Jan schrijft over mediteren en psychose. Is dat verstandig? “Nee dat moet je echt niet doen, mediteren. Jij niet.” Dat zei een goedbedoelende tante tegen mij. Zij doelde op mijn geschiedenis met psychose. Zij was bekend met boeddhisme en dit was haar advies op grond van wat ze om zich heen had gehoord. Gelukkig ben ik nieuwsgierig, onderzoekend en een tikkeltje eigenwijs.
Ik nam voorzichtig stapjes in de wereld van meditatie. Toen ik deze zomer een vijfdaagse stilte retraite ging doen -voor het eerst na 8 jaar meditatie ervaring- stond er expliciet in het aanmeldingsformulier dat de retraite niet geschikt was voor mensen met een verleden met psychose. Bij twijfel werd naar het individuele geval gekeken. Deze aanpak was gebaseerd op voorgaande ervaringen.
Kan je op retraite met een geschiedenis van psychose?
Ik denk dat het goed is, dat retraitebegeleiders samen kijken, met een retraitedeelnemer of het inderdaad het goede moment in iemands leven is om een retraite te volgen. Maar of een psychosegevoeligheid per definitie een uitsluitingscriterium is, daar zet ik mijn vraagtekens bij. Gelukkig, omdat ik al drie jaar heel stabiel ben, werd ik geaccepteerd in de retraite.
Waarschijnlijk zit er een kern van waarheid in, dat als je midden in een psychose zit, meditatiebeoefening lastig kan zijn. Een psychotische beleving kan tenslotte al je aandacht opslokken, terwijl het juist de bedoeling is -bij mindfulnessmeditatie– om je aandacht bij de ademhaling te houden.
Waarschijnlijk heeft een ‘reguliere’ retraitebegeleider bovendien ook niet de tools om met iemand om te gaan die in een acute psychose verkeert. Als begeleider ben je daarnaast verantwoordelijk voor een (grote) groep. Je kan dan vaak niet de passende zorg geven die iemand in een acute psychose nodig heeft. Een retraitebegeleider is doorgaans niet de juiste persoon daarvoor.
Deze twee aspecten maken het minder wijs om een retraite te gaan volgen als je volop in een psychose zit: Een psychotische beleving eist alle (innerlijke) aandacht op en een retraitebegeleider kan vaak niet omgaan met een acute crisis, want daar zijn ze simpelweg niet toe opgeleid en in die positie staat een meditatieleraar doorgaans niet. Ze zijn in principe geen hulpverleners, hoewel meditatie wel heel troostend, helpend en helend kan zijn.
Wat zegt de wetenschap?
De wetenschap zegt echter iets heel interessants over psychose en meditatie. Zo blijken sommige vormen van mindfulnessmeditatie een (redelijk) positief effect te hebben op weer met de voeten op aarde te komen en een psychosebeleving deels los te laten.
De bewering dat je met een psychosegevoeligheid absoluut niet moet gaan mediteren, klopt dus niet per se. Het zou in ieder geval niet automatisch moeten betekenen dat je niet mag mediteren of met een retraite mee mag doen. Bekijk het met elkaar en wees eerlijk naar jezelf en naar de ander in dat verkenningsproces.
Doe jezelf ook geen geweld aan en kies niet meteen voor een tiendaagse intensieve meditatie retraite in volledige stilte, als je zes maanden uit een psychose bent. Of, minstens zo belangrijk, als je nog nauwelijks meditatie-ervaring hebt. Eigenlijk is dat voor niemand aan te raden. Dat is als een marathon lopen zonder ervoor getraind te hebben.
Begin eerst eens met een mindfulnesscursus zoals de MBSR. Zoek een Sangha (meditatiegroep). Na wat oefenen kan je kijken naar een retraite van een weekend of vijf dagen.
