Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Goedendag Jim,
Is de diagnose ‘depressie met psychotische episoden’ eigenlijk hetzelfde als de diagnose ‘manisch-depressief of bipolaire stoornis‘?
Ik vraag me dit af omdat mijn zus de eerste diagnose had, en mijn broer de tweede. In de familie aan mijn moederskant komt depressie voor. Komen beide diagnosen vaker voor als depressie in de familie zit?
Ikzelf ben niet bekend met depressie of psychose. Wel met ADHD-achtige kenmerken (overprikkeling).
Dank je wel voor je reactie.
Beste Anoniem,
Bedankt voor je vraag en interessant dat je dit opmerkt, want het is precies zo’n kwestie waarbij de psychiatrie zich soms een beetje in de eigen staart bijt. ‘Depressie met psychotische episoden’ (of eigenlijk stemmingsgevoeligheid) en ‘bipolaire stoornis’ of beter bipolaire stemmingsgevoeligheid (want zo noemen we dat liever, het is geen hard afgebakend ziektebeeld zoals een gebroken been) lijken in de praktijk vaak behoorlijk op elkaar. Maar toch worden ze als verschillende dingen gediagnosticeerd, en dat komt vooral door hoe de DSM – het handboek waar psychiaters mee werken – is opgebouwd.
Onthoud: dit soort namen zijn slechts bedoeld als classificatie (een manier van indeling), het verwijst niet naar echte ziekten zoals longkanker of tuberculose. Dus psychotische depressie wil zoveel zeggen als een depressie waarbij er ook psychose is en bipolaire stoornis wil zoveel zeggen als dat er depressie is waarbij er ook hypomanie is geobserveerd (en vaak psychose).
Bij depressie met psychotische kenmerken gaat het dus erom dat iemand een zware depressie heeft en daarbij psychotische symptomen ontwikkelt, zoals wanen of hallucinaties. Denk bijvoorbeeld aan iemand die er heilig van overtuigd is dat hij de oorzaak is van al het kwaad in de wereld, terwijl daar objectief gezien geen enkele reden voor is. Dat noemen ze een “stemmingscongruente psychose” – het sluit aan bij de stemming.
Bij bipolaire stemmingsgevoeligheid zijn er óók perioden van depressie, maar daarnaast kunnen er ook perioden zijn van (hypo)manie: een toestand waarin iemand veel energie heeft, minder slaap nodig heeft, grootse ideeën krijgt en soms impulsieve of riskante dingen doet. Psychotische symptomen kunnen daar ook bij horen, bijvoorbeeld het idee dat iemand een speciale missie heeft of onkwetsbaar is. Dus de kernvraag is eigenlijk: zijn er ook manische of hypomanische fasen geweest? Zo ja, dan zal een psychiater eerder spreken van bipolaire stemmingsgevoeligheid. Zo nee, dan wordt het vaker als depressie met psychotische kenmerken benoemd.
En dan jouw andere vraag: komen ze allebei vaker voor als depressie in de familie zit? Ja, dat kan. En het kan dan dat het ene familielid alleen depressie heeft en de ander depressie met hypomanie. Het gaat om dezelfde onderliggende gevoeligheid. Erfelijkheid speelt een rol bij stemmingsgevoeligheid in brede zin, maar niet zo precies dat het altijd dezelfde vorm aanneemt. Sommige familieleden krijgen vooral depressies, en anderen ontwikkelen bipolaire fluctuaties, en weer anderen – zoals jij noemt – ervaren overprikkeling en ADHD-achtige kenmerken. Het is een beetje alsof de gevoeligheid voor stemmings- en prikkelregulatie als een familietrekje rondzwerft en zich op verschillende manieren uit.
Overprikkeling en ADHD-achtige kenmerken kunnen trouwens óók overlappen met stemmingsgevoeligheid. Soms wordt iets als ADHD gediagnosticeerd, terwijl het in de basis misschien meer te maken heeft met stemmingswisselingen of sensorische overgevoeligheid. Dat hoeft niet zo te zijn, maar het is iets om in het achterhoofd te houden.
Mooi dat je zelf niet met depressie of psychose worstelt, maar wel nieuwsgierig bent naar de familiepatronen. Dat is altijd goed, want hoe beter je je eigen gevoeligheden snapt, hoe makkelijker je er rekening mee kunt houden.
Hope this helps, en kijk ook vooral bij de informatie hieronder. En als je behoefte hebt aan meer intensief contact, dan kun je ook naar de chat op PsychoseNet.
Greetz Jim
NB Bespreek verandering van medicatie altijd eerst met je voorschrijvende arts, ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van mijn adviezen. Bedenk je dat mijn adviezen altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Ik heb je immers niet persoonlijk onderzocht.
EMPOWER JEZELF MET BETERE KENNIS DAN DE TRADITIONELE GGZ VIA DEZE LAAGDREMPELIGE BRONNEN:
