Psychiatrische problemen zijn vaak het gevolg van de emotionele mishandeling die cliënten hebben ondergaan in hun verleden. Ze worden soms zelfs vrij letterlijk gek gemáákt. Dat zegt Tako Engelfriet, voorzitter van stichting ‘Het verdwenen zelf’.
Over hoe psychoses, depressie en bipolariteit ontstaan zijn boeken vol geschreven. Eén van de oorzaken als gevolg van emotionele mishandeling kan trauma zijn. Emotionele mishandeling komt veel voor en laat diepe traumasporen achter. Dat beschrijven we in dit artikel. Minder bekend is dat dit trauma meestal actief veroorzaakt is.
Emotionele mishandeling is als koolmonoxide: onzichtbaar en giftig
Iris Koops, auteur van twee boeken over de gevolgen van emotionele mishandeling, beschrijft hoe complex trauma ontstaat: niet door een ernstige gebeurtenis, maar door ‘een serie onzichtbare, ontwrichtende ervaringen’. Slachtoffers belanden zonder het te weten ‘in het land van duisternis’.
“Mijn moeder liet mij nooit met rust toen ik klein was”
Dit vertelt bijvoorbeeld Roos, slachtoffer van ernstige emotionele mishandeling in haar jeugd: “Mijn moeder liet mij nooit met rust toen ik klein was. Ze speelde in op mijn schuldgevoel. Altijd moest ik er voor haar zijn. Ze manipuleerde op verschillende manieren als ik ook maar iets van een grens aan gaf. Ze kon me nooit alleen laten, en zelfs als ik me op de wc had opgesloten om een paar minuten op mezelf te kunnen zijn, stond ze door de deur heen tegen me aan te praten. Dat ging met grote emoties gepaard, want hoe haalde ik het in mijn hoofd om me voor haar af te willen sluiten. Ik heb er nu, dertig jaar later, nog steeds last van. Het invasieve heeft me bijna gek gemaakt.”
Slachtoffers denken vaak dat ze labiel zijn en dat hun ernstige symptomen aan henzelf liggen
Ze twijfelen vaak aan zichzelf en hun ervaringen. Klopt het wel dat ze dit hebben meegemaakt? Overdrijven ze niet? Slachtoffers kregen vaak te horen dat ze ‘een zwak kind’ waren of ‘gestoord’ zijn. Als ze zich verweerden kregen ze reacties als “Jij haalt je ook altijd van alles in je hoofd” of “Stel je toch niet zo aan”. De moeder van Roos speelde juist in op haar schuldgevoelens, met opmerkingen als “Weet je wel hoe erg het voor mama is wat je nu doet”.
Over plegers van emotionele mishandeling weten we steeds meer
Het betreft vaak mensen met narcisme of psychopathie (van trekken tot stoornis). Plegers hebben weinig empathie of geweten, ze houden koste wat kost hun eigen opgeblazen zelfbeeld overeind en misbruiken anderen voor hun eigen behoeften. Kinderen of partners van lopen een groot risico op trauma.
Plegers gebruiken vaak manipulatie om hun destructieve gedrag te maskeren en dit zet slachtoffers voortdurend op het verkeerde been. Plegers zeggen bijvoorbeeld met een glimlach de meest vreselijke dingen of uiten cryptisch geformuleerde bedreigingen. Dat is beangstigend, verwarrend en vernederend tegelijk.
Manipulatie kent veel vormen
Woorden zijn wapens. De meeste mensen weten bijvoorbeeld wel dat interpretaties en emoties rondom feiten per persoon verschillen. Bij mensen met narcistische trekken of een stoornis is dat anders. Iris zegt in haar boek ‘Herstellen van narcistische mishandeling’ hierover: “Simpel gezegd doet een narcist precies het tegenovergestelde: omdat hij de realiteit niet verdraagt, probeert hij zowel zijn eigen realiteit als die van anderen structureel te manipuleren.”
Dubbelzinnig taalgebruik is vrijwel standaard. Iris: “De pleger gebruikt mooie woorden om zijn luchtkasteel mee te bouwen. Maar iets wordt pas waar als je het daadwerkelijk ervaart. Als hij dus woorden gebruikt als ‘met elkaar omgaan op basis van respect’, dan schreeuwen die woorden om toetsing. Hoe gaat hij met jou en anderen om? Narcistische mensen zetten dergelijke taal in om het gedrag van lastige mensen bij te sturen. Woorden zijn dus wapens.”
Plegers zijn niet alleen maar destructief, dat is het verwarrende eraan
Ze wisselen een leuke avond af met kleinerende opmerkingen, aperte leugens doen ze af met een charmante ontkenning of ze laten op een grapje een stiltebehandeling volgen. Slachtoffers ervaren zonder dat ze het door hebben een langdurig schadelijke mix van chaos, schaamte, angst en schuldgevoelens.
Uit onderzoek blijkt dat emotionele mishandeling schade kan aanrichten in het zenuwstelsel en de hersenen van slachtoffers. Manipulatie en machtsmisbruik zorgt voor een verwrongen realiteitsbesef, een permanent gespannen lichaam en een verstoord zelfbeeld.
Het gevolg?
De authentieke kern van slachtoffers vervaagt of ontwikkelt zich nooit: het verdwenen zelf. Ernstig trauma bepaalt steeds meer hun leven. Iris: “Je komt als slachtoffer vaak in een existentiële crisis terecht, omdat je zo wordt uitgedaagd in je geloof in de wereld en de mensheid, dat je het op een gegeven moment echt niet meer weet.” Vaak ontstaat dan een psychiatrisch probleem als een psychose, depressie, angsten of andere ernstige traumasymptomen.
Deze problemen zijn niet aan slachtoffers zelf te wijten
Ze zijn vaak vrij letterlijk gek gemáákt. Een afstandelijke of alleen op symptoombestrijding gerichte behandeling werkt vaak niet: de oorzaak wordt immers niet aangepakt. Slachtoffers hebben empathische traumatherapeuten nodig die hen ondersteunen bij het ontschuldigen van hun problemen. Gekoppeld aan goede psycho-educatie helpt dit om van ‘de duisternis naar het licht’ te komen. Herstel is dan echt mogelijk.
Tako Engelfriet is voorzitter van de stichting ‘Het verdwenen zelf’. Deze stichting richt zich op mensen die een trauma hebben opgelopen doordat ze in contact kwamen met destructieve personen. Meer informatie vind je op hun website: www.verdwenenzelf.org.
Meer lezen over trauma?
Geef een reactie