Kan je van een auto-immuunziekte een psychose krijgen?

Antwoord

Hey B., dank je wel voor je vraag!

Je vraagt of je van een auto-immuunziekte een psychose kunt krijgen. Kort antwoord: ja, dat kán. Maar het is niet zo simpel als “auto-immuun = dus psychose”, want er zijn allerlei variabelen die bepalen of die psychose er dan ook echt komt, en hoe die eruitziet. Ik zal proberen dat een beetje uit te leggen.

Dus, een auto-immuunziekte betekent dat je immuunsysteem een beetje op hol geslagen is en in plaats van alleen indringers aan te vallen (zoals virussen of bacteriën), besluit: hé, laten we ook wat van het eigen weefsel aanpakken. En als dat eigen weefsel toevallig in de hersenen zit, zoals bij bijvoorbeeld lupus, multiple sclerose of anti-NMDA-receptor encefalitis, dan kun je dus ook psychische of zelfs ronduit psychiatrische klachten krijgen, waaronder psychotische symptomen.

Anti-NMDA-receptor encefalitis is er eentje die in dat opzicht wel berucht is: mensen (vaak jonge vrouwen, maar ook mannen hoor) worden dan ineens heel verward, gaan dingen zien of horen, raken paranoïde of krijgen bewegingsstoornissen – en dan denkt men eerst: oei, een psychose – maar het blijkt dus eigenlijk een hersenontsteking te zijn waarbij antistoffen een bepaald soort receptoren in de hersenen platleggen. Superboeiend maar ook best eng, want dat wordt soms eerst niet herkend. Dus: bij een eerste psychose moet je eigenlijk altijd een somatische check doen om dit soort dingen uit te sluiten.

Bij andere auto-immuunziekten, zoals lupus of MS, kunnen ontstekingsprocessen óók zorgen voor psychische klachten, vooral als het centrale zenuwstelsel meedoet. Soms zijn het depressieve of angstige klachten, maar soms ook psychotische ervaringen, verwarring of cognitieve veranderingen. En dan is de kunst om uit te vogelen: komt dit nou door de ziekte zelf, of door de bijwerkingen van de medicatie (zoals corticosteroïden, die kunnen ook rare dingen doen met je stemming en denken), of is het een mengvorm?

Wat je ertegen kunt doen hangt dus af van wat de onderliggende oorzaak precies is. Als er echt sprake is van een auto-immuunreactie op de hersenen, dan moet je het immuunsysteem tot rust brengen, vaak met dingen als prednison of andere afweerremmers (en ja, dan moet je wel goed in de gaten houden of je daarvan niet juist psychotisch wordt – beetje een ironisch medicijnspelletje). En als er ook psychotische symptomen zijn die heftig zijn, dan worden soms tijdelijk antipsychotica ingezet. Maar dan dus echt met het idee: symptoomonderdrukking terwijl we de oorzaak aanpakken.

En nu komt het intrigerende stukje: je hebt ook mensen met auto-immuunziekten die gevoelig worden voor psychose, zonder dat er een duidelijke “organische” reden is. Dus dan is het niet de ziekte zelf, of een ontsteking, of een hersenontsteking – maar meer een indirect effect van langdurige stress op het immuunsysteem, de hersenbarrière, het zenuwstelsel… Alles raakt een beetje uit balans, en de psychosegevoeligheid die er al een beetje zat, floept dan naar voren. Daar moet je dus weer heel anders mee omgaan: veel meer op de as van herstel, betekenisgeving, lifestyle, veerkracht, en niet alleen maar pillen erin en klaar.

Qua medicatie dus: je moet altijd opletten voor polyfarmacie, zeker als er al lichamelijke aandoeningen zijn. Medicatie zoals antipsychotica kan een extra belasting zijn voor je metabolisme en je immuunsysteem, dus dat vraagt maatwerk. Soms helpt het om een minimale dosis te zoeken – of zelfs alleen maar tijdelijk te gebruiken en daarna weer heel zorgvuldig af te bouwen, liefst met taperingstrips als je merkt dat je lijf gevoelig reageert op die afbouw. Daar kun je hulp voor krijgen van de Regenboog Apotheek.

En als je überhaupt bezig bent met psychosegevoeligheid en je weet dat je óók lichamelijk kwetsbaar bent, dan is het helemaal belangrijk om je lifestyle als een soort dagelijkse medicatie te behandelen: slaap, voeding, beweging, sociale verbinding, rust en zingeving. Dat klinkt soft, maar dat is juist keihard werk. Veel evidence trouwens ook, gewoon via wetenschappelijk onderzoek.

