Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Beste meneer Van Os,
Ik heb nu al zo’n 10 jaar last van depressieve episodes. Antidepressiva helpen steeds even in de hevigste piek, maar laten het daarna afweten. Nu heb ik veel gelezen over esketamine. Ik zou dat een kans willen geven.
Hoe pak ik dat aan en waar zou je zoiets het beste kunnen doen? Mijn huisarts heeft er weinig idee van.
Ik gebruik ook veel van uw andere tips als leefstijl, yoga, meditatie en lichaamsgerichte therapie. Helaas red ik het daar niet mee.
Vriendelijke groeten,
J.
Beste J.,
Wat fijn dat je schrijft, en ook zo open. Ik voel gewoon door je woorden heen hoe ontzettend hard je al aan het werk bent met jezelf. Tien jaar aanmodderen met depressieve episodes is niet niks. En toch… blijf je zoeken, blijf je stappen zetten. En dan ook nog met yoga, meditatie, lichaamswerk – dus je bent duidelijk geen ‘gemaksconsument van de zorg’, maar iemand die zelf het stuur probeert te pakken. Respect hoor.
Over esketamine dus. Ja, dat is inderdaad een middel waar de laatste jaren veel over te doen is. Esketamine (de neussprayversie dus, niet te verwarren met intraveneuze ketamine die nog in wat meer experimenteel vaarwater zit) is bedoeld voor mensen met therapieresistente depressieve klachten – zoals jij beschrijft. En het interessante is: het werkt echt anders dan klassieke antidepressiva. Het lijkt als het ware tijdelijk het ‘pad van de zwaarte’ in het brein te onderbreken, waardoor je ineens een ander perspectief kunt innemen op je ervaring. Alsof er even een raam open wordt gezet in een benauwde kamer. Niet om alles op te lossen, maar wel om weer even lucht en ruimte te voelen – en daar kun je dan op voortbouwen.
Maar – en hier komt het beruchte “ja maar” – esketamine werkt meestal niet als een soort ‘wondermiddel’ op zichzelf. Het is eerder iets dat mogelijk een boost geeft aan je herstelproces. Dus als je al bezig bent met levensstijl, reflectie, therapie – dan kan het net dat zetje geven om weer iets van beweging te krijgen in iets dat heel vastzat. Het risico is wel dat je in de valkuil komt van: “ik moet iets chemisch doen omdat er iets chemisch mis is met mijn hoofd” – maar zo werkt het brein niet. Het brein is geen defecte auto die je moet repareren met het juiste schroefje, maar meer een soort dans tussen zenuwcellen, omgeving, betekenis en ervaringen. Esketamine kan dan even het ritme van die dans veranderen. Maar daarna moet jij weer verder dansen.
Als je dit wil proberen, moet het via een ggz-instelling die is aangesloten bij een zogenaamde esketamine-centrum. Die zijn er, verspreid over Nederland, maar niet elke instelling biedt het aan. UMCG en UMCU bijvoorbeeld bieden aan. Er zijn ook privéklinieken tegenwoordig. En je hebt er een verwijzing van je huisarts voor nodig – die je dan doorverwijst naar een instelling waar het wordt gegeven. Dat jouw huisarts het niet weet, zegt overigens niet dat hij/zij niet wil helpen – het is gewoon nog relatief nieuw en een beetje ‘niche’, dus artsen buiten de ggz missen vaak de up-to-date info. Een handige route kan zijn dat je jouw huisarts vraagt om te overleggen met een psychiater van een regionale ggz-instelling (of je doet dat zelf via een e-consult). Bijvoorbeeld Altrecht, UMC Utrecht, GGZ Centraal, GGZ Eindhoven, PsyQ Den Haag en Lentis Groningen hebben (voor zover ik weet) esketamine-programma’s. Je kunt ook even bellen met een instelling.
Een kanttekening: als je al goed bezig bent met dingen als lichaamsgerichte therapie, meditatie, en Wellbutrin (een best apart werkend antidepressivum, dus goeie kans dat je brein niet standaard reageert op klassieke serotonineboosters), dan zou esketamine inderdaad kunnen passen in dat geheel. Maar het is een beetje een tijdelijke brug – geen brug naar de eeuwige verlossing helaas. Dus blijf naast medicatie altijd bezig met ‘opportunity’ (zoals we dat noemen): iets waarin je groeit, waarin je zin en betekenis kunt ervaren, zelfs als het soms nog zo’n strijd is. En misschien is dat wel de lastigste boodschap: dat herstel niet per se betekent dat het lijden stopt, maar dat het lijden langzaam iets zegt over wie je wordt.
Ik zou ook zeggen: zoek contact met een ervaringsdeskundige. Je hoeft het niet alleen te doen, en zij kunnen echt het verschil maken – juist bij zulke keuzes als deze. Misschien via een herstelacademie in de buurt, of bijvoorbeeld via de e-communities van PsychoseNet.
Hope this helps en kijk vooral bij de informatie hieronder, want er is nog veel meer over te zeggen, kijken en lezen. En als je meer intensief contact wil, ga dan naar onze chat. Mocht je over je ervaring een blog willen schrijven voor PsychoseNet, dan kan dat ook.
Greetz Jim
NB Bespreek verandering van medicatie altijd eerst met je voorschrijvende arts, ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van mijn adviezen. Bedenk je dat mijn adviezen altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Ik heb je immers niet persoonlijk onderzocht.
EMPOWER JEZELF MET BETERE KENNIS DAN DE TRADITIONELE GGZ VIA DEZE LAAGDREMPELIGE BRONNEN:
