Deze blog is voor iedereen die nadenkt, twijfelt, moed verzamelt of er nog niet aan toe is om uit de kast komen met een psychische kwetsbaarheid in het nu of verleden. Ter inspiratie.
Met het meimaandthema ‘Uit de kast’ kreeg ik gelijk zin om erover te schrijven. Mede dankzij deze site en zijn oudere broertje schizofreniebestaatniet.nl, ben ik zelf uit de kast gekomen als psycholoog met een verleden van psychose en opname.
Na dertig jaar als een soort Repelsteeltje met geheim in de ggz te hebben rondgelopen besloot ik vorig jaar mijn verborgen verleden openbaar te maken en stond dit te lezen in mijn eerste blog Niemand weet dat ik Repelsteeltje heet.
Inmiddels een jaar verder, kan ik verslag doen hoe het mij verder is vergaan. Maar eerst nog even terug naar het hoe en waarom ik tot het besluit ben gekomen uit die kast te komen. Enige jaren geleden veranderde ik van team en kwam ik in een team waar de ervaringsdeskundige open was over haar ervaringen met psychose.
Eigenlijk nog zonder enig plan nam ik haar op zeker moment in vertrouwen
Ze was verbaasd maar al snel wisselden we van alles uit en genoten we allebei van de herkenning. We konden lachen om onze capriolen die we tijdens de psychose hadden uitgehaald en serieus zijn over de angsten en wanhoop die er ook waren geweest. Een echt geval van lotgenot (zo heet dit delen sinds 22 april jl., de dag van ervaringsdeskundigheid). Ze moedigde mij aan het eens voorzichtig te delen met andere collega’s om te kijken hoe de reacties zouden zijn. Van een ervaringswerker kan je een psychiatrisch verleden verwachten, maar hoe zou dat zitten als het een psycholoog betreft?
Zo begon mijn exposure.
Voorzichtig nam ik enkele collega’s stapje voor stapje in vertrouwen, met een grote alertheid op signalen van afwijzing, devaluatie
Zeg maar rustig met een flinke dosis angst en wantrouwen. Maar… het viel mee. Ze toonden belangstelling en kwamen zelfs soms ook met een zelfonthulling over eigen kwetsbaarheid nu of vroeger. En ze bleven met me omgaan, speurend naar ieder teken van verandering, afstand, deden ze nog hetzelfde. Nu had ik wel een selectie gemaakt van mensen waarvan ik al een aantal dingen wist die de kans op een negatieve reactie op mij kleiner maakte. Ik ben gekke Gerritje niet!
Maar exposure helpt! En ik kreeg meer lef en van lieverlee begon ik ook te beseffen dat ik als psycholoog iets zou kunnen toevoegen met mijn eigen ervaringen aan mijn werk. Impliciet had ik dat al die jaren al gedaan en het was niet voor niks dat mensen soms zeiden: u weet wel veel van psychose…tja.
Tegelijkertijd groeide het besef bij mij dat ik juist door te blijven zwijgen – zonder te willen – meehielp de wij/zij kloof van de altijd gezonde hulpverlener tegenover de eeuwig zieke patiënt in stand te houden. Een kunstmatige tweedeling, die de veel meer genuanceerde realiteit tekort doet en schade geeft in de vorm van stigmatisatie.
En daarnaast begon ik er steeds meer genoeg van te krijgen altijd maar op mijn hoede te zijn, bang dat iemand mijn verleden wist en tegen me zou gebruiken
Niet mezelf durven te zijn, mijn mond houden als ik eigenlijk dolgraag mijn ervaringen wilde benutten. Ik was er gewoon helemaal klaar mee.
En toen kwam een dag voor divisie maatschappelijke psychiatrie GGZ-NHN waar ik ongeveer van mijn stoel viel toen mijn directeur, een psychiater, vertelde over zijn familiebetrokkenheid bij psychose. Hij stelde zich kwetsbaar op en brak een lans voor openheid, om zo juist als ggz mee te helpen stigma te bestrijden. Daarna gaf psychologe Kim Helmus een prachtige lezing over haar reis om de wereld langs allerlei anti-stigmaprojecten. De film kwam binnen – ik denk bij iedereen maar in ieder geval bij mij.
