciliteren van stemmenhoordersgroepen en de Voice Dialogue door Dirk Corstens.
Cursisten krijgen tools aangereikt om met stemmen om te gaan en zo stemmenhoorders te ondersteunen om te leren gaan met hun stemmen, en hun herstelproces.
Meer over stemmen horen:
Blogs:
Boeken:
- Leven met stemmen, 50 verhalen over herstel – Prof. Dr. Marius Romme; Dr. Sandra Escher; Jaxqui Dillon; Dr. Dirk Corstens en Prof. Mervyn Morris (2012)
- Boekenlijst Stichting Weerklank
App: Temstem app De app helpt je door middel van taalspelletjes en oefeningen beter met stemmen om te gaan.
Websites: • romme-escher.nl Initiatief van Marius Romme en Sandra Escher over het accepteren van stemmen horen en het begrijpelijk maken ervan
- Stichting Weerklank Stichting voor mensen met bijzondere zintuiglijke ervaringen zoals stemmen horen
- Gedachten Uitpluizen Website van cognitief gedragstherapeuten (CGT)
- Stemmenhoorders groepen en netwerken
Geef een reactie