Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Goedendag Jim van Os,
Er wordt gezegd dat een depressie in de ochtend en begin van de middag het ergste is, vanwege hoog cortisol in het bloed.
Is er geen middel dat het cortisolgehalte kan verlagen, waardoor de depressie makkelijker te verdragen is?
Bedankt.
Hey I.,
Dank voor je vraag! Een interessante vraag over cortisol en depressie, eentje die veel mensen stellen.
Dat van dat cortisol klopt: het is een stresshormoon dat ’s ochtends vroeg vaak piekt, en dat kan bij mensen met stemmingsgevoeligheid inderdaad zorgen voor een zware start van de dag. Het idee dat dit een belangrijke factor is bij ochtenddepressie is trouwens best goed onderbouwd. Maar hier komt het: het verlagen van cortisol is niet zo simpel als een pilletje nemen. Er zijn wel middelen die indirect invloed kunnen hebben, maar meestal richten we ons op bredere manieren om je stress-as te kalmeren.
Een van de beste manieren om je cortisolspiegel te temmen, is door je lichaam en geest samen te laten werken. Denk bijvoorbeeld aan lichaamsgerichte therapieën of ontspanningstechnieken zoals yoga of mindfulness. Dit zijn geen quick fixes, maar ze kunnen wel heel effectief zijn op de lange termijn. Sommige mensen hebben baat bij ademhalingsoefeningen of trauma-tension-release oefeningen, die helpen om je zenuwstelsel te resetten en cortisol een beetje naar de achtergrond te drukken.
Wat betreft medicijnen: er zijn middelen zoals mifepriston, die invloed kunnen hebben op de cortisolwerking in je lichaam, maar dat wordt meestal alleen in heel specifieke gevallen ingezet en is zeker geen standaardbehandeling voor depressie. Bij jouw huidige medicatie (venlafaxine en lorazepam) is het slim om te kijken of die goed samenwerken met jouw lijf en je klachten. Als je merkt dat dingen niet helemaal lekker lopen, kun je dat altijd bespreken met je behandelaar. En als er ooit plannen zijn om af te bouwen, kijk dan naar dingen als taperingstrips (voor die laatste, lastige stapjes) of vloeibare doseringen, zodat je langzaam kunt werken.
Het allerbelangrijkste is om ook naar je leefstijl te kijken, omdat dat vaak een groot verschil kan maken. Denk aan regelmatig bewegen, niet te zwaar eten ’s avonds, en vooral dingen doen die je zingeving geven. Misschien klinkt het afgezaagd, maar als je ritme in je dag kunt bouwen – bijvoorbeeld elke ochtend even wandelen – help je je cortisolspiegel ook op een natuurlijke manier. En die lorazepam, daar moet je een beetje mee oppassen vanwege het risico op gewenning; bespreek met je behandelaar of het echt nog nodig is.
Tot slot, het idee dat cortisol de boosdoener is, mag je best een beetje nuanceren. Ja, het speelt een rol, maar jouw stemming wordt ook beïnvloed door dingen als acceptatie, verbinding, en het leren omgaan met je gevoeligheden. Misschien kun je eens kijken naar het idee van “leren leven met wat is”. Het klinkt zwaar, maar veel mensen vinden er uiteindelijk kracht in, zeker met de steun van anderen of een goede ervaringsdeskundige.
Hope this helps, en kijk vooral verder op PsychoseNet – daar staat ontzettend veel informatie.
Greetz Jim
