Op z’n 27ste las Peter Pijls Neurosis and human growth van de Duits- Amerikaanse psychologe en psychoanalytica Karen Horney. Het boek uit 1950 blies hem dermate van zijn sokkel, dat hij Freud sindsdien nooit meer serieus kon nemen. “Karen Horney leerde me vooral een flinke jongen te worden.”
Sommige boeken las ik te vroeg, andere te laat, maar toen ik als twintiger Neurosis and human growth van Karen Horney in een staat van accelererende opwinding opvrat, vielen boek en de man in wording helemaal samen.
Achteraf gezien identificeerde ik me misschien iets te veel met de theorieën van mevrouw Horney over de wortels van neuroses, vooral die van mezelf. Maar ik vind nog steeds dat ze vooral onder mannen veel te weinig bekend is.
Ik denk verder nog steeds dat mijn vraagtekens bij Freud terecht waren
En dat niet alleen omdat de Duits-Amerikaanse pionier Horney hem deels diskwalificeerde in een tijd dat het domein van de psychologie en de psychoanalytica nadrukkelijk geleid werd door mannen. Mannen die of Freud probeerden na te doen, of nog erger probeerden te worden dan de Weense cokesnuiver en wetenschappelijke fantast zelf.
De gevolgen zijn overigens bekend. Het is nog niet zo lang geleden dat ik een interview las met een destijds prominente Nederlandse psychiater die zich nadrukkelijk als ´Freudiaan´ wenste te profileren. Het liep niet best met hem af, hoewel niet alleen daarom.
En ik begrijp dat nogal wat psychiaters in opleiding Freud nog steeds een belangrijke denker vinden, ofschoon hij zijn ideeën over het onderbewustzijn en diverse minder fraaie menselijke aandriften volgens mij vooral jatte van Schopenhauer, die ook door Nietzsche al enthousiast geplunderd werd. Waarvan akte.
Vooral alle duidelijkheid: ik ben geen groot kenner van Karen Horney
Ik las destijds alleen Neurosis and human growth, probeerde de vrouwenklassieker even fanatiek als vergeefs onder de aandacht te brengen van een paar andere neuroten in mijn omgeving, en raakte het boek vervolgens door een echtscheiding kwijt.
Dus dook ik even in Wikipedia en de site Verywellmind voor een paar biografische feiten over Karen Horney. Ze leefde van 1885 tot 1952, studeerde medicijnen in Duitsland en verdiepte zich en passant in de psychoanalyse. Na een mislukt huwelijk vertrok Karen, die een Nederlandse moeder had, met haar 3 dochters naar de VS om daar een alternatieve psychoanalytische vereniging op te richten.
Haar kerntheorie luidt dat neurosen niet alleen veroorzaakt worden door emotionele conflicten uit de kindertijd, maar vooral door menselijke relaties. Freuds penisnijdgezwets veegde ze achteloos van tafel, hoewel ik persoonlijk, zeker sinds de bevalling van mijn ex vrouw, nooit chocola heb kunnen maken van de door haar veronderstelde baarmoederafgunst onder mannen.
Ik kan sinds 7 amputaties heus wel tegen een beetje pijn
en hoewel mevrouw Horney mijns inziens terecht tekeerging tegen het verheerlijken van masochisme, ben ik zeker sinds de geboorte van mijn zoon best wel blij dat ik een jongetje ben en geen meisje.
Want hoewel de bevalling vlekkeloos verliep, heb ik nooit in mijn leven iemand zo hevig en langdurig zien afzien als mijn ex-vrouw toen ze moest bevallen.
Het ergste van alles: ik was daar op z´n minst medeschuldig aan, want ik kan nog steeds niet ontkennen dat ik direct betrokken was bij debevruchting van mijn vrouw. Waar ik overigens nog steeds geen spijt van heb.
Maar dit is een detail, misschien een wat kleinzerige voetnoot bij het werk van een vrouw die van vrouwelijke psychologie met succes een blijvend ding maakte, iets te blijvend misschien.
Praktisch ingesteld als ik ben, weet ik nog dat Karen Horney´s aansporing, in haar fameuze Neurosis and human growth, dat neuroses, hoe vervelend ze ook kunnen zijn, geen excuus mogen worden om vormen van alledaagse tegenslag vanuit een slachtofferrol te ondergaan, diepe indruk op mij maakte
Vormen van ´harassment´
weet ik nog dat ze schreef, horen nou eenmaal bij ieders leven en zijn, zoals in mijn geval, geen excuus om niet op z´n minst te proberen een flinke jongen te worden. Dat vond ik nog eens een eyeopener waar ik iets aan had, heden ten dage meer dan ooit eigenlijk.
Zelf had Karen Horney geen makkelijke start. Ze leed onder een autoritaire, dominante vader, en de dood van haar nogal wazige moeder en broer maakten haar depressief. Toen ook haar latere echtgenoot een soort kopie van haar vader bleek – het betrof kennelijk een mislukt zakenmannetje met een te grote mond – trok mevrouw Horney haar conclusies. Ze scheidde en vertrok met haar dochters naar Amerika, met aanzienlijk maar volgens mij nog te weinig onderkend succes.
Ik weet nog dat Karen Horney me in haar boek aanspoorde
zelfpsychologie en zelfanalyse niet te schuwen. Daar ben ik haar nog steeds erkentelijk voor. Mogelijk redde ze aldus zelfs mijn leven. Ik ben eerlijk gezegd onvoldoende onderlegd om het werk van Karen Horney op wetenschappelijke merites te kunnen beoordelen. Het zal best dat neuroses vooral een coping mechanisme zijn. Ik wil ook wel geloven dat ze 10 verschillende soorten neuroses identificeerde, en niet alleen klassiekers als behoefte aan macht, affectie en sociaal prestige.
Wel formuleerde de ze een wat mij betreft klassieke definitie van neurose, namelijk ´een psychische verstoring veroorzaakt door angsten en verzet tegen die angsten en door pogingen om compromisoplossingen te bedenken voor conflicterende neigingen´.
Zeker in mijn late kindertijd en vroege tienerjaren was ik conform die definitie een klassieke neuroot. Ik weet ook dat ik nu niet meer ben. Karen Horney speelde daar onmiskenbaar een rol in. Maar ik knapte vooral op van fanatieke en bijna geslaagde pogingen mezelf te vernietigen. Dat had Karen Horney beslist niet goedgekeurd.
Ook daarom weet ik zeker dat ik zelfs geen brochure ga schrijven over mijn herstel als zenuwlijder. Ik heb in mijn leven wel vaak genoeg het slechte voorbeeld gegeven, om vervolgens te snappen hoe het wel moest. Iedere gezondere oplossing geniet de voorkeur.
Dat wil ik maar even gezegd hebben, voor de lezer naar Amazon vliegt om Neurosis and human growth van de geweldige Karen Horney te bestellen.
Geef een reactie