Diezelfde avond besloot ik uit de kast te komen. Het was nu nog alleen de vraag hoe. Eigenlijk puur toevallig surfte ik op een avond over het net en kwam terecht op de site schizofreniebestaatniet.nl. En wat ik daar las over psychose, over hoop en herstel, sprak me zo aan dat ik in 20 minuten mijn eerste blog schreef en opstuurde naar de redactie.
Op 1 april vorig jaar, ja een komische datum voor zoiets, kwam ik uit de kast
En daarna? Wat heeft het voor mij in mijn werk betekend? En persoonlijk? Persoonlijk ben ik ervan opgeknapt, zoals ik ook in de titel aangeef, is er een last van me afgevallen. De last van schaamte, angst dat mijn geheim bekend zou worden, angst voor afwijzing. Weg is het nu. Ik ben veranderd.
De schaamte en angst hebben plaatsgemaakt voor acceptatie en zelfrespect. Ik ervaar me gelijkwaardig aan collega’s. Mijn stemming is verbeterd, ik voel me vaker vrolijk, opgeruimd. Ik slaap beter en onderneem meer. Ik kan meer genieten van contacten, ik heb meer ruimte voor anderen. Wat een winst! Mensen merken het aan mij, ik krijg het zowel in mijn privéleven als op het werk te horen.
Het is ook pijnlijk om terug te kijken en te beseffen hoeveel jaren ik mezelf heb gedevalueerd, maar dat eigenlijk niet doorhad
Dat is wat we zelfstigma noemen. Ik zat er vol mee, maar ik weet nu dat het geniepige van zelfstigma juist is dat je je er niet van bewust bent. Ik dacht gewoon dat ik de mindere was, dat was mijn overtuiging en daar gedroeg ik mij ook naar. Dit is iets wat zoveel mensen met psychische kwetsbaarheid doen.
Voor mijn werk heeft het ook allerlei veranderingen gebracht. Na mijn blog heb ik mijn verhaal verteld in mijn team, en aan collega psychologen. Dat laatste had tot gevolg dat een collega mij opzocht en ook een verhaal bleek te hebben. We raakten aan de praat en zo komt het dat we inmiddels een TED-talk samen hebben gedaan op de RINO Amsterdam voor docenten, therapeuten en studenten. In die TED vertelde ik over de psychose en zij over haar PTSS. In de pauze kwamen verschillende mensen ook met hun verhaal. Hulpverleners blijken ook heel gewone mensen met een verleden en kwetsbaarheden. Gelukkig!
Inmiddels vertel ik mijn verhaal in opleidingsverband en in teams van GGZ-NHN. Mijn eigen team is eraan gewend en maakt gebruik van mijn ‘nieuwe’ kant. Het is leuk om te merken dat onze ervaringsdeskundige en ik soms op precies hetzelfde moment reageren op dingen die gezegd worden. Die herkenning doet ons allebei goed.
In mijn werk met cliënten ben ik gaan experimenteren met openheid over mijn eigen ervaringen met psychose en behandeling
Dit heb ik vanaf het begin gedeeld met mijn team en ook aan hen gevraagd het aan mij terug te koppelen als cliënten er iets over zeiden. Ik heb het tot nu toe met 20 cliënten gedeeld (met de een meer dan met de ander) en de reacties zijn positief; ik heb nog geen enkele negatieve reactie gehad.
Op het congres Goede GGZ onlangs in maart heb ik hier met een oud-collega een workshop over gehouden. Ook dat leverde weer nieuwe contacten op.
Met een klein aantal psychologen komen we af en toe bij elkaar om te praten over hoe we concepten uit ‘de nieuwe GGZ’ in ons werk meer inhoud kunnen geven. En dan gaat het ook over self-disclosure, professionele nabijheid. En het gaat over dat psychische kwetsbaarheid in feite een menselijke variatie is en ieder mens ervaring opdoet met ontwrichtende gebeurtenissen en herstel hiervan.
Mijn verhaal is bedoeld als uitnodiging, als een voorbeeld ter overdenking. Mij heeft uit de kast komen veel goeds gebracht, ik kan er nooit meer in maar daar ben ik alleen maar blij mee. Het blijft een persoonlijke afweging die niemand voor een ander kan maken.
Geef een reactie