Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Sinds 9 maanden heb ik last van slapeloosheid. Tijdens mijn opname op de PAAZ sliep ik ongeveer drie uur per nacht. Geen enkel slaapmiddel had effect. Nu slaap ik gemiddeld vijf uur per nacht.
Wat is het effect van langdurige slapeloosheid op lichaam en geest?
Hey S., dank voor je vraag!
Slapeloosheid kan echt een grote impact hebben, vooral als het al zo lang speelt zoals bij jou. Het klinkt alsof je al flink wat hebt uitgeprobeerd, en dat het probleem hardnekkig blijft. Het goede nieuws is dat je inmiddels iets meer slaap pakt dan in die tijd op de PAAZ, maar vijf uur per nacht is nog steeds relatief weinig en dat kan op den duur doorwerken in je mentale en lichamelijke gezondheid, hoewel sommige mensen aan vijf uur genoeg hebben.
Het effect van langdurige slapeloosheid kan breed zijn. Je lichaam en geest functioneren op minder energie, wat kan leiden tot dingen zoals concentratieproblemen, geheugenproblemen, prikkelbaarheid, en een verhoogd gevoel van stress of angst. Je weerstand kan een beetje omlaag gaan, waardoor je vatbaarder bent voor ziektes. Lichamelijk voel je je soms uitgeput, en op mentaal vlak kan het zorgen voor enige somberheid of soms zelfs depressieve klachten.
Maar, wat misschien wel belangrijker is om te benoemen: bij slapeloosheid krijg je vaak een soort vicieuze cirkel waarin je angst voor het niet kunnen slapen je slaap juist nog verder verstoort. Dit maakt de nachten onrustig, wat weer doorwerkt in de dagen die volgen.
Soms helpt het om verder te kijken dan alleen slaapmiddelen of slaapbehoefte zelf. Als je denkt aan therapieën die je kunnen helpen, zou iets als ACT (Acceptance and Commitment Therapy) of mindfulness-based therapieën een verschil kunnen maken, omdat die je leren om anders met de slapeloosheid om te gaan en het minder als een vijand te zien. Lichaamsgerichte therapieën of ontspanningsoefeningen kunnen ook helpen om je zenuwstelsel wat tot rust te brengen.
Daarnaast is je leefstijl belangrijk. Dingen als een vast slaapritme, genoeg beweging (maar niet te laat op de dag), ontspanningstechnieken, en het vermijden van schermen en prikkels vlak voor het slapengaan, kunnen op de lange termijn wel degelijk helpen om je slaap wat te verbeteren. Maar ik snap ook dat dit allemaal makkelijker gezegd dan gedaan is als je al maanden in een patroon van slecht slapen zit.
Misschien is het ook een idee om te kijken of je slaapmedicatie geleidelijk kunt afbouwen als je die nog gebruikt, want soms kan juist die afhankelijkheid de natuurlijke slaap verstoren. Maar dat zou je rustig en onder begeleiding moeten doen, bijvoorbeeld met taperingstrips.
Slapeloosheid is ontzettend frustrerend, en het beïnvloedt echt je hele zijn. Maar met geduld, kleine aanpassingen, en misschien een andere benadering, kan er toch langzaam verbetering komen. Het draait vaak om een combinatie van dingen die samen je slaap uiteindelijk weer wat rustiger kunnen maken.
Hope this helps!
Greetz Jim
