“Mijn moeder werd ziek toen ik 5 jaar oud was”, vertelt Clara Koek over haar op jonge leeftijd overleden moeder. “Ze overleed kort na mijn zevende verjaardag. Het was eind jaren zestig waarin er nog weinig werd gesproken over kanker en dan hooguit over K met een veel betekende blik”.
Ik had haar zien vermageren
En op het laatst verward door de morfine meegemaakt. Maar ik had geen idee dat ze dood zou gaan. Het begrip dood ging toen voor mij nog niet verder als een platgereden vogeltje wat niet meer bewoog.
Op een dag kwam mijn vader eerder thuis van werk en zei dat mijn moeder dood was en nooit meer terug zou komen. Ik herinner mij de golf van paniek waarmee ik het huis uit rende om maar zo snel mogelijk naar school te gaan. In een poging het vertrouwde vast te houden en de nieuwe realiteit tegen te houden. Het was ook een tijd dat kinderen ver van de dood werden gehouden vanuit het idee dat dit beter voor hen was.
Het leven ging door
Mijn vader hertrouwde snel met mijn stiefmoeder. Daar leek iedereen opgelucht over behalve ik. Al werd me snel duidelijk dat dit wel van mij werd verwacht. Over mijn moeder werd bijna niet meer gesproken en ik merkte aan alles en iedereen om mij heen dat dit ook niet de bedoeling was. Er hing een foto van haar bij de open haard, daar kon ik onopgemerkt naar kijken. Daarmee vulde ik mijn gemis.
Zodoende groeide ik op zonder mijn moeder en zonder een idee te hebben hoe zij was. Het maakte mijn identiteit als kind en puber kwetsbaar. Daarboven op kreeg ik soms opmerkingen van familieleden dat ik niet op mijn moeder leek. Wie was ik dan? Wie kon ik zijn?
In de psychose werd de kwetsbaarheid van mijn identiteit pijnlijk zichtbaar. Ik, voor zover er sprake was van een ik, viel uit elkaar in brokken herinnering, emoties, beelden, stemmen, en wisselende identiteiten. In de separeer raakte ik geheel los van de realiteit dat ik 23 jaar was en een studie psychologie deed in Leiden.
Mijn moeder
Mijn herstel is een lange weg geweest. Maar de psychose was ook een alarmbel die mij duidelijk maakte dat het tijd werd om op zoek te gaan naar mijn moeder.
Zij diende zich aan in een verschijning aan de rand van mijn bed. Ik zag een vriendelijke vrouw in wit licht. Voor mij was het gelijk duidelijk wie ze was en ik vroeg of ze mij kwam halen, ik wilde met haar mee. Maar ze zei dat het mijn tijd nog niet was en ik nog veel te doen had in mijn leven.
Het kan me nog steeds niet schelen of ze er echt was of dat het een hallucinatie was ingegeven door de psychose. Het gaf me de kracht om verder te gaan. Gelukkig is er in de loop der jaren toch veel materiaal naar boven gekomen waardoor ik een beeld heb kunnen opbouwen van mijn moeder. Met behulp van brieven die ze aan mijn vader schreef in oorlogstijd, foto’s, maar ook verhalen van haar zussen en mijn oudste zus weet ik inmiddels dat ik meer op haar lijk als mij vroeger werd verteld.
Mijn moeder bond de strijd aan met de priester van de kerk waar mijn familie wekelijks naar toe ging. Kinderen werden van hun ouders gescheiden en moesten tijdens de mis in de zijkapel verblijven. Dat vond mijn moeder grote onzin en kreeg het voor elkaar dat families gewoon bij elkaar mochten blijven. In haar dagboek schriften las ik dat zij zich met een klasgenootje had opgesloten in een kast op school en er pas uren later uit rolde. Het rebelse heb ik dus toch niet van een vreemde . Ook kwam ik briefjes tegen waarop ze tijdens haar ziekte schreef hoe graag ze bij ons wilde blijven en hoe ze worstelde met het besef dat ze niet veel tijd meer had.
Ik heb haar op vele momenten in mijn leven gemist, maar put nog steeds kracht uit dat zij mijn moeder was en hoe zij was.
Het belang van het levensverhaal
In mijn werk als psychotherapeut hebben deze ervaringen mij bewuster gemaakt van het belang van het levensverhaal van mensen én hun geschiedenis, de rol van de levenden maar ook de doden, bij hun herstelproces.
Vele levens raken onderbroken door verlies, ziekte, scheidingen, verhuizingen, geweld, bij pechvogels alles bij elkaar. En toch is er bijna altijd in iemands geschiedenis een ouder of een oma, een tante, een neef, of zelfs een verre voorvader om trots op te zijn, om je mee te identificeren. Iemand die ergens voor stond, of grote moeilijkheden wist te trotseren of iets goed kan of gewoon alleen maar lief en grappig was of is.
In moeilijke tijden kunnen herinneringen, verhalen, foto’s, brieven, muziek etc over hen zorgen voor het gevoel verbonden te zijn, onderdeel van een groter geheel, inspireren en kracht geven om door te gaan. Het maakt je sterker.
Fotocredits: Familie album van Clara
Meer lezen over herstel?
- Een expert die niks doet? – over Peer-supported Open Dialogue en volwassenwording
- Verlies van een ouder – steunbijverlies.nl
- Maak kennis met… Clara Koek, blogger over professionaliteit en stigmatisering
- Alles over Hulp en Herstel – goede informatie van PsychoseNet
Heb je een vraag?
Onze experts beantwoorden jouw vraag in het online Spreekuur van PsychoseNet. Gratis en anoniem.
Geef een reactie