Psychiater Laura van Goor wil binnen 24 uur een zorgafstemmingsgesprek met de patiënt, de familie, andere betrokkenen, de psychiater van de afdeling en de verpleegkundige.
‘En dan bespreken: wat is er aan de hand? En wat is dan het doel van de opname? En wie kan wat gaan doen? Wat gaat de patiënt doen om dat doel te bereiken? Wat gaat de verpleegkundige doen? Wat gaat de psychiater doen? Wat gaat de familie doen? Wat gaat de ambulante behandelaar doen? Wie gaat er wat doen? En wanneer evalueren we dat?’
Het valt mij op dat mensen die ik heb gesproken die opgenomen zijn geweest, vaak erbij zeggen: ‘Gelukkig was het vrijwillig.’
Ja.
Dus voor henzelf is dat kennelijk heel belangrijk. Ook als er helemaal geen sprake was van dwang. Weet je waarom dat is?
Nou, iedereen heeft behoefte aan autonomie, aan controle. En op het moment dat je als patiënt in de psychiatrie belandt, dan heb je last van je hersenen, je hebt last van je brein. Dat brein doet niet precies wat het moet doen. Er zijn bepaalde dingen, systemen, in dat brein die niet goed werken, en ja, zo zijn we niet opgegroeid.
We zijn opgegroeid met: je ziet wat je ziet, je ziet wat echt is, je hoort wat echt is. En als dat niet meer klopt, dan is dat buitengewoon frustrerend. En dan ben je aan het zoeken, op welke manier dan ook, om controle te houden.
En als we dan ook nog de controle overnemen, en zeggen, tégen jouw zin: ik neem je op.. Ik denk dat je patiënten zoveel mogelijk moet gunnen en moet laten zien, dat ze de controle hebben. Dáár waar ze dat over kúnnen hebben. Om dat het toch al zo ingewikkeld is.
Maar dan is het rare dat je, als je op een gesloten afdeling komt, als patiënt, dat je dan vrijheden krijgt, stapje voor stapje, waarmee je dan van de afdeling mag. Enzovoort. Het woord ‘vrijheden’ alleen al geeft weinig vrijheid.
Nee, dat is ook zo. Maar je zit ook tégen je wil op een gesloten opname- afdeling, daarom zitten de deuren ook dicht. Omdat we weten dat op het moment dat je de deuren openzet, dan vertrekt de betrokken patiënt.
Maar wat we wel willen is dat iemand zo snel mogelijk weer z’n leven oppakt, z’n dingen weer doet, z’n mensen zíet, naar búiten gaat, want dat is uiteindelijk waar het leven ligt.
Het leven ligt niet op een gesloten opname-afdeling, die ligt buiten. Dus je gaat langzaam proberen, van hoe zorgen we ervoor dat jij straks weer weggaat, En de eerste keer dan ga je met familie of met een verpleegkundige naar buiten om te kijken hoe dat voelt, en uiteindelijk kom je stapje voor stapje weer terug waar je hoort te zijn.
Nadruk van behandeling bij gesloten afdeling ligt op veiligheid
Op een gesloten afdeling wordt niet behandeld hè? Daar wordt alleen ingesteld op medicatie. Klopt dat?
Nee. Daar ben ik het helemaal niet mee eens. Dat zeggen ze ook altijd van de crisisdienst: ‘De crisisdienst behandelt niet’. Je behandelt vanaf het moment dat jij je eerste contact hebt bij de gespecialiseerde GGZ. Waar je ook binnenkomt, daar word je behandeld. Of: daar zou je moéten worden behandeld.
Je hebt het recht op een behandeling. Op het moment dat jij een psychiater ziet. Wat ze bedoelen is: we zijn nog niet volledig bezig met de rehabilitatie. Je richt je op dát moment, op wat er dán aan de hand is. Maar natuurlijk ben je aan het behandelen. Alsof een medicamenteuze behandeling geen behandeling is.
Je kan alleen zeggen: op het ene moment ligt de nadruk op psychotherapie, of op verwerking van trauma, of op het weer krijgen van werk. Of op ’t bestrijden van psychotische symptomen met medicatie.
