Wat kun je doen voor de ander en jezelf?

Familieleden en naasten kunnen veel betekenen voor iemand. Wat kun je als naaste doen voor de ander? Zij kunnen in een vroeg stadium signalen serieus nemen en een luisterend oor bieden. Ze kunnen de huisarts om hulp vragen of psychische hulpverlening inschakelen als klachten erger worden.

Wat je als naaste kan doen

Wanneer het met iemand slechter gaat, kunnen naasten een belangrijke rol vervullen. Als vroege symptomen lang aanhouden, betekent dat in ieder geval dat iemand niet lekker in zijn vel zit. Het is wenselijk om daarover met elkaar in gesprek te gaan en elkaar serieus te nemen. Dan is de kans groter dat er op tijd ondersteuning wordt ingeschakeld.

Voor, tijdens en na een crisis kunnen naasten en betrokkenen veel invloed hebben op het herstelproces. Zowel positief als negatief.

Samenwerkend verantwoordelijkheid dragen

Wat laat je liever over aan professionele ondersteuning? Wat kan en wil je als naaste of betrokkene zelf oppakken? Onderling afstemmen en overleggen wie wat doet, maakt dat je samen sterker staat. 

Mogelijke ondersteunende activiteiten

Onderstaande opsommingen tonen een overzicht van mogelijke ondersteunende activiteiten.

Activiteiten op het verleden gericht

• Helpen dingen uit het verleden recht te zetten;
• Meegaan in het proces van rouw en verlies en de ander ondersteunen in zijn of haar acceptatieproces, door de bijkomende emoties met elkaar te delen.

Activiteiten in het hier en nu

• Het gevoel geven dat iemand er toe doet en erbij hoort;
• Praktische ondersteuning geven: iemand een keer helpen met opruimen, samen boodschappen doen, of samen koken;
• Een rustige, gezonde en vertrouwde omgeving bieden: het aanbieden van gewone dagelijkse routine en verwachten dat de ander gewoon meedoet;
• Gerust stellen: mensen die in een psychose dreigen te raken, zijn vaak angstig en hebben moeite om dit helder onder woorden te brengen;
• Een luisterend oor bieden: als naaste ben je een vertrouwd gezicht en het kan heel prettig zijn als er in alle chaos iemand is die nabij is;
• Signaleren hoe het gaat: het kan slechter gaan of weer wat beter gaan. Als naaste ben je een bron van informatie voor hulpverleners, vooral over de dagelijkse gang van zaken;
• Je zorgen maken: door zorgen uit te spreken, kunnen anderen zich beter bewust worden van de situatie;
• Opbouwen van collectieve kennis: hoe meer mensen betrokken zijn rondom iemand die in een crisis raakt, hoe meer informatie beschikbaar is over wat er aan de hand is;
• Een signaleringsplan of crisiskaart opstellen (eventueel samen) waarin vastgelegd kan worden wat signalen van een dreigende crisis zijn en hoe dan wel of juist niet te handelen;
• Uit de situatie stappen, als je merkt dat het je teveel wordt.

Toekomstgericht activiteiten

• Samen naar de toekomst (durven kijken) en plannen maken;
• Samen uitzoeken wat het beste is om te doen;
• Het stimuleren van zelfredzaamheid: de ander prikkelen om in actie komen en zelf de regie weer in handen te nemen, zodra dit (weer) lukt;
• Hoop geven. Hoe klein een gebaar ook is: alle beetjes steun troost en aandacht kunnen iemand hoop geven;
• Doorverwijzen. Als naaste ben je betrokken, maar ingewikkelde zaken meestal niet zomaar op te lossen. Deel je verantwoordelijkheid met een huisarts, hulpverlener of telefonische hulpdienst.

Opname, alleen als het niet anders kan

In een acute crisis moet je als betrokkene ook goed voor jezelf zorgen. Iemand in crisis heeft zo snel mogelijk professionele hulp nodig.

Wordt het teveel voor je?

• Schakel hulp in via de huisarts
• En/of neem, als je naaste al bij een GGZ-instelling is, contact op met een familievertrouwenspersoon. 
• Vroege Interventie Psychose teams (VIP teams) en FACT teams kunnen eventueel thuis ondersteuning bieden.

Contact met ervaringsdeskundigen

Contact met ervaringsdeskundigen, familieorganisaties en lotgenoten kan heel prettig zijn. Mensen met eigen cliëntervaring weten hoe het is om heftige symptomen te hebben, hoe behandelingen, medicatie en de invloed van familie en betrokkenen kunnen bijdragen in het herstelproces.

Waar je als naaste naar kan streven

• Ga eerlijk en met vertrouwen met elkaar om als er onenigheid dreigt. Wees bewust van je eigen stress en spanning en houdt er rekening mee dat persoon in crisis dit voelt;
• Plaats iemand niet in een hokje en trek geen conclusies. Niemand weet hoe een psychose verloopt, dat is voor elk mens verschillend;
• Ga niet zelf de hulpverlener zijn.

Wees bewust van jezelf

Het is de uitdaging om sterk te blijven en op een goede manier mee te bewegen in een hectische situatie. Hoe blijf je zelf overeind? Streef ernaar in de situatie geen redder, slachtoffer of aanklager te zijn. In onderling menselijk contact gebeurt dit voortdurend. Probeer hier bewust van te zijn.

Margreet de Pater heeft hier heel concrete principes over geformuleerd hoe je dat kan doen. (Overigens zijn ze in elke situatie bruikbaar.)

• Wees aanwezig, maak contact met je emoties en zeg er wat over;
• Help daar waar het kan, maar let op jezelf;
• Accepteer alleen kritiek als die respectvol helder, precies is geformuleerd;
• Ga na of het klopt;
• Zo nee, zeg dat je het anders ziet;
• Zo ja neem de verantwoording op je;
• Maak vrienden.

Meer lezen over naasten en zorg?

• Alles over Familieleden & Naasten
• De kracht van Naasten
• Nanette Waterhout over de zorg voor haar broer met psychose