Anne vertelt over haar innerlijke dialoog met de verschillende delen van zichzelf. Dit maakt onderdeel uit van de IFS therapie voor haar trauma waarover ze vertelt. “Alles mag er zijn, want alles is er al”.
Jarenlang heb ik gezocht naar iets buiten mijzelf wat mij ‘beter’ zou kunnen maken. Iets waardoor ik een ‘normaal’ leven kon leiden met een baan, vrienden en een partner. Ik probeerde in allerlei therapieën vaardigheden aan te leren, of juist af te leren, inzicht te krijgen in gedragspatronen en die te veranderen. Er moest altijd iets af, bij, weg, meer, minder, anders.
Het werd niet beter
Een therapeut bestempelde mijn problematiek als een ‘therapieresistente persoonlijkheidsstoornis’. Ik werd moedeloos en voelde me falen als vriendin, dochter, mens. Nu oefen ik met gewoon maar een beetje mijzelf zijn. Of: mijzelven. Alles mag er zijn, want alles is er al.
Tijdens al die therapieën waardoor ik iets aan mijn gedrag en gevoel probeerde te veranderen, vroeg niemand: ‘Waarom heb je dit gedrag eigenlijk nodig?’ Door de focus op psychiatrische diagnoses en het systeem dat daar volledig op is ingesteld, vergeten we dat mentale ontregeling altijd (contextuele) betekenis heeft. Het is heel menselijk dat we pijn, lijden en ontregeling bij de ander weg willen nemen. Maar gedurende die nobele daad vergeten we soms dat we daarmee ook iemand onteigenen, beroven van een bepaalde waarde, functie of bescherming.
Een voorbeeld: mijn zelfdestructieve gedrag was altijd een belangrijk punt in therapie
Ik schaamde me kapot en ik veroordeelde mezelf om dit ‘kinderachtige’, ‘aanstellerige’ en ‘manipulatieve’ gedrag. Ik wilde dat dit gedrag verdween, maar dat bleek nog niet zo eenvoudig. Ironisch genoeg voelde het verwijderen van mijn zelfdestructieve gedrag alsof ik een deel van mezelf weg moest snijden. En wanneer mijn behandelaren zich gingen bemoeien met mijn zelfdestructie door bijvoorbeeld afspraken te maken of eisen te stellen, voelde ‘t alsof zij zonder toestemming mijn binnenste binnendrongen.
Nu probeer ik dat zelfdestructieve gedrag als een onderdeel van mij te zien
Iets wat er is, soms komt maar ook weer gaat. Iets wat niet per se weg moet, want ook dit deel heeft een functie, betekenis. Deze gedachte is gebaseerd op de ‘Internal Family Systems’ theorie, waarin wordt gesteld dat wij allemaal innerlijke delen hebben. ‘Sommige van die delen zijn getraumatiseerd en andere hebben een beschermende functie, maar allemaal hebben ze het beste met ons voor en zijn ze van grote waarde voor het innerlijke systeem als geheel.’ (IFS, Richard C. Schwartz e.a.)
Door al die gedragsveranderende en -inzichtgevende therapieën was ik moe gestreden
Nu probeer ik langzamerhand de strijdbijl te begraven en de verschillende delen toe te knikken. Ze hoeven niet weg, niemand hoeft weg, zelfs de boze en onaardige delen niet. Het is juist het idee dat ik alle delen welkom mag heten. Wanneer ik me voel verzanden in zelfdestructie of suïcidaliteit probeer ik dit als deel van mij te herkennen, erkennen en toe te spreken. Ook dit deel heeft namelijk betekenis, en zal me vast voor iets willen behoeden. Deze delen worden in IFS ‘beschermers’ genoemd.
Helaas heb ik along the road extreme beschermers ontwikkeld
Die zijn erg goed in het verbannen van mijn meer kwetsbare delen. Zo blijven de delen die getraumatiseerd, verdrietig en eenzaam zijn, gevangen zitten in het verleden en blijf ik die delen ervaren als vervelende, verstikkende en onthechte kinderen. Mijn beschermers proberen me af te leiden van de pijn die deze delen met zich meedragen. Dat is vriendelijk van ze, maar het gevolg is wel dat ik me vaak opgesloten en niet-gezien voel, omdat die getraumatiseerde delen geen aandacht krijgen.
Hoe geven we die delen dan toch de aandacht die ze verdienen?
Volgens IFS kunnen de beschermers hun taak neerleggen en kunnen de getraumatiseerde delen helen als er maar voldoende innerlijke dialoog is, waarbij ‘het Zelf’ (het deel van ons dat geen deel is) alle delen met nieuwsgierigheid en respect behandelt. Volgens IFS gaat dat vanzelf wanneer we ons, onder begeleiding van een IFS-therapeut, bewust openstellen naar ons innerlijk systeem en vragen blijven stellen om de communicatie met en tussen delen te bewerkstelligen. Dat klinkt wel erg rooskleurig. In mijn hoofd wordt er vaak zo veel door elkaar heen geschreeuwd dat ik niet zo gemakkelijk weet wie er wanneer aan het woord is. Maar het (h)erkennen van de verschillende delen is wel een eerste stap.
Bij de volgende stap staat, wat mij betreft, contact met een ander mens centraal
De valkuil van het veelal voeren van innerlijke dialogen is namelijk dat je jezelf in je hoofd opsluit. Ik geloof dat de getraumatiseerde delen pas de aandacht kunnen krijgen die ze verdienen als er iemand buiten het innerlijke systeem is die aandachtig naar ze luistert. Iemand die geen deel hoeft te verwijderen, niets hoeft te beteugelen, niets veroordeelt of niet stuurt, maar ‘gewoon’ aanwezig is. Dat klinkt als iets passiefs, maar is in werkelijkheid een actieve daad. Zoals in dans verstilling eigenlijk veel beweging vergt.
Die aanwezigheid is nog best een uitdaging
Omdat ik slimme en sluwe beschermers heb die de ander of mijzelf rationeel op afstand kunnen houden. Hier speelt niet alleen het hoofd, maar ook het lichaam mee. Ik moet kunnen voelen dat de ander er echt is. De sensatie van emotionele nabijheid zorgt ervoor dat ik weet dat de ander aanwezig is én blijft. Tegelijkertijd is juist die emotionele nabijheid iets waarvoor mijn beschermers me proberen te behoeden. Dat maakt het zowel voor de ander als voor mij lastig om aanwezig te blijven. Gelukkig heb ik twee therapeuten die hier bedreven in zijn en naast mij blijven staan, ook als er delen zijn die hun nabijheid te beangstigend vinden en naar gaan doen. Dat kost wat: vertrouwen, aandacht en tijd. Maar het levert ook wat op: de kunst om mijzelf, mijzelven, te zijn.
Anne van Winkelhof (1991) werkt als ervaringsdeskundige in de GGZ en schrijft met een kritisch oog over de wereld van de psychiatrie en haar eigen ervaringen.
Anne schreef ook een ander blog:
Meer lezen over écht luisteren?
Geef een reactie