François schrijft wekelijks over zijn leven met depressie. Gelukkig zijn is vaak niet makkelijk. Hij zegt: “Wil je gelukkig worden? Probeer dat niet, streef dat niet na. Doe iets anders.”
Gelukkig willen worden lukt niet door gelukkig willen worden
Als je gelukkig wil worden moet je niet gelukkig-willen-worden nastreven, je moet zingeving nastreven. (niet egoïsme maar altruïsme maakt je gelukkig).
Wie nu denkt François is gek geworden: nee (nou ja, oké, een beetje). Zoals altijd praat ik anderen na. In mijn boek Vijftig manieren waarop ik mijn leven verpestte citeer ik de Romeinse filosoof Cicero (1ste eeuw v.Chr.): “Want niet door vrolijkheid, wellust, spel en gelach, de metgezellen van de lichtzinnigheid, wordt iemand gelukkig, maar door flinkheid en standvastigheid, zelfs als hij droevig is.” Hevig tegenspartelend ben ik er langzaam van overtuigd geraakt dat ik niet gelukkig word door ongeremd plezier na te jagen maar door vaak deugdzaam te zijn, dus me verstandig, verantwoordelijk, wijs en volwassen te gedragen.
In onze cultuur denken we het tegenovergestelde. We zijn individualisten die wanhopig op zoek zijn naar geluk en denken dat het plezier is. Op een tropisch strand liggen met een cocktail in je hand. Miljonair worden voor je veertigste want lekker luieren maakt je gelukkig. Terwijl ik dit schrijf, zie ik de plezierindustrie in Nederland even hard groeien als de verveling en onvrede. Plezier is ernstig overschat, net als seks. Het heeft mij veel leeg en deprimerend genieten gekost om eindelijk te beseffen dat dit mij niet gelukkig ging maken. (Het is overigens erg verstandig om plezier te hebben. Zolang je er tenminste écht plezier aan beleeft. Maar besef dat het je niet per se gelukkig gaat maken).
Wat gaat je dan wel gelukkig maken?
Wat Cicero zegt. En dat kan je samenvatten in één woord: zingeving. Bij het woord zingeving krijgen veel mensen buikpijn, en terecht, het woord is geannexeerd door godsdiensten die op zijn best inderdaad zin geven maar in toch helaas wel erg veel gevallen gaan van zinloos tot en met het duivelse kwaad.
Rationalisten als Rudy Kousbroek (grootste Nederlandse schrijver uit de vorige eeuw) heeft het in Anathema’s 4 over “occulte vaagheden als de zin van het leven”. Het is inderdaad bitterzoet om Reve grappen te horen maken over een puber die huilend aanbelt bij Remco Campert met de vraag wat de zin van het leven is. Maar goed, het is toch weer dezelfde Kousbroek die in Hoger honing over een foto praat die hem “hevig ontroert”. Daar heeft hij het over nonnen die “hun leven wijden aan iets dat ze belangrijker vonden dan zichzelf”.
Kijk, die nonnen hadden iets begrepen. Gelukkig zijn heeft weinig te maken met dingen voor jezelf (geld, status, seks, baan, image, plezier, tv kijken en verdovende middelen zoals macht) en veel met/voor anderen (iets doen voor een ander, iets nuttigs doen voor de gemeenschap, vrijwilligerswerk, mensen inspireren, random acts of kindness, zie YouTube).
Volgens Walsh (Essential Spirituality) is anderen helpen de essentie van een spiritueel leven
Het tegenwoordige tegenovergestelde van anderen helpen is: Computer says no. Iedereen kent ze wel, de mensen die liever nee zeggen en de mensen die liever ja zeggen. (Soms is nee zeggen trouwens erg verstandig. Ook tegen jezelf.)
Je kan een constructieve, wijze, inspirerende, liefdevolle, bemoedigende, eerlijke partner, ouder, kind, werkgever, werknemer, telefonist, collega, chirurg, kok, postbesteller, dokter, ambtenaar of medeweggebruiker zijn. Of niet. Vrijwel elk werk kan zinvol zijn door de manier waarop je het doet. Of niet.
Een echte leider is iemand die ten dienste staat van anderen/een groep
Voor mij is zingeving de zin die jij aan jouw leven geeft. Ik heb pas laat begrepen dat zingeving voor mij per definitie iets is dat met anderen heeft te maken. Ik kan geen zin vinden in mijn leven zonder anderen. Ik denk dat de mens zo in elkaar steekt, wij bloeien op met anderen. Wij bloeien op in een gezin, familie, gemeenschap en land. Dat dit ook meteen bronnen zijn van onvrede, ruzies en oorlogen is weer een ander onderwerp.
Degene die dit het beste heeft omschreven is Victor Frankl, de Weense psychiater die slachtoffer werd van de nazi’s.
