Eerder dit jaar schreef ik, Lars, een blog voor PsychoseNet over mijn ervaring met psychische problemen. Het blog werd veel gelezen, door onder andere door mijn familie. Het inspireerde me om, samen met mijn oma, deze blog te schrijven over generatie overstijgende verbinding en over de kracht van positiviteit.
Mijn oma, Anna-Maria Koehoorn, hierna ‘oma’ of ‘Annemarie’ (roepnaam), appte mij na het lezen de prachtige woorden: “Goed stuk! Een mens moet een mens blijven en geen nummertje.” Toen ik nog een kind was, paste oma vaak op mij en maakte ik van dichtbij mee hoe positief ze bleef tijdens meerdere periodes van ernstige ziekte.
Hoe deed ze dat?
Om inzicht te krijgen in haar sleutel tot mentale gezondheid zijn we meerdere keren in gesprek gegaan. Het blog hebben we samen geschreven.
Oma werd geboren in 1947 in Oranjewoud (Friesland)
Ze was de oudste van negen kinderen. Op 26-jarige leeftijd had ze zelf al een gezin met vier kinderen. Drie jaar later viel haar gezin uit elkaar, waardoor ze opeens een alleenstaande moeder was. “Dat was niet niks destijds, ik werd er erg onzeker van en had het idee dat mensen mij op straat na keken.” Dit idee gaf haar een minderwaardigheidsgevoel.
De situatie leverde haar zoveel stress en spanning op dat ze erdoor ging hyperventileren. “Ik dacht dat ik een hartaanval had, heel beangstigend. Van de huisarts kreeg ik Valium, maar daar werd ik heel suffig van en daarom heb ik het al snel weer weggegooid.” Omdat ze diep in de put zat kreeg ze eerst gezinshulp en later een maatschappelijk werker.
De maatschappelijk werker kwam wekelijks op bezoek
Al snel had ze het gevoel dat ze er niets meer aan had. “Misschien was ik wel te eigenwijs. Het was een aardige man, maar hij vroeg altijd maar hoe het ging. Dat hij dat moest vragen begreep ik, maar het alleen vragen loste niks op.” Ze besloot daarom om zelf haar leven weer op te pakken en een poging te doen een positieve draai te geven aan een negatieve situatie.
Het eerste wat ze heeft gedaan is weer onder de mensen komen
Ook al had ze nog steeds sterk het gevoel minderwaardig te zijn. “Ik moest uit dat gesloten wereldje weg, de spanning en stress binnen mijn gezin en alle problemen die dat met zich meebracht.” Ze ging Nederlands leren aan Vietnamese kinderen, mee met schoolreisjes als begeleider, haar typdiploma halen (“maar toen ik het diploma had gehaald werd het steno” zegt ze lachend) en later, toen haar eigen kinderen op het voortgezet onderwijs zaten, dansles volgen, toneelspelen, werken in de ouderenzorg en later in een proeverij in een winkel.
Hierdoor werd haar minderwaardigheidsgevoel langzaam minder. “Ik telde weer mee.” Ze ontdekte dat ze meer kon dan ze altijd had gedacht en ze kreeg de waardering die ze had gemist. “Ik kreeg vleugels; ik zei tegen mezelf ‘zie je wel Annemarie, je telt wel mee.’” En naar mate de betekenis in haar leven toenam, nam de spanning, stress en angst af.
Toen de zon in haar leven weer scheen, sloeg het noodlot toe
In het ziekenhuis kreeg ze te horen dat ze kanker had (non-hodgkin; lymfeklierkanker). “Toen viel mijn wereld in duizend stukjes.”
In die periode pakte ze iedere strohalm aan om beter te worden. “Het eerste wat ik heb gedaan, is een pannenlap gehaakt voor al mijn kinderen. Een pannenlap met een gezichtje. Ik dacht ‘als ik nu doodga dan hebben mijn kinderen tenminste een aandenken. Het idee was dat als de kinderen later in de keuken zouden komen ze dan zouden denken aan mij als ze het lachende gezichtje zouden zien. Het grappige is dat de kleinkinderen later bang waren voor deze pannenlap.”
Ik was één van de kleinkinderen die bang was voor de pannenlap
Het deed mij denken aan de doodenge plaaggeest in Bassie en Adriaan. In deze fase, toen oma voor het eerst ernstig ziek was, vond ze steun in creativiteit, wat haar later ook in zware periodes op de been hield.
“Afleiding zoeken in creativiteit, zoals kaartjes maken, haken en breien, zorgde ervoor dat ik niet bezig was met ziek zijn. En het gaf voldoening, want alles wat uit je handen komt, het eindresultaat, is toch bewijs dat je nog steeds iets kan.”
Creatief bezig zijn was voor oma ontspanning
“Als ik creatief bezig was dan schakelde ik mijn gedachten helemaal uit, zelfs zo erg dat ik mijn aardappels op het vuur liet staan en aan liet branden”, zegt ze lachend.
Nog steeds bedenkt ze elke dag nieuwe ideeën om mee aan de slag te gaan. “Ik kijk bijvoorbeeld op de kalender en zie dat er een kleinkind jarig is. Dat is vaak al ruim voor de verjaardag. Dan ga ik voorbereiden; wat vindt mijn kleinkind leuk, welke materialen heb ik daarvoor nodig en hoe ga ik dat uitwerken? Dus voordat ik iets heb gemaakt zit er al veel tijd in het voorbereiden. En in die periode dat ik bezig ben heb ik geen ruimte om te piekeren.”
Creëren was en is haar lust en haar leven
“Het is geen inspanning; voor mij is het ontspanning, hoe ziek ik soms ook was. Want doordat ik daarmee bezig was vergat ik even dat ik ziek was of sombere gedachten had, en dat gaf energie.”
Er volgden nog vier periodes waarin ze door kanker getroffen werd
Ook in deze periodes gaf creativiteit betekenis. “Het moet niet overkomen alsof creatief bezig zijn alle problemen oplost, maar het kan wel helpen wanneer het even tegenzit.”
Toch kan een hoopvol mens, zoals oma, uiteindelijk door gebeurtenissen waar ze geen invloed op heeft, alsnog zonder hoop komen te zitten, vertelt ze. “Toen ik de vierde keer kanker kreeg dacht ik; waarom ik? Ik dacht toen echt dat ik gek werd en heb toen gesprekken gehad met een geestelijk verzorger in het ziekenhuis. Ik had toen geen hoop meer.”
Er was nog een steunbron die een ‘oerkracht’ in haar los maakte
Het krijgen van kleinkinderen. “Ik wilde mijn kleinkinderen per se zien opgroeien, dat werd een van mijn grootste motivaties. Dus toen ik een paar jaar geleden zag dat jij angstklachten had hoopte ik dat je goede hulp zou krijgen en weer dingen kon vinden in het leven waar je gelukkig van werd. Tegelijkertijd moest ik ook meteen denken aan mijn eigen hyperventilatie van vroeger, daardoor wist ik wat angst is en met je kan doen.”
Het samen schrijven van dit blog is een leerzaam creatief proces geweest voor ons allebei
Het heeft ons laten zien dat psychische klachten, ongeacht de oorzaak, in alle generaties voorkomen en soms zelfs worden doorgegeven. We hebben geleerd dat het de moeite waard is om hierover met elkaar in gesprek te gaan, zelfs als dat soms moeilijk is, want de verschillende perspectieven kunnen een dieper inzicht geven in waar de psychische klachten vandaan komen.
“Zeer bijzonder dat dit ook nog in mijn leven kon gebeuren, dat had ik nooit durven dromen. We begonnen met dat jij je afvroeg waar ik de kracht vandaan haalde om zo positief mogelijk te blijven. Door daar samen naar op zoek te gaan heb ik veel over vroeger verteld, wat ik eigenlijk nooit doe. Ik ben geen prater. Door hier wel samen over te praten heb ik ook iets van me afgegooid.”
En de ooit zo enge pannenlap?
Die staat voor mij nu voor kracht en herstel, in plaats van voor angst en gevaar.
Lars Veldmeijer (30) is docent en onderzoeker bij NHL Stenden Hogeschool en promovendus bij UMC Utrecht. Hij schrijft deze blog over generatie overstijgende verbinding en over zijn zoektocht naar de kracht van positiviteit.
Anna-Maria Koehoorn (76) is een trotse moeder, grootmoeder en overgrootmoeder. Ze woont zelfstandig in haar flatje, is lid van een jeu de boules club, fietst veel en wandelt graag.
Afbeelding gegenereerd door AI (DALL-E)
Ken je de podcast over cocreatie die Lars samen met Jim van Os maakte?
Meer lezen over
- Jij bent van ons – Herry Vos
- Oorzaken van trauma
- Als jezelf niet kunnen uiten mentaal ziek maakt – Mieke Terlouw
Behoefte aan een luisterend oor?
Wil je je verhaal kwijt? Onze PsychoseNet chatprofessionals staan voor je klaar.
Wil je PsychoseNet steunen?
Wordt donateur en help ons om mooie projecten te realiseren.
Geef een reactie