Machteld Marcelis is psychiater en hoogleraar Transdiagnostiek in de Psychiatrie, bij de Vakgroep Psychiatrie & Neuropsychologie van de Universiteit Maastricht. Tevens is zij werkzaam bij GGzE.
Beste Machteld,
Onze volwassen dochter heeft sinds vijftien jaar OCD en Asperger, en 7 jaar geleden een psychose gehad. Ze krijgt 100 mg sertraline en 20 mg Zyprexa. De Zyprexa is afgelopen maand opgehoogd vanwege onrealistische angsten.
Nu kan ze nog nauwelijks een gesprek volgen, en ze klaagt over vermoeidheid.
Is de dosering niet te hoog?
Momenteel is er zeker geen sprake van psychose, alleen van sterke OCD.
Zou ze baat kunnen hebben bij een farmacogenetisch onderzoek?
Met dank,
M.
Beste M.,
Dank voor de vraag. Als ik het goed begrijp zijn de verschijnselen, zoals de vermoeidheid, het nauwelijks een gesprek kunnen volgen, en andere problemen ontstaan sinds de verhoging naar 20 mg olanzapine (=Zyprexa). Dat is de maximale dosering van olanzapine en de klachten lijken een signaal te zijn dat deze dosering voor jouw dochter te hoog is. Het is dus van belang om dit met de voorschrijver van de medicatie te bespreken, zodat hij of zij bij het vaststellen van bijwerkingen de dosering kan aanpassen. Daar is geen farmacogenetisch onderzoek voor nodig.
Je schrijft: er is geen sprake van psychose. In dat geval is het goed om nog eens met de zorgverlener te bespreken waarom de olanzapine wordt voorgeschreven. Is dat de medicatie die 7 jaar geleden werd voorgeschreven voor een psychose en hoe is het gebruik daarvan (effect/bijwerkingen) en de dosering in de tussentijd geëvalueerd?
Of heeft het olanzapinegebruik te maken met de OCD-behandeling? Om klachten van OCD medicamenteus te bestrijden/verlichten, wordt echter als eerste keuze een SSRI, en als dat niet werkt een tricyclisch antidepressivum (clomipramine) voorgeschreven. Als de OCD ernstig is en niet goed reageert op de genoemde medicijnen, wordt er soms een lage dosering antipsychoticum (bijv. olanzapine) aan de behandeling met een SSRI of clomipramine toegevoegd. Dat noemen we een “add-on” behandeling. Ik weet niet met welk doel olanzapine bij je dochter is voorgeschreven of opgehoogd.
De combinatie van medicatie en therapie werkt overigens vaak het beste, omdat mensen met Asperger/ASS soms wat gevoeliger zijn voor bijwerkingen. Er zijn verschillende psychologische behandelingen voor OCD; zoals CGT, exposure met respons preventie of Acceptance and Commitment Therapy (juist meer op gericht op loslaten van controle en leren verdragen van onzekerheid, loslaten van de strijd tegen dwangmatige gedachten en gedrag). Wellicht zijn dit opties die jullie al eens overwogen of geprobeerd hebben. Zo niet, én zou je dochter hiervoor kiezen in afstemming met haar zorgverlener, dan is het belangrijk een therapeut te zoeken die ervaring heeft met Asperger/ASS en de therapie voor OCD daarop kan aanpassen. Dat wil zeggen rekening houdend met je dochter’s persoonlijke behoeften.
Dit laatste raakt bijvoorbeeld aan bepaalde gevoeligheden van mensen met Asperger (zoals wat meer moeite kunnen hebben met cognitieve flexibiliteit) die de klachten van OCD kunnen versterken. Ook kan de behoefte aan voorspelbaarheid en vaste routine soms verward worden met dwangmatig gedrag. De combinatie en overlap van factoren verdient dus de nodige aandacht, zorgvuldigheid en een holistische blik.
Ik wens jullie veel sterkte!
Hartelijke groet,
Machteld
