Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
In het artikel Medicatie afbouwen – 33 tips wordt steeds de algemene term ‘medicatie’ gebruikt.
Is dit ook allemaal van toepassing op lithium, dus ook ‘oppositional tolerance’?
Mijn behandelaar zegt dit nog nooit te hebben gezien bij afbouw van lithium, uitsluitend ‘relapse’. Maar ik vraag me af of ze zich bewust is geweest van de schijnbare overeenkomst.
Hey A.,
Heb je even, want dit is best een ingewikkeld vraagstuk. Over de afbouw van lithium en de discussie rond ‘oppositional tolerance’ – een term die vaak gebruikt wordt om te beschrijven hoe je lichaam na verloop van tijd kan tegenwerken tegen een medicijn, waardoor het effect vermindert – daar zit wat nuance in.
Allereerst, het is goed om te weten dat afbouwen van medicatie zoals lithium echt zorgvuldig en geleidelijk moet gebeuren. Het document van PsychoseNet dat je noemt, benadrukt echt het belang van een goede voorbereiding en samenwerking met je behandelaar. Het feit dat je behandelaar zegt dat ze vooral ‘relapse’ of terugval ziet en geen oppositional tolerance, is op zich niet gek. Lithium wordt veel gebruikt voor bipolaire stoornissen, en bij het afbouwen daarvan is het risico op terugval inderdaad een bekend risico.
Dat gezegd hebbende, je vraag over of je behandelaar zich bewust is van de schijnbare overeenkomst tussen relapse en oppositional tolerance is een scherpe. Het kan zijn dat wat soms als een terugval wordt gezien, eigenlijk deels te maken kan hebben met de manier waarop het lichaam reageert op de afbouw van het medicijn zelf, en dat lijkt op wat je bedoelt met oppositional tolerance. Het is belangrijk om hier een onderscheid te maken tussen echte symptomen van je aandoening die terugkomen, en symptomen die lijken op die van de aandoening maar eigenlijk veroorzaakt worden door de afbouw.
In feite speelt oppositional tolerance bij alle invloeden van buitenaf die het brein meemaakt. Want alles wat het bestaande fysiologische evenwicht aantast in het brein zal resulteren in een reactie om dat evenwicht te herstellen. Dit heet ‘homeostase’- en dat zal dus ook bij lithium gebeuren. Hoewel we het moleculaire proces niet helemaal kennen is het veilig om ervan uit te gaan dat oppositional tolerance ook zal kunnen spelen bij lithium.
Jouw zorgen delen met je behandelaar en echt samen die afbouw goed monitoren is cruciaal. Misschien is het ook handig om samen met je behandelaar te kijken naar andere ondersteunende behandelingen zoals mindfulness of lichaamsgerichte therapieën die kunnen helpen bij het stabiliseren tijdens het afbouwen. Dit soort therapieën kunnen ook een goede aanvulling zijn om je algemene veerkracht te vergroten, zodat je minder afhankelijk wordt van de medicatie.
Dus ja, het is belangrijk om goed op te letten op hoe jij en je lichaam reageren tijdens het afbouwen, en echt actief te zijn in dat proces samen met je behandelaar. Zorg dat je goed geïnformeerd bent en blijf vragen stellen, net zoals je nu doet. Dat is echt de beste manier om ervoor te zorgen dat je afbouwproces zo soepel en veilig mogelijk verloopt.
Greetz Jim
