Clara Koek is psycholoog en psychotherapeut, werkzaam bij GGZ-NHN, en tevens ervaringsdeskundig op het gebied van psychosegevoeligheid. Ze schrijft regelmatig blogs voor PsychoseNet.
Goedendag,
Ik vroeg mij af in hoeverre de hulpverlener meegaat in de wanen van zijn cliënt. Bijvoorbeeld dat de cliënt ervan overtuigd is dat het systeem hem tegenwerkt of dat hij de beste hacker ter wereld zal worden.
Deze vraag stel ik vanuit ethisch opzicht en vanuit de werkrelatie met de cliënt.
Bedankt alvast.
Beste I.,
Ik heb zelf wanen gehad toen ik psychotisch was, en als psychotherapeut probeer ik mensen die last hebben van wanen te helpen. Dus ik kijk naar wanen vanuit twee gