Geeske vertelt: “Mijn jongste zoon X. (13 jaar) en ik hebben een dag voor ons samen. We besluiten om te gaan bowlen. Natuurlijk betekent een uitstapje maken altijd een risico op overprikkeling, teleurstelling en boosheid. Wat kun je doen als je kind overprikkeld en overspoeld wordt door lastige gevoelens en emoties?
Zullen we naar de pizzeria?
Het is wedstrijdseizoen. Mijn man en oudste zoon zijn, voor het tweede weekend op rij, naar België afgereisd om aan wedstrijden deel te nemen. X. en ik zijn dan samen thuis. Dat is gezellig. Bij buitenlandse wedstrijden wordt er vaak buiten de deur gegeten. En ja, daar hebben wij thuisblijvers ook wel eens zin in. Wat zullen wij eens gaan doen?
Ik vind dat wij ook wel iets speciaals mogen eten vanavond” zeg ik tegen X. Ik zie een verheugd koppie! “Jeej!” We reserveren een tafeltje voor twee om 17.30 uur. Het zou eigenlijk ook wel leuk zijn om er nog een activiteit aan vast te plakken. Ik Google even op ‘moeder en zoon 13 activiteiten‘. Er verschijnen diverse online lijstjes met suggesties. Ik zie bowlen staan. Misschien is dat wel wat.
“X.!!!” roep ik luid. Ik sta onderaan de trap, hij is boven op zijn kamer. Hij komt zijn kamer uit en verschijnt boven aan de trap. “Heb je zin om vanmiddag te gaan bowlen?” roep ik luid. Daar heeft hij wel oren naar. “Oh, dit wordt echt een hele leuke dag!”
Bowlen
Schaal van prikkeling & boosheid: 0 van 10
Om 15.00 uur heb ik een baan gereserveerd, direct na de dagelijkse opening van het bowlingcentrum. Het is heel gezellig om samen in de auto zitten. We meldden ons mooi op tijd bij de balie: Baan 4 is het komende uur voor ons.
Het is rustig in het bowlingcentrum. Wat een weelde om met z’n tweeën te bowlen! We zitten op een hele grote bank, die hebben we helemaal voor ons alleen. Er zijn geen andere mensen op de banen om ons heen, er wordt ook geen muziek gedraaid. Het zijn prima omstandigheden.
We beginnen vol goede moed aan ons eerste potje. Erg goed zijn we er niet in. Maar als het maar leuk is.
Eerste potje
De score 57-60.
Ik heb net de meeste punten volgens het scorebord: We speelden bijna gelijk! X. reageert optimistisch en goedgemutst.
Schaal van prikkeling & boosheid: 1 van 10
Het tweede potje
De score: 69 – 81.
Ik heb meer punten deze ronde. X. deelt de score nog met onze gezinsleden via de ginzinsapp. Zijn vrolijke humeur is als sneeuw voor de zon verdwenen. Wat jammer. Het komt vast weer goed.
Schaal van prikkeling & boosheid: 3 van 10
Het derde potje
De score: 48 – 89.
Gedurende het potje zie ik hem met iedere worp veranderen. Het gaat binnen enkele worpen van een beetje geïrriteerd tot héél erg boos. Dit is een probleem. Moet ik hem laten winnen? Het is een gedachte. Ik besluit van niet. Moeten we anders vertrekken? Hij wil weg. Dan zou het opgeven zijn. Dan krijg ik hem in de toekomst ook niet meer mee te bowlen. We gaan door. Nog 30 minuten te gaan.
Schaal van prikkeling & boosheid: 8 van 10
Vierde potje
De score: 24 – 38.
We zijn nog bezig. X. zijn hele lichaamstaal straalt nu pure woede uit. Alles aan hem is boos en teleurgesteld. Gooien lukt niet meer goed, de meeste ballen die hij gooit gaan binnen 3 meter in de goot. Maar hij probeert het nog wel. Ik zie het. Dat is bewonderingswaardig!
Ik rek tijd, ik treuzel met alles. Probeer hem wat te vertragen, probeer hem meer in het NU te krijgen. Ik vertel X. dat gooien beter gaat als hij wat dieper gaat ademen. “Houd je bek mam”. Hij gromt en snuift woest. “Ik wil niet meer praten. MET NIEMAND!’. Het is een hele boze stem. Hij gaat demonstratief fysiek 1,5 meter verderop zitten op de bank. De mentale afstand tussen ons is niet meer te meten.
