Ieder mens reageert anders op medicatie. Voor de één werkt een middel, voor de ander levert het vooral bijwerkingen op. De één ervaart geen problemen met afbouwen, de ander heel veel. Een standaardmanier om medicatie af te bouwen is er dan ook niet.
Wel zijn er gemeenschappelijke ervaringen, basale onderzoeksresultaten en relevante informatie die behulpzaam kunnen zijn bij het afbouwproces.
Bouw nooit op eigen houtje af
Voor iedereen geldt: bouw nooit op eigen houtje af en overleg dit altijd met je arts en/of behandelaar. ‘Cold turkey’ stoppen met medicatie kan ernstige onttrekkingsverschijnselen veroorzaken en tot heftige psychotische en/of stemmingsklachten leiden. Zie onze 33 tips hierover en kijk ook op onze pagina over speciale taperingstrips om langzaam af te bouwen.
En ook als je langzaam afbouwt
Ga niet door als je merkt dat er ernstige onttrekkingsverschijnselen optreden. Een klein beetje onttrekking is te verwachten, maar bij ernstige onttrekking moet je niet doorgaan. In dat geval moet je eerst stabiliseren en daarna bekijken of je door wil gaan (maar bijvoorbeeld langzamer), of dat je voorlopig blijft op de dosis die je hebt bereikt.
Psychofarmaca afbouwen – De Harm Reduction methode
De gids ‘Psychofarmaca afbouwen” is de Nederlandse vertaling van de Harm Reduction Guide, Coming off psychiatric Drugs – een Amerikaanse gids waarin gebruikers van psychofarmaca alle informatie die ze konden vinden over het afbouwen van medicijnen bij elkaar hebben gezet om zo mensen die dat willen zo goed mogelijk te ondersteunen bij het afbouwproces.
De gids is samengesteld door Will Hall (een Amerikaanse ervaringsdeskundige, coach, trainer en schrijver), met informatie die bij elkaar is gebracht door het Icarus Project en het Freedom Center.
De gids is niet bedoeld om mensen over te halen om te stoppen met psychofarmaca, maar wil mensen die daarover nadenken graag ondersteuning bieden om de juiste keuze te maken. In een cultuur die verdeeld is tussen enerzijds de promotie van medicijnen door de farmaceutische industrie en anderzijds de anti-medicatie agenda van sommige activisten, hoopt de Harm Reduction methode te helpen om een zorgvuldige afweging te maken.
Harm Reduction betekent ‘schade beperken’, want medicatie afbouwen is een ingewikkeld proces
In de gids wordt ook de mening gehoord van mensen die besloten hebben om medicijnen te blijven gebruiken of alleen minder te gaan slikken. Veel mensen hebben baat bij medicijnen en kiezen ervoor ze te blijven gebruiken. Ondanks de risico’s en bijwerkingen ervan kan dit soms een betere keuze zijn onder de omstandigheden.
Tegelijkertijd kunnen medicijnen zoals antipsychotica en lithium veel schade veroorzaken, soms zelfs meer dan het probleem waarvoor ze zijn voorgeschreven. Te vaak gebeurt het nog dat mensen zonder professionele hulp hun eigen weg moeten zien te vinden in het doolhof van de psychiatrie.
Bij het afbouwen van antipsychotica, antidepressiva, slaap- en kalmeringsmiddelen kunnen zich allerlei problemen voordoen. Problemen waar mensen zoveel last van kunnen hebben dat stoppen met de medicatie niet lukt, of alleen met heel veel moeite en klachten.
Onttrekkingsverschijnelen zijn een van de belangrijkste probleem tijdens het afbouwen
Dit zijn fysieke en psychische klachten als gevolg van abrupt stoppen of een te snelle dosisverlaging. Deze onttrekkingsverschijnselen kunnen (zo veel mogelijk) worden voorkomen door niet in één keer te stoppen, maar door de dagelijkse in kleine stapjes de dosis te verlagen en daarvoor ruim de tijd te nemen. Bedenk altijd: ga niet door met afbouwen als er ernstige onttrekkingsverschijnselen optreden.