Voor een patiënt zal het ook zo voelen. Want hoe hoe hij benaderd wordt, dat tekent zijn beeld van ‘de psychiatrie’. Als het een eerste opname is geldt dat helemaal.
Ja. Wat wil je daarmee zeggen?
Ik ben ’t met je eens, dus. Maar op een gesloten afdeling, is mijn ervaring, en dat is ook wat ik van anderen hoor, daar wordt ingesteld op medicatie, er is psycho-eductie, er staan wat computers, je kunt mandala’s kleuren en soms is er een heel klein beetje sport en dat ís ‘t. En daarom bedoel ik: het lijkt niet erg op een behandeling.
Nee. Dat ben ik met je eens. Maar dat heeft ook te maken met: kijk, op het moment dat iemand een psychotherapie aankan, voor traumaverwerking, hoort hij ook niet meer op een acute opname-afdeling. Dat moet je thuis doen. In een vertrouwde omgeving.
Dat moet je daar doen waar het veilig is, en dat is niet op een acute opname-afdeling. Dus zodra die ruimte er is moet de patiënt ook naar huis. Ik denk dat mensen véél eerder naar huis moeten gaan.
Dat is ook een discussie die we hebben op dit moment binnen het veld – dat een behandelaar zegt: ‘Ja, maar de psychose is nog niet over.’ Maar ho, je bent niet opgenomen omdat je en psychose hebt. Je bent opgenomen omdat het gevaarlijk is om thuis te zijn.
Vroeger werd je opgenomen en ging je pas weer naar huis als de psychose over was, wat heel lang kon duren als je pech had, en als je mazzel had ging het wat sneller. Zo willen we dat helemaal niet meer zien. Je bent opgenomen omdat het gevaarlijk is en op het moment dat het niet meer gevaarlijk is, of dat er weer dingen kunnen of dat de familie zegt van: nou we hebben weer ruimte, we willen het gaan proberen, dan moet iemand weer naar huis.
Of op het moment dat iemand geen zelfmoord meer wil plegen – want dat is natuurlijk een van de grootste redenen om mensen op te nemen.
Dat is één van de redenen. Ik ben daar zelf altijd heel huiverig voor omdat ik denk: als je echt zelfmoord wil plegen, kan dat ook op een acute opname-afdeling. Helaas.
Een acute opname-afdeling beschermt niet tegen suïcide. Suïcide is een heel ingewikkeld iets, waar contact het belangrijkste is, het in contact zijn, of het contact proberen te blijven maken, náást iemand proberen te blijven staan.
En het kan gebeuren dat iemand heel suïcidaal is, en dat de familie zegt: wij trekken het niet meer, we slapen niet meer, we zitten letterlijk en figuurlijk dag en nacht met iemand in onze armen, neem het nu even van ons over. Dat kan een reden zijn om iemand op te nemen, dat je zegt nou oké dan…
Maar suïcidaliteit an sich is geen reden voor een opname. Je moet in gesprek gaan en kijken van wat speelt er.
Maar dat gebeurt juist niet op een gesloten afdeling.
Nee. Dus.
Suïcidaliteit geen reden voor opname gesloten afdeling
Dus heeft het eigenlijk geen zin om iemand die suïcidaal is op te nemen op een gesloten afdeling?
Jawel. Want ook daar, op de gesloten opname-afdeling, moet je in contact zijn. Dus op het moment dat de familie dat niet kan zijn moet je dat als acute afdeling overnemen. Maar in principe is dus niet de suïcidaliteit de opname-reden. De reden voor opname is dat de familie of de betrokkene het niet meer trekt. Dat zou tenminste zo moeten zijn.
Eigenlijk zou je dat voor suïcidaliteit – maar nogmaals, het is een heel breed begrip hoor – daar is juist dat contact, en kijken: wat kan er wel, wat kan er niet, is het veilig – soms zeggen mensen ook: het is gewoon niet meer veilig, als ik nu naar huis ga is het niet meer veilig. En dan zeggen mensen ook: ik moet iets, en medicijnen helpen misschien wel.
Dan ga ik nu een week met jullie in zee, en dan mogen jullie me pillen gaan geven om deze horror in m’n hoofd te proberen te stoppen. Dat kan een reden zijn om iemand op te nemen die heel suïcidaal is. Dan neem je iemand op om dat te doorbreken Dus nogmaals: suïcidaliteit an sich gaat niet óver, op een acute opname-afdeling.
