Dat antipsychotica vaak bijwerkingen hebben is algemeen bekend, maar dat het ook kan leiden tot het ontstaan van diabetes type 2, obesitas en verstoringen van de vetstofwisseling is relatief onderbelicht. Deze klachten samen worden ook wel het metabool syndroom genoemd.
Metabool syndroom bij antipsychotica-gebruik is minder zeldzaam dan vaak wordt gedacht en verdient daarom extra aandacht.
Wat is het metabool syndroom
Het metabool syndroom is een combinatie van vier veel voorkomende klachten:
- Een hoge bloeddruk
- Diabetes
- Verhoogd cholesterol
- Overgewicht.
Wanneer je minstens drie van deze klachten hebt, wordt gesproken van het metabool syndroom, soms ook insulineresistentiesyndroom X genoemd.
Feitelijk is het een stofwisselingsprobleem die wordt veroorzaakt door een slechte balans tussen voedselopname (eten) en lichamelijke activiteit (bewegen). Regulatie van de stofwisseling raakt hierdoor verstoord, waardoor verschillende aandoeningen kunnen ontstaan, met als gevolg een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.
Antipsychotica en het metabool syndroom
Gebruik van antipsychotica vergroot de kans op het ontwikkelen van het metabool syndroom.
Met name van clozapine en olanzapine is bekend dat zij het risico verhogen op metabole klachten als diabetes en obesitas. Het is daarom belangrijk dat je om de zoveel tijd je gezondheid laat onderzoeken als je deze medicatie gebruikt.
Naast monitoring van je gewicht, lengte, buikomtrek en bloeddruk moet je ook regelmatig je bloed laten onderzoeken op een aantal waarden. De belangrijkste zijn: nuchtere glucose, LDL-, HDL- en totaal cholesterol en triglyceriden (vetten). Deze waarden moeten worden gemeten voor je met de medicatie start, vervolgens een herhaalde meting na zes weken en drie maanden, en daarna jaarlijks.
Omdat sommige antipsychotica suiker, vetten en/of cholesterol in je bloed kunnen verhogen en dit niet direct tot merkbare klachten leidt, is het belangrijk dat er regelmatig een bloedonderzoek plaatsvindt.
Bloedonderzoek is vooral belangrijk als je:
- In korte tijd flink bent aangekomen
- Suikerziekte en/of hart- en vaatziekten in je familie voorkomen
- Je ongezond, onregelmatig of te weinig eet
- Je weinig beweegt
- Je rookt, drinkt en/of drugs gebruikt
Behandeling metabool syndroom
Het metabool syndroom wordt voor een groot deel veroorzaakt door een ongezonde leefstijl, waarbij medicatiegebruik zoals antipsychotica het risico op klachten kunnen versterken. Meer bewegen en beter eten zijn dan ook de belangrijkste ‘interventies’ om klachten te behandelen. Vaak heeft een klein gewichtsverlies al een flinke positieve invloed en vermindert het de kans op hart- en vaatziekten.
Naast beter eten en meer bewegen is het bij de behandeling van het metabool syndroom ook nodig dat de behandelaar en eventueel huisarts de lichamelijke gezondheid bewaken en regelmatig bloedonderzoek laten uitvoeren. Overstappen naar een ander type medicijn kan soms helpen.
Antipsychotica Keuzetool
Vergelijk diverse antipsychotica en hun bijwerkingen met onze handige keuzetool.
Antipsychotica kunnen forse bijwerkingen geven. Dit verschilt per medicijn. Je kunt niet van tevoren voorspellen welk middel bij jou het beste zal werken, het is een kwestie van proberen. Gelukkig zijn de bijwerkingen van de verschillende medicijnen wat beter te voorspellen. Je kunt het beste kiezen op de bijwerkingen.
Met de Antipsychotica Keuzetool kun je de bijwerkingen van diverse antipsychotica met elkaar vergelijken.
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Ken je de mini-College’s van PsychoseNet al?
Bekijk PsychoseNet college’s van Jim van Os over zorg en herstel, van depressie tot psychose.