Je mag jezelf in ieder geval de tijd geven. Rijpingsprocessen in de geest volgen hun eigen tempo. Dat hoef je niet te forceren, integendeel. Tegen een bloem zeggen dat hij sneller moet gaan groeien, heeft geen zin. Geduld, de plant op zijn beloop laten, dat heeft zin.
Traumasensitieve mindfulness
Onderzoek naar meditatie staat nog in zijn kinderschoenen. Wat wel boven water komt, is dat meditatie niet voor iedereen, altijd, alleen maar positieve effecten heeft. Met meditatiebeoefening kan je delen in jezelf aanraken die veel zelfzorg en helend vermogen vragen.
Zo is er een steeds groter veld over traumasensitieve mindfulness zich aan het ontwikkelen. David Treleaven is daar de grondlegger van. In een notendop wordt daarbij gezegd dat je het beste met je bewustzijn binnen een bepaalde bandbreedte van ervaring kan blijven. Dat heet het zogenaamde ‘window of tolerance’.
Als bijvoorbeeld traumatische herinneringen omhoog komen en ze worden te heftig, is misschien zitmeditatie met de ogen dicht niet de beste variant van meditatie. Je hoeft dan niet een meditatie te forceren. Ga iets anders doen (en meld het bij iemand die je vertrouwt dat het even niet gaat).
Gelukkig zijn er ook nog andere vormen van meditatie zoals loop- beweeg- en eetmeditatie. Dit is wat meer gericht op ervaringen met een zekere interactie met de wereld om je heen. Dat kan -vooral op zo’n moment- helpend zijn om in het hier en nu te blijven. Dat is uiteindelijk waar het om gaat.
Mocht je mediterend toch tegen lastige ervaringen aanlopen (zoals bij herbeleving van trauma), dan is er een hele mooie stichting die mensen helpt met moeilijke ervaringen in meditatie: het zogenaamde Cheetah House. Mocht je tijdens meditatiesessies te maken krijgen met bijvoorbeeld traumatische herbeleving en je voelt dat mediteren niet helpend is voor jou, dan kan je zeker contact met hen opnemen.
Meditatie en (een geschiedenis van psychose) kan samen, maar geef jezelf de tijd
Leven met een psychosegevoeligheid en meditatie kunnen dus wel samen gaan. Sterker nog het kan je helpen bij je herstel en het hervinden van balans in het leven. Je hoeft jezelf echter niet te forceren.. Je mag zuinig op jezelf zijn en jezelf de tijd geven om te rijpen en te groeien in meditatiebeoefening. Als je de plant de ruimte geeft en de condities voor bloei onderhoudt, dan gaat de bloem uiteindelijk, als vanzelf, open.
Wetenschappelijke bronnen over psychose en meditatie
Deze heb ik gevonden via Pubmed.
- Group mindfulness-based therapy for persecutory delusions: A pilot randomised controlled trial
- Mindfulness for psychosis: a humanising therapeutic process
- Mindfulness interventions for psychosis: a systematic review of the literature
- Mindfulness for psychosis: Current evidence, unanswered questions and future directions
- Mindfulness for Psychosis Groups; Within-Session Effects on Stress and Symptom-Related Distress in Routine Community Care
- Mindfulness for psychosis | The British Journal of Psychiatry | Cambridge Core
- Systematic review of the safety of mindfulness-based interventions for psychosis
- Is mindfulness for psychosis harmful? Deconstructing a myth
- People with psychosis improve affective social cognition and self-care after a mindfulness-based social cognition training program (SocialMIND)
Jan is een mens dat zich bezig houdt met meditatie, zingeving en herstel.
Fotocredits: Afbeelding is gemaakt door AI
Meer lezen over mediteren en psychose?
- Het jaar waarin ik spiritueel probeerde te leven – Anne Bokma
- Mindfulness of mindemptyness? – De rol van bewustwording
- Het gaat er niet om wat je gelooft, maar dát je gelooft – over je eigen geloofsovertuiging
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Wil je PsychoseNet steunen?
Wordt donateur en help ons om mooie projecten te realiseren.
Geef een reactie