Waarom manifesteert een depressie zich vooral overdag?

Antwoord

Hey G., dank voor je vraag.

Ja, dat fenomeen dat depressieve klachten vaak overdag het ergst zijn en ’s avonds wat afnemen, dat is iets waar veel mensen zich in herkennen. En je zit inderdaad op het juiste spoor: het heeft onder andere te maken met het cortisolgehalte, het zogenaamde stresshormoon, dat een vrij strak dag-nachtritme volgt.

Cortisol piekt ’s ochtends, meestal rond een uur of 8, en daalt dan langzaam gedurende de dag. Het idee is dat het lichaam zich zo klaarmaakt voor actie: wakker worden, opstarten, dingen doen. Maar als je depressief bent, kan dat systeem een beetje ontsporen. Bij veel mensen met depressie is de cortisolproductie verhoogd of reageert het lichaam er gevoeliger op. Dus in plaats van een gezonde ‘opstart’, kan dat ochtendmoment juist voelen als een bak ellende die over je heen spoelt. En dan tegen de avond, als cortisol zakt, komt er vaak een soort relatieve opluchting – alsof het systeem eindelijk even loslaat.

Nu vraag je of koolhydraten cortisol kunnen verlagen. Nou, er zit een kern van waarheid in. Snelle koolhydraten – denk aan een stuk brood, rijst, pasta – kunnen een tijdelijke insulinepiek veroorzaken en insuline helpt om cortisol af te breken. Maar dat effect is kort en als je er veel van neemt, kan het je bloedsuikerspiegel juist laten schommelen, wat op lange termijn weer stress op je lichaam geeft. Dus ja, in noodgevallen kan een kleine koolhydraatboost helpen, maar structureel is het niet dé oplossing.

Wat wél structureel kan helpen: voeding die je zenuwstelsel kalmeert en je stressrespons reguleert. Denk aan magnesiumrijke voeding (noten, zaden, bladgroenten, pure chocolade), omega-3-vetzuren (vette vis, lijnzaad, walnoten), en eiwitten die tryptofaan bevatten (bananen, kip, eieren, zuivel), want dat helpt bij de aanmaak van serotonine, dat weer invloed heeft op je stemming. Thee zoals kamille en groene thee (de laatste met mate, vanwege de cafeïne) kan ook helpen cortisol wat te verlagen.

Maar voeding is natuurlijk maar één puzzelstukje. Beweging (bij voorkeur matig intensief, zoals wandelen of yoga) is een van de krachtigste manieren om cortisol te verlagen. Meditatie, ademhalingsoefeningen en lichaamsgerichte therapieën zoals TRE (trauma-related tension-release exercise) kunnen helpen om het stresssysteem beter te reguleren. Het idee is dat je lichaam leert om van de ‘aan-stand’ naar de ‘uit-stand’ te schakelen.

En dan nog een belangrijk punt: sommige mensen hebben van nature een hogere basisproductie van stresshormonen. Dat is deels genetisch, deels aangeleerd door langdurige stress, trauma of leefstijl. Mensen met een geschiedenis van chronische stress hebben vaak een overactief stresssysteem dat niet zo makkelijk afschakelt. Dat kan betekenen dat je gevoeliger bent voor die ochtendpiek van cortisol en dat je dus harder moet werken om je systeem tot rust te brengen.

Jij merkt dat je vanaf 18:00 uur verbetering voelt, terwijl anderen zich al rond de middag beter gaan voelen. Dat kan met meerdere dingen te maken hebben. Mogelijk reageert je bioritme gewoon wat trager, of misschien heeft het ook te maken met hoe je dag verloopt: veel mensen voelen zich ‘s avonds beter omdat ze dan niet meer hoeven te presteren, de sociale druk afneemt, en ze eindelijk een moment van rust kunnen pakken. Het kan ook zijn dat je venlafaxine een rol speelt. Sommige antidepressiva beïnvloeden het stresssysteem en kunnen het dag-nachtritme verstoren. Heb je ooit geprobeerd of een andere inname-tijd je klachten beïnvloedt? Soms kan verschuiving van het moment van inname (bijvoorbeeld naar de avond) net een verschil maken in hoe de dag voelt.