Victor Frankl schreef: “Keer op keer waarschuw ik mijn studenten in Europa en Amerika: streef niet naar succes – hoe meer je ernaar streeft en er een doel van maakt, hoe meer dat gaat mislukken. Want succes, net als gelukkig zijn, kan je niet nastreven. Het komt automatisch als het niet gezochte neveneffect van jouw toewijding aan een doel dat groter is dan jijzelf, of als het neveneffect van overgave aan een ander persoon.
Gelukkig zijn komt vanzelf, net als succes: je moet het laten gebeuren door het juist niet na te streven. Ik vraag je te luisteren naar wat je geweten je opdraagt te doen, en dat te gaan doen op de beste manier die je kent. Dan zal je op de lange termijn – ik zeg op de lange termijn – succesvol zijn, juist omdat je vergat om eraan te denken.”
Hier gaat hierom: je wordt gelukkig door toewijding aan een doel dat groter is dan jijzelf. Groter dan jouw wensen, jouw verlangens, jouw eisen, jouw portemonnee, jouw ambities, jouw waardigheid, jouw status, jouw prestige.
Deze boodschap vind je in andere bewoordingen in de Bijbel
En bij zulke verschillende personen als C.S. Lewis, Eckhart Tolle, Scott Peck, Oprah Winfrey, John Stuart Mill, David Brooks (zijn laatste boek De tweede berg), Carl Jung, Abraham Maslow, Theodore Dalrymple, Marcus Aurelius, Francis Bacon, Martin Seligman, Irvin D. Yalom, Pascal, Jordan Peterson en Martin Luther King Jr.
Hoogleraar psychologie Ap Dijksterhuis schrijft in zijn boek Op naar geluk: “De boodschap die je kunt afleiden uit wetenschappelijk onderzoek is duidelijk: naarmate mensen meer aan zichzelf denken zijn ze minder gelukkig en vaker depressief. De prettige keerzijde is dat mensen die zeggen maar weinig aan zichzelf te denken inderdaad gelukkiger zijn.” (…)
“Wat we echter wel mogen concluderen is dat – en dit werd al geopperd door de Boeddha en door Socrates, maar bijvoorbeeld ook door ede Engelse filosoof en wiskundige Bertrand Russell – veel mensen gelukkiger kunnen worden als ze minder op zichzelf gericht zouden zijn”.
In het geciteerde boek wordt vrijwilligerswerk expliciet genoemd. Dijksterhuis zegt dat doelloos genot alléén ons uiteindelijk niet gelukkig maakt. “We willen een zinvol bestaan, we willen nut hebben, we willen het gevoel hebben dat ‘het’ ergens naartoe gaat.”
Gandhi zei: “Geluk hangt af van wat men kan geven, niet van wat men kan krijgen“.
Het is de Commitment in de Acceptance and Commitment Therapy (ACT).
Ditzelfde bedoelen ze met mystieke, paradoxale, cryptische uitspraken zoals “jezelf vergeten”, “jezelf vinden door jezelf te verliezen” en “sterven voordat je sterft”.
Gelukkig worden door toewijding aan een doel dat groter is dan jijzelf klinkt op zijn minst vreemd en tegennatuurlijk, maar eigenlijk is het logisch en makkelijk te begrijpen
Het is het verschil tussen egoïsme en altruïsme. Ons instinct (ego, angst, negatieve gedachten) beweert dat je gelukkig wordt door egoïsme. Onze intuïtie (of wijsheid, gezond verstand, geweten) beweert dat je gelukkig wordt door altruïsme. Het eerste is een denkfout. Ons instinct heeft namelijk nooit genoeg, is altijd ontevreden, eist altijd méér. Als je je instinct achter het stuur van de auto laat, gebeuren er ongelukken.
We kennen allemaal de mensen die alles hebben, poen, roem, reuze knap en gespierd, een prestigieuze baan, drie indrukwekkende huizen, een kijk-mij-eens-auto, een indruk-wekkend jacht en natuurlijk een helicopter, altijd weer een nieuwe, te jonge, slanke vrouw die supermodel was, perfecte gymnasium-kinderen die viool spelen … en dan hoor je ineens dat ze gaan scheiden omdat ze elkaar haten, dat ze drugs gebruiken en voor de vierde keer afkicken in een sjieke kliniek, dat hun kinderen naar de psychiater gaan en dat er eentje zelfmoord heeft gepleegd. Oh ja, en dat ze depressief zijn.
C.S. Lewis schreef: “Zoek jezelf en je vindt op den duur niets anders dan haat, eenzaamheid, wanhoop, woede, rampspoed en je hele leven in puin“.
Egoïsme lijkt in je eigen belang maar is het tegendeel. Egoïsme belooft geluk, altruïsme geeft het.
Geef een reactie