Een beetje onttrekking is te verwachten, maar als er echt ernstige onttrekking optreedt moet je eerst stabiliseren en daarna bekijken of door wil gaan (maar bijvoorbeeld langzamer) of dat je voorlopig gaat blijven op de dosis die je hebt bereikt en waarbij je geen onttrekking ervaart.
Taperingstrips
Geleidelijk afbouwen is dus belangrijk, maar vraagt ook om maatwerk. Want wat voor de één goed werkt, kan voor de ander slecht uitpakken. In 2010 werden taperingstrips ontworpen, die zeer geleidelijk afbouwen mogelijk maken. Inmiddels zijn er voor veel verschillende medicatie taperingstrips ontworpen.
Lees op de website taperingstrip.nl meer over taperingstrips en over hoe je ze kunt bestellen:
Zijn er alternatieven voor taperingtrips?
Ja, er zijn een aantal mogelijkheden naast taperingstrips. Maar ze zijn, in tegenstelling tot taperingstrips, niet onderzocht op effectiviteit. En ze zijn niet goedkoper dan taperingstrips. Soms worden ze vergoed, net als taperingstrips. We hebben ze voor je op een rijtje gezet:
1. Magistrale bereidingen
Een apotheker maakt zelf de benodigde doseringen vanuit de bestaande tabletten of capsules.
Problemen met magistrale bereidingen:
- Meestal worden deze ‘gestampt’ tot poeder en op gewicht verdeeld over capsules. Omdat een tablet bestaat uit het actieve ingrediënt en hulpstoffen weet je niet precies hoeveel medicatie er in het mengsel in de capsules zit.
- Medicatie met verlengde afgifte (venlafaxine bijv.) verliest deze eigenschap door dit proces.
- Apothekers zijn weinig bereid dit te doen omdat ze er te weinig vergoeding voor krijgen.
2. Doorgeleverde bereidingen
Dat zijn bereidingen die door één apotheker of zg. ‘grootbereider’ worden gemaakt en die besteld kunnen worden door de eigen apotheker.
Voorbeeld van een ‘grootbereider’: CEBAN (Centrale Bereidings Apotheek Nederland). Deze maakt de doseringen uit het Multidisciplinair Document ‘Afbouwen SSRI’s & SNRI’s’: Bijvoorbeeld 0,5 mg, 1 mg, 3 mg paroxetine
zie: https://www.medicijnkosten.nl/zoeken?trefwoord=paroxetine)*
Problemen met doorgeleverde bereidingen:
- Niet iedereen kan van 0,5 mg naar 0 mg in één stap
- De medicatie wordt niet getest door laboratorium KNMP
- Niet alle apotheken kunnen/mogen deze medicatie bestellen voor hun patiënten
- Apothekers moeten de medicatie voor een deel zelf betalen
- Of de patiënt moet het hele bedrag betalen
- Het afbouwtraject mag maximaal 8 (soms 12) weken duren
3. Venlafaxine van de Transvaal Apotheek in Den Haag
Deze apotheek maakt zelf venlafaxine 5 mg en 1 mg in tabletten met verlengde afgifte (‘retard’). Ze zouden vergoed worden door alle zorgverzekeraars (maar kan in de praktijk anders uitwerken).
Problemen venlafaxine Transvaal Apotheek:
- Niet iedereen kan in één stap van 1 mg naar 0 mg
- Het afbouwtraject mag maximaal 8 weken duren
*De prijzen op www.medicijnkosten.nl kloppen niet. Prijzen zijn afhankelijk van zorgverzekeraar, apotheker en hoeveelheid afgeleverde medicatie (o.i.v. bereidingstoeslag enz.)
Evalueer werking en bijwerkingen
Hoe je ook afbouwt: evalueer de werking en bijwerkingen van je medicatie regelmatig
Als je medicatie gebruikt is het belangrijk om regelmatig de werking én bijwerkingen te evalueren met je behandelaar. Doet de medicatie wat het moet doen? Heb je niet te veel last van bijwerkingen? Ook wanneer je gaat afbouwen is het heel belangrijk hier goed op te letten.
Met onze checklist medicatiegebruik kun je dit makkelijk online evalueren, uitprinten en meenemen naar je behandelaar.
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Heb je een vraag over medicatie afbouwen?
Stel je vraag gratis en anoniem aan één van de experts van PsychoseNet. We denken graag met je mee.