Nog 10 minuten…
De tijd kruipt. Mijn vingers doen zeer van het gooien. Ik zie de barmedewerker met zijn ellebogen op de bar leunen en indringend naar ons kijken. Alhoewel ik weet niet precies met welke gedachte. Ik laat hem kijken; Er is ten slotte nog niets gebeurd. Ja oké, X. is diep geprikkeld, enorm teleurgesteld in zichzelf. Hij is één hijgend brok woede. Dat zie je ook van een grote afstand. Zijn lichaamstaal straalt woede en agressie uit. Maar… Hij heeft nergens mee gegooid, niet met spullen, zijn telefoon of wat dan ook. Ook reageert hij zich niet fysiek af. Hij schreeuwt niet en is ook niet weggelopen.
Wat hij voelt is intens
Het gevoel druipt van hem af. Ik ben bezorgd over hoe dit af zal lopen. Maar hij staat nog overeind. Hij weet het ook van zichzelf, dat zie ik. Ik denk dat hij er zelf ook enorm van baalt. Hij neemt zelf afstand zie ik, en dat is winst: hij verdrinkt zich in zijn telefoon om zich af te leiden. Hij redt zichzelf. Eigenlijk is dat heel erg knap. Dit is mijn moedige zoon, en hij doet het eigenlijk verbazingwekkend goed binnen de omstandigheden.
Halverwege potje 4 is de tijd eindelijk om. Godzijdank… Het leek eeuwen te duren. We hebben het gered.
Schaal van prikkeling & boosheid: 9 van 10
Godzijdank, de tijd is voorbij
X. beent de zaal uit zonder mij. Ik neem nog snel een onscherpe foto van het scorebord voor later. Altijd handig als ondersteuning om later te vertellen wat er gebeurde.
Ik vang mijn zoon weer op bij de schoenen-wissel-plaats. Ik vertel hem dat we straks in mijn auto even gaan bellen met zijn vader die op de wedstrijd in België is. “Waarom?” Als blikken konden doden… “Omdat ik denk dat het ons gewoon even goed doet om even bij te praten.
Hoe het verder gaat
In de auto
Hij wil niet voorin zitten in de auto. Vreemd. Snel opent hij het achterportier en duikt op de achterbank achter de bestuurdersstoel. “Daar heb ik meer ruimte…’. Met opzet gooit hij de deur heel hard dicht, recht voor mijn neus. Hij denkt nu van me af te zijn. Maar ja… Dit is wel lastig samen bellen en afstemmen zo met mijn partner, dus ik loop rustig om mijn auto heen, doe de andere achterportier open en ga zelf ook achterin zitten. Dan zitten we opeens gebroederlijk naast elkaar op de achterbank. Dat had hij niet verwacht en hij wil het niet. Helaas pindakaas.
Ik bel mijn partner direct, hij weet ook al dat ik hem nu ga bellen. We hebben dan een telefoongesprek van 10 minuten met het hele gezin. Mijn oudste zoon A. zit toevallig naast mijn partner in de auto. A. heeft zijn buitenlandse wedstrijd ook verloren, al in de eerste ronde. Dat kan gebeuren. Het betekent ook ‘even heen en weer België rijden’ voor één wedstrijdje van 8 minuten. “Het positieve is dat ik mijn wedstrijd ook in 16 seconden had kunnen verliezen”, vertelt A. ons via het gezamenlijke telefoongesprek. Mijn man en ik moeten daar hartelijk om lachen. Dat komt inderdaad ook voor. Het waren dus eigenlijk 8 mooie, leerzame en lange minuten met een goede en eerlijke strijd, vertellen we aan X. Dat is de algemene boodschap van ons gesprek: verliezen is niet erg, het hoort erbij.
Het gesprek helpt X. weer wat bij te komen. Het relativeert alles weer een beetje. De woestheid is weg. Het algemene gevoel van boosheid is er nog.
Schaal van prikkeling & boosheid: 6 van 10
In het centrum
We rijden in stilte een half uurtje naar een andere stad waar de pizzaria zit. Het is zaterdag, dus de winkels zijn open. Er zijn zelfs allemaal marktkraampjes in het centrum. We lopen in stilte naast elkaar. Ik probeer iets te bedenken wat voor X. interessant is. Mijn eerste pogingen om hem te interesseren voor iets, voor een kraampje of een winkel, mislukken. Ik heb iets nodig wat hem raakt. Iets wat hem laat voelen, kan verwonderen, verlekkeren of wat hem doodgewoon een beetje blij maakt.
