Kun je van antidepressiva depressief worden?

Antwoord

Hey T., dank voor je vraag!

Ja, die is goed hoor. En eigenlijk raakt-ie meteen aan een van de gekste dingen in de psychiatrie: dat we vaak medicatie geven waarvan we niet helemaal snappen wat het doet, en dan verbaasd zijn als het bij mensen rare dingen doet die we niet hadden voorzien. Zoals dus dat je van antidepressiva juist depressieve gevoelens kunt krijgen. Dat klinkt als een slechte grap, maar het komt vaker voor dan je denkt. Zeker bij mensen die ze nemen terwijl ze op dat moment eigenlijk niet depressief zijn.

Kijk, antidepressiva – vooral de SSRI’s zoals citalopram, sertraline, escitalopram – zijn middelen die de communicatie tussen zenuwcellen in je brein beïnvloeden, en dan met name via serotonine. Maar die middelen regelen niks zelf. Ze gooien als het ware een steentje in de vijver van je hersenchemie, en dan gaat je brein daarop reageren. En HOE het reageert?… ja, dat hangt dus helemaal af van wie jij bent, je genen, je gevoeligheden, je neurobiologie, je ervaringen, de stand van de maan, bij wijze van spreken.

Dus als jij geen depressie hebt, maar bijvoorbeeld stress ervaart, of slaapgebrek, of je zit in een existentiële dip – en je krijgt dan ineens een SSRI – dan kan het zomaar zijn dat het brein denkt: WAT GEBEURT HIER? En dan gaat het juist meer symptomen geven. In sommige gevallen dus somberheid, of onrust, of angst, of vervreemding. Er zijn zelfs mensen die zeggen: ik voelde me afgesneden van mezelf, of ik werd vlak, of juist geagiteerd. En dat is dus niet omdat ze “zieker” werden, maar omdat hun brein gewoon niet lekker reageerde op dat stofje.

Er is ook iets wat ‘oppositional tolerance‘ heet – beetje een mond vol – maar dat betekent dat je brein zich op den duur aanpast aan de aanwezigheid van het middel, waardoor het effect minder wordt, of zelfs omslaat. En dan zie je dat mensen zich in het begin een beetje beter voelen (vaak ook placebo, trouwens), en dan na een paar maanden ineens zeggen: hmm, ik voel me vlakker, of juist weer depressiever. En wat gebeurt er dan? Dan wordt vaak de dosis verhoogd. Of er wordt een tweede antidepressivum toegevoegd. En voor je het weet zit je in de polyfarmacie-fuik en weet niemand meer wat nou wat doet.

Het bizarre is dat er nog geen goede test is die kan voorspellen bij wie een antidepressivum goed zal vallen, en bij wie het juist averechts werkt. En dat is toch eigenlijk gek, dat je iets slikt waarvan je pas achteraf weet of het iets doet, of je juist dieper in de put duwt. Vandaar dat veel mensen (zoals jij nu) die vraag stellen: kan het middel zelf mij depressief maken? En ja, dat kan dus. Het gebeurt niet altijd, maar wel degelijk bij een deel van de mensen. En dan heb ik het nog niet eens over het afbouwen gehad, waarbij je ook vaak klachten krijgt die lijken op depressie, maar dan eigenlijk onttrekkingsklachten zijn – omdat je brein moet wennen aan het wegvallen van de stof. Dat kan je dan ook nog misleiden.

Dus als je geen duidelijke depressie hebt, of je twijfelt: wees dan terughoudend met antidepressiva. Het is niet alsof je een gebroken been in het gips zet. Het is eerder alsof je met een soort stemvork de trilling van je hele systeem beïnvloedt, en dan maar hoopt dat de resonantie goed uitvalt. Sommige mensen zijn daar gebaat bij, vooral in een acute crisis of diepe depressie, maar anderen worden er eerder onrustiger, emotioneler, of juist vlakker van.

En als je toch al psychosegevoelig bent, zoals je invulde, dan is het extra belangrijk om voorzichtig te zijn. Want er zijn gevallen bekend waarbij mensen door antidepressiva juist geagiteerder raakten of zelfs doorschoten in iets wat meer richting psychose ging – een soort overstimulatie, zeg maar. En dan kom je weer in de molen van ‘iets erbij’ of ‘iets anders proberen’, en dan wordt het vaak ingewikkelder dan het al was.

Kortom: ja, antidepressiva kunnen bij sommige mensen depressieve gevoelens uitlokken, vooral als je er eigenlijk al niet zo’n “klassieke depressie” voor had. Het is dus niet raar om daar kritisch over te zijn, en goed te kijken wat jij nodig hebt – misschien is dat wel eerder lichaamswerk, een goede coach, reflectie, wandeltherapie, yoga, zingeving, rust, sociaal contact, minder moeten, meer buiten zijn… Je weet wel, het echte werk. Dingen die je zenuwstelsel tot rust brengen en die je leren om op een andere manier met je gevoeligheden om te gaan. En ja, dat is meestal trager dan een pil, maar wél met minder bijwerkingen. En uiteindelijk vaak duurzamer.

Hope this helps, en voor meer informatie over bijvoorbeeld afbouwen kijk dan eens verder op de website want daar staat nog veel meer!

Greetz Jim