Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Beste Jim,
Ik gebruik nu twee jaar olanzapine én ik heb een kinderwens. Ik word maar niet zwanger en ben ook veel kilo’s aangekomen.
Zou aripiprazol een goed alternatief zijn?
Kan ik aripiprazol nemen tijdens de zwangerschap? Heeft het invloed op de ontwikkeling van de baby (ernstige geboorteafwijkingen)?
Alvast bedankt voor uw tijd!
Beste L.,
Dank je wel voor je vraag en wat goed dat je dit onderzoekt, want een kinderwens in combinatie met antipsychotica vraagt om een zorgvuldige aanpak.
Olanzapine staat er inderdaad om bekend dat het gewichtstoename en metabole veranderingen kan geven, en het kan ook invloed hebben op de hormonen, waaronder de prolactinespiegel, wat een rol kan spelen bij vruchtbaarheid. Aripiprazol heeft in vergelijking hiermee meestal een minder grote impact op gewicht en hormonen, al verschilt dit per persoon. Het heeft een gedeeltelijk ander werkingsmechanisme – het is een zogenaamde ‘dopamine-partiële agonist’ – en kan daardoor minder metabole bijwerkingen geven. Klinkt dus als een logische gedachtegang, maar de overstap is niet altijd simpel.
Het belangrijkste is dat je deze overstap heel geleidelijk en goed begeleid maakt, want medicatiewissels kunnen soms schommelingen in stemming en psychische stabiliteit geven. Je wil natuurlijk stabiel blijven, zeker met een kinderwens in het vooruitzicht. Een optie kan zijn om in overleg met je psychiater olanzapine langzaam af te bouwen (misschien zelfs met taperingstrips als dat nodig is) en tegelijkertijd aripiprazol langzaam op te bouwen, om te kijken hoe je lichaam erop reageert.
Wat betreft zwangerschap: er zijn geen antipsychotica die helemaal ‘veilig’ zijn in de zwangerschap, maar sommige hebben een iets gunstiger profiel. Aripiprazol wordt vaak als redelijk veilig beschouwd, al zijn er nog geen langetermijnstudies over de effecten op de ontwikkeling van het kind. Over het algemeen geldt: hoe lager de dosis, hoe minder risico. Daarom is het altijd een goed idee om in overleg met je psychiater te zoeken naar de ‘minimal effective dose’ – de laagste dosis waarbij je je stabiel voelt.
Een andere optie is om ook te kijken of er andere factoren meespelen in je vruchtbaarheid, zoals voeding, stress, leefstijl en hormonale balans. Antipsychotica kunnen soms je cyclus beïnvloeden, maar leefstijlfactoren spelen ook een grote rol. Misschien is het goed om dit met een gynaecoloog te bespreken, zodat je een breder beeld krijgt van wat er allemaal meespeelt.
Ernstige geboorteafwijkingen zijn zeldzaam bij gebruik van antipsychotica, maar er kunnen wel ontwenningsverschijnselen bij de baby optreden na de geboorte. Dit betekent niet dat je het niet kunt gebruiken, maar dat het belangrijk is om tijdens de zwangerschap en na de bevalling goed in de gaten te houden hoe het met je gaat en of er bij de baby iets bijzonders speelt.
Dus, kort gezegd: ja, aripiprazol is een optie die minder gewichtstoename en minder hormonale verstoring kan geven, maar het overstappen en de dosering moeten zorgvuldig gebeuren. Bespreek dit met je psychiater, eventueel samen met een gynaecoloog via een zogenaamde POP-poli. En mocht je willen afbouwen van olanzapine, doe dat dan héél rustig en gefaseerd.
Hope this helps en als je meer vragen hebt, stel ze gerust!
Groet,
Jim