Het schiet me te binnen dat er een theewinkel in het centrum zit. Het is een stukje lopen, maar dat is misschien juist ook wel goed. Mijn zoon is dol op thee. Hij en ik drinken beide graag thee. Iedere ochtend start X. zijn nieuwe dag met thee. Hij heeft zelfs zijn eigen theepot bij ons thuis. Die pot is iedere dag trouw in gebruik. Er zijn ergere gewoontes. 😉
Een poosje later arriveren we bij de theewinkel. Zonder wat te zeggen open ik de deur van de winkel en ga naar binnen. Mijn zoon staat nog perplex buiten, hij is niet geneigd mee te gaan. Ik wenk hem naar binnen. Voorzichtig opent hij de deur en staat dan stil op de deurmat. Hij kijkt verbaasd om zich heen. “Waar zijn we?”
Thee doet wonderen
We hebben weer contact. Ik vertel hem dat dit een koffie & thee winkel is en dat we nieuwe thee gaan kopen. Verwonderd loopt hij de winkel door, eerst naar de koffie afdeling. “Waar is de thee dan mam?” X. drinkt weliswaar vaak thee, maar hij heeft geen goed beeld van hoe losse thee wordt verkocht. De schappen met kleine papieren ’tasjes’ die gevuld en dichtgevouwen zijn met losse thee zijn het laatste wat hij verwacht.
Ik leg hem uit hoe het hier werkt; “Kijk maar hier… Zie je al deze ronde glazen potjes? Daar zit een beetje losse thee in. Als je de dop eraf draait dan kan je ruiken hoe de thee ruikt. Zo kan je thee uitkiezen die bij je past.” Ik doe het hem voor. Hij volgt mijn voorbeeld. Hij pakt een potje op, draait de deksel eraf en begint druk te ruiken. Ze eerste poging is gelijk raak; “Ohhhh…. Deze is heel lekker. Weet je, door de thee te ruiken kan ik de thee ook proeven!” Ik knik en ruik ook aan de thee. Ik vertel dan verder; “De geur van thee vertelt ons heel veel. Door te ruiken krijg je een beeld van de smaak. Bijzonder hè! Kom, probeer er nog maar een paar, misschien zit er nog wat bij.”
Ik laat hem 3 soorten thee uitzoeken. Hij is verrukt. We hebben ons plezier hervonden en zijn samen weer in balans.
Schaal van prikkeling & boosheid: 0 van 10
We hebben daarna een leuke avond
Een ijsje halen lijkt ons wel wat. We eten deze gezellig op een bankje op. Eigenlijk vinden we dat dit alvast ons toetje is. Een ’toetje vooraf’ noemen we het.
De pizza in de pizzeria is even later ook heerlijk. We hebben een gezellige avond. We ronden de dag fijn af.
Thuis
’s Avonds vertellen we de rest van ons gezin in geuren en kleuren over onze dag. X. vertelt over de pizza en de thee. Ook vertelt hij in geuren en kleuren over het bowlen. De emotionele pijn en de boosheid zijn helemaal vergeten. Wat heeft hij het bowlen leuk gevonden! We moeten snel nog een keer!
En ik vind het ook leuk, een lastig uitje werd toch nog een succes. Wat heeft hij zich goed geweerd tegen zijn eigen emoties. En hij is er zelf weer uitgekomen. Daar zeg ik U tegen. We gaan binnenkort nog een keertje bowlen hebben we besloten, maar dan met het hele gezin. Ondertussen zijn X. en ik al druk aan het grappen; “Dan hoeven we tenminste de helft minder vaak te gooien, dat vinden we wel zo fijn!”
Meer blogs lezen van Geeske Roorda?
Meer lezen over neurodiversiteit?
- Alles over Neurodiversiteit – goede info van PsychoseNet
- Omgaan met prikkels – over hobbels bij herstel
- Wat zijn neurodiverse kinderen? – Neurodivergent Ouderschap.nl
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Verder lezen over goede zorg en GGZ?
Onderstaande boeken zijn geschreven door hoogleraar Jim van Os. In deze eerlijke boeken lees je meer over psychose, trauma, de nieuwe GGZ, herstel en veel meer.
Geef een reactie