Dus samenvattend: ja, auto-immuunprocessen kunnen absoluut invloed hebben op psychische functies, zelfs tot aan psychose toe. Maar hoe je daar dan mee omgaat hangt héél erg af van de precieze oorzaak, jouw gevoeligheden, je lichamelijke toestand, en je verhaal. En jouw verhaal is dus belangrijker dan je label, altijd. Echt. Dus blijf kritisch, blijf vragen stellen, en laat je niet afschepen met een standaardprotocol. Jij bent geen standaard mens.

Hope this helps en kijk vooral bij de info hieronder, want er is nog veel meer over te zeggen, kijken en lezen. En als je meer intensief contact wil, ga dan naar onze chat. Plus als je over je ervaring een blog wil schrijven voor PsychoseNet, dan kan dat ook.

Greetz Jim

NB Bespreek verandering van medicatie altijd eerst met je voorschrijvende arts, ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van mijn adviezen. Bedenk je dat mijn adviezen altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Ik heb je immers niet persoonlijk onderzocht.

EMPOWER JEZELF MET BETERE KENNIS DAN DE TRADITIONELE GGZ VIA DEZE LAAGDREMPELIGE BRONNEN:

• Wil je met iemand chatten? Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
• Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet? Kijk hier voor informatie.
• Wil je alles weten over TRAUMA in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over PSYCHOSE in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over NEURODIVERSITEIT in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over HOE GOEDE GGZ ERUIT MOET ZIEN in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen? Kijk dan naar ons WEBINAR HOE MOET IK AFBOUWEN, gemaakt door het UMC Utrecht en het User Research Centre, over afbouwen van psychiatrische medicaties. Deze webinar is te zien op YouTube in twee delen: Deel 1 en Deel 2. In dit webinar wordt uitleg gegeven over afbouwen van psychiatrische medicaties. Deel 1 is vooral voor afbouwers; deel 2 vooral voor voorschrijvers. Beide delen duren ongeveer 40 minuten. Er is een inhoudsopgave die kan worden gebruikt om snel bepaalde delen van de uitleg te vinden of terug te kijken. Om de inhoudsopgave te zien moet het webinar vanuit YouTube worden bekeken en moet de beschrijving die YouTube geeft worden uitgeklapt. Met behulp van de instellingen in YouTube kan het webinar ook met (automatisch gegenereerde) ondertiteling worden bekeken.
• Wil je weten hoe het werkt met het maken van een DSM-DIAGNOSE VAN PSYCHOSE? Kijk dan mijn mini-college.
• Wil je weten waarom we op PsychoseNet KRITISCH ZIJN OP HET LABEL ‘SCHIZOFRENIE’ (of andere schizo-terminologie), en waarom we denken dat het beter kan worden vervangen door de term ‘psychosegevoeligheid’? Kijk dan mijn mini-college hierover.
• Als psychisch lijden niet het hebben van een DSM-diagnose is, met de suggestie dat er iets mis is “in je hoofd”, wat is het dan wel? Als je dat wil weten, kijk dan mijn mini-college: WAT IS PSYCHISCH LIJDEN en wat doe je eraan?
• Denk je over medicatieafbouw? Kijk dan EERST naar onze 33 TIPS OVER MEDICATIEAFBOUW op de website van PsychoseNet.
• Wil je een PERSOONLIJK ADVIES BIJ HET KIEZEN VAN EEN AFBOUWSCHEMA? Behandelaars kunnen bij de Regenboog Apotheek een persoonlijk advies vragen voor een afbouwschema voor een patiënt.
• Wil je benzodiazepinen afbouwen, eventueel via een ander middel zoals diazepam (Valium)? Gebruik hiertoe de KNMP-rekenhulp.
• Heb je een vraag over WELK ANTIDEPRESSIVUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antidepressiva? Kijk dan bij onze antidepressivakeuzetool.
• Heb je een vraag over WELK ANTIPSYCHOTICUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antipsychotica? Kijk dan bij onze antipsychoticakeuzetool.
• Wil je meer leren over bewegingsstoornissen door psychiatrische medicaties en wat eraan te doen is? Kijk dan op de website Bewegingsstoornissen in de Psychiatrie.
• Wil je begrijpen dat er vijf fasen zijn in het proces van persoonlijk herstel? Kijk dan onze animatie hierover als een introductie.
• Ben je op zoek naar de JUISTE HULP? Kijk dan op de sociale kaart op PsychoseNet (MIND ATLAS).
• Ben je op zoek naar LOTGENOTENCONTACT BIJ MEDICATIEAFBOUW? Ga dan naar de Vereniging Afbouwmedicatie.
• Ben je op zoek naar stemmenhorengroepen buiten de reguliere ggz? Zie de website van Stichting Weerklank.
• Ben je op zoek naar traumawebsites, kijk dan op traumanet of stichting trauma en dissociatie.