Wie gaat wat doen?
Waar moeten ouders of partners van iemand die acuut psychotisch wordt en die voor het eerst op zo’n afdeling komt, en helemaal geen ervaring hebben met de ggz, op letten?
Dat ze betrokken worden. De familie moet betrokken worden. Dat vind ik een moeilijke vraag. Misschien moet je dat ook vragen aan mensen die er ervaring mee hebben.
Van de medische kant zou ik zeggen: vraag een gesprek met de begeleider. Je hebt altijd een verpleegkundige die de begeleider is van jouw familielid. Vraag díe te spreken, want met artsen is het vaak heel ingewikkeld. Die zijn er dan weer niet, of dan hebben ze geen dienst. Vraag die verpleegkundige om een gesprek. En zeg: ik maak me ernstig zorgen, wat gaan we doen, wat is het plan.
Wat zijn jullie van plan, wat gebeurt er nu, wat gebeurt er vandaag, wat gaan jullie morgen doen? Wat kan ík hier in doen? En dat is ook iets waar we naar toe moeten met alle organisaties in Nederland: naar zorg-afstemmingsgesprekken. Dus dat er binnen 12, 24 uur een gezamenlijk gesprek is met de patiënt, de familie, andere betrokkenen, de psychiater van de afdeling en als het nodig is een ambulante psychiater, de verpleegkundige.
En dan bespreken: wat is er aan de hand. Nou dat is best moeilijk om dat met z’n allen te definiëren, want vaak is de patiënt het niet eens met wat de familie vindt, met wat de behandelende dokter vindt. Maar je moet eerst met z’n allen zeggen: wat is er aan de hand? En als we besluiten dat er dit aan de hand is, wat is dan het doel van deze opname? En wie kan wat gaan doen? Wat gaat de patiënt doen om dat doel te bereiken? Wat gaat de verpleegkundige doen? Wat gaat de psychiater doen? Wat gaat de familie doen? Wat gaat de ambulante behandelaar doen? Wie gaat er wat doen? En wanneer evalueren we dat? Is dat over een week, over twee weken?
Zodat alles ook werkelijk gaat zoals het is afgesproken. En dan weet je tenminste met z’n allen wat je aan het doen bent. Ik zie het ook wel hoor, dat gebeurt nog steeds niet op alle opnameafdelingen. het gebeurt misschien nog maar heel weinig, maar dat is wel waar we met z’n allen naar toe moeten.
En dan heb je een gezamenlijk beeld van oké, nou dan weten we wat we moeten. En dan weet je ook wanneer je het niet met elkaar eens bent want soms is de behandelaar het niet eens met de familie. Of is juist de betrokken patiënt ‘t helemaal niet eens met de anderen. Maar dan is het wel helder.
En je gaat in principe de kamer niet uit tot je gewoon hebt vastgesteld: dit is het doel. En soms is het doel ook, bij wijze van spreken, dat de politie nog een inbreng heeft. Want ze moeten de veiligheid in de straat garanderen bijvoorbeeld. veiligheid kan een van de doelen zijn. Je kunt het er niet mee eens zijn, als patiënt, maar hoe kun je garanderen dat we daar wel aan werken zodat je weer verder kan?
Jij zegt: na elke opname binnen 24 uur een gesprek, met iedereen om de tafel.
Ja. En dat de ideale wereld, hoor. Want wij hebben ook nog geen 24/7 zorg. Moeten we ook naar toe. maar ja, op vrijdagavond is het dan alweer ingewikkeld, dus dan zit je vaak alweer te wachten op maandag.
En dan probeer je dat met je diensten allemaal netjes te regelen, maar dan heb je nog geen zorgafstemmingsgesprek met de familie. En dat zorgafstemmingsgesprek, daar moeten we in heel Nederland naar toe, dat we dat inderdaad binnen 24 uur hebben. Dat is er nog niet. Gaan we wél doen.“
Laura van Goor, psychiater bij een crisisdienst en een gesloten acute opname-afdeling.
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Meer lezen over opname?