Misschien is het een idee om je dag zo in te richten dat je die ochtenddip niet hoeft te ‘verslaan’ maar er als het ware een beetje met zachtheid doorheen beweegt. Een rustige ochtendroutine, niet te veel ‘moeten’, wat milde lichaamsbeweging (yoga, een wandelingetje), en pas later op de dag de activiteiten waar meer energie voor nodig is. En misschien eens experimenteren met ademhalingsoefeningen of mindfulness in de ochtend om dat stresssysteem te temperen.

Hope this helps, en kijk ook vooral bij de informatie hieronder. En als je behoefte hebt aan meer intensief contact, dan kun je ook naar de chat op PsychoseNet.

Greetz Jim

NB Bespreek verandering van medicatie altijd eerst met je voorschrijvende arts, ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van mijn adviezen. Bedenk je dat mijn adviezen altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Ik heb je immers niet persoonlijk onderzocht.

EMPOWER JEZELF MET BETERE KENNIS DAN DE TRADITIONELE GGZ VIA DEZE LAAGDREMPELIGE BRONNEN:

• Wil je met iemand chatten? Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
• Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet? Kijk hier voor informatie.
• Wil je alles weten over TRAUMA in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over PSYCHOSE in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over NEURODIVERSITEIT in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over HOE GOEDE GGZ ERUIT MOET ZIEN in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen? Kijk dan naar ons WEBINAR HOE MOET IK AFBOUWEN, gemaakt door het UMC Utrecht en het User Research Centre, over afbouwen van psychiatrische medicaties. Deze webinar is te zien op YouTube in twee delen: Deel 1 en Deel 2. In dit webinar wordt uitleg gegeven over afbouwen van psychiatrische medicaties. Deel 1 is vooral voor afbouwers; deel 2 vooral voor voorschrijvers. Beide delen duren ongeveer 40 minuten. Er is een inhoudsopgave die kan worden gebruikt om snel bepaalde delen van de uitleg te vinden of terug te kijken. Om de inhoudsopgave te zien moet het webinar vanuit YouTube worden bekeken en moet de beschrijving die YouTube geeft worden uitgeklapt. Met behulp van de instellingen in YouTube kan het webinar ook met (automatisch gegenereerde) ondertiteling worden bekeken.
• Wil je weten hoe het werkt met het maken van een DSM-DIAGNOSE VAN PSYCHOSE? Kijk dan mijn mini-college.
• Wil je weten waarom we op PsychoseNet KRITISCH ZIJN OP HET LABEL ‘SCHIZOFRENIE’ (of andere schizo-terminologie), en waarom we denken dat het beter kan worden vervangen door de term ‘psychosegevoeligheid’? Kijk dan mijn mini-college hierover.
• Als psychisch lijden niet het hebben van een DSM-diagnose is, met de suggestie dat er iets mis is “in je hoofd”, wat is het dan wel? Als je dat wil weten, kijk dan mijn mini-college: WAT IS PSYCHISCH LIJDEN en wat doe je eraan?
• Denk je over medicatieafbouw? Kijk dan EERST naar onze 33 TIPS OVER MEDICATIEAFBOUW op de website van PsychoseNet.
• Wil je een PERSOONLIJK ADVIES BIJ HET KIEZEN VAN EEN AFBOUWSCHEMA? Behandelaars kunnen bij de Regenboog Apotheek een persoonlijk advies vragen voor een afbouwschema voor een patiënt.
• Wil je benzodiazepinen afbouwen, eventueel via een ander middel zoals diazepam (Valium)? Gebruik hiertoe de KNMP-rekenhulp.
• Heb je een vraag over WELK ANTIDEPRESSIVUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antidepressiva? Kijk dan bij onze antidepressivakeuzetool.
• Heb je een vraag over WELK ANTIPSYCHOTICUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antipsychotica? Kijk dan bij onze antipsychoticakeuzetool.
• Wil je begrijpen dat er vijf fasen zijn in het proces van persoonlijk herstel? Kijk dan onze animatie hierover als een introductie.
• Ben je op zoek naar de JUISTE HULP? Kijk dan op de sociale kaart op PsychoseNet (MIND ATLAS).
• Ben je op zoek naar LOTGENOTENCONTACT BIJ MEDICATIEAFBOUW? Ga dan naar de Vereniging Afbouwmedicatie.
• Ben je op zoek naar traumawebsites, kijk dan op traumanet of stichting trauma en dissociatie.