Wat doe je als je stemmen hoort? Ga je er serieus op in? Begin je aan jezelf te twijfelen? Deze blog gaat over deamons en wetenschap. Vincent sprak erover met zijn oom. En die wist dat ook Socrates een daemon bij zich had. Stof tot nadenken.
Toen ik voor het eerst stemmen hoorde was ik alleen thuis. Ineens hoorde ik twee mensen die het over mij hadden. Toen ze doorkregen dat ik ze kon horen, gingen ze helemaal uit hun dak en begonnen ze niet alleen meer óver me maar ook tégen me te praten. Ik heb ze altijd ervaren alsof het entiteiten zijn die tegen me praten. Eigenlijk is het een vraag die ik mezelf al jaren stel. Zijn de stemmen auditieve hallucinaties of zijn het metafysische wezens? En wat voor wezens dan?
Toen ik een minor Hermetica deed aan de UvA kwam ik de term daemon tegen
Ik las over verschillende denkers uit de Renaissance, waaronder de neo-platonische magiër Agrippa, die metafysische wezens opriep die daemons heten. Daemons, zo leerde ik, zijn niet per se goed of slecht. Ze zijn gewoon heel sterk. Als je ze niet aankunt dan walsen ze over je heen.
Dit was precies hoe ik mijn stemmen horen ook heb ervaren
In het begin werd ik dag en nacht geterroriseerd maar na verloop van tijd leerde ik er mee om te gaan. Ik liet me niet meer kisten en durfde te betwijfelen of het wel waar was wat de stemmen zeiden.
Dit had direct een effect op de stemmen. In het begin vonden ze het niet tof dat ik niet meer luisterde maar uiteindelijk werden ze een stuk positiever, waardoor ik er veel minder onder leed. Mijn herstelproces is duidelijk begonnen bij het durven twijfelen. Vroeger hoorde ik meerdere stemmen, nu is er eigenlijk nog maar een over.
Mijn oom wist dat Socrates ook een daemon bij zich had
Toen ik dit vertelde aan mijn oom, die hoogleraar filosofie is, vertelde hij me dat de beroemde filosoof Socrates ook een daemon bij zich had. Het was voor hem niet ongewoon om discussies stil te leggen omdat zijn daemon ook iets wilde bijdragen aan het gesprek. Socrates luisterde dus bewust naar zijn daemon. Uiteindelijk werd het zelfs zijn dood omdat de daemon zei dat Socrates de gifbeker leeg moest drinken. In dat opzicht is hij niet echt een goed voorbeeld voor stemmenhoorders, we willen natuurlijk niet dat alle stemmenhoorders zelfmoord plegen!
Geloven in metafysische wezens komt in bijna elke cultuur voor
Zo moet iemand die sjamaan wil worden eerst leren om de ‘spirits’ de baas te zijn. En ook in de Islam wordt stemmen horen soms geassocieerd met metafysische wezens, genaamd djinns. Toen ik hier medisch antropologische literatuur op nasloeg bleek wel dat moslims over het algemeen als het over djinns gaat niet echt serieus genomen worden door de psychiatrie. Sterker nog, als je tegen een psychiater zegt dat je denkt dat de stemmen metafysische wezens zijn, dan wordt je voor gek verklaard. Omdat psychiatrie zogenaamd een wetenschap is, wordt er in de psychiatrie dan ook gezegd dat de stemmen hallucinaties zijn. Omdat ze niet echt zijn hoef je de stemmen ook niet te gehoorzamen, is de redenering.
Maar stel dat de stemmen wel wezens zouden zijn?
Dan hoef je ze naar mijn mening nog steeds niet te gehoorzamen. Ik vind dat het overwinnen van een daemon of een djinn iets is om trots op te zijn, niet iets waar je je voor zou moeten schamen zoals in onze westerse cultuur.
Bovendien valt het geloven in metafysische wezens eigenlijk onder vrijheid van godsdienst. Maar als je tegenover een psychiater zit dan wordt dat ineens een stuk lastiger. Zodra je je stemmen probeert te definiëren of een naam probeert te geven wordt het beschouwd als waanbeeld. Zoals ik al zei, moslims die tegen de psychiater zeggen dat ze last hebben van een djinn worden niet serieus genomen. Ook als je ze geesten, engelen of demonen noemt is dat lastig. Eigenlijk mag het geen naam hebben. Zodra je het een naam geeft, wordt het namelijk gezien als een waanbeeld. Zelfs de term ‘wezen’ is al problematisch.
Ik wil niet beweren dat we allemaal in geesten moet gaan geloven
Misschien zijn de stemmen helemaal geen entiteiten. Waar het om gaat is dat ik niet omga met de stemmen alsof ik tegen mezelf aan het praten ben. Je hebt er toch een relatie mee en daarom behandel ik ze als wezens, al zijn ze dat misschien niet. Door deze houding kan ik me laten inspireren door vele culturen om handvaten te ontwikkelen om met het stemmen horen om te gaan. Zelf vind ik de term daemon dus erg toepasselijk. Als je de stemmen maar niet blind gehoorzaamt en altijd blijft twijfelen of het wel waar is wat ze zeggen dan maakt het eigenlijk niet uit waar je in gelooft. Zolang je die gifbeker maar niet leeg drinkt.
Vincent Swierstra is antropoloog, muzikant en auteur van ‘De Magiër, Memoires van een Dwaas’. Ook werd er een film over hem gemaakt, ‘Voices of Vincent’, die je via deze link kunt bekijken. Op www.vincentswierstra.nl vind je alle informatie over zijn projecten.
Meer informatie:
Geef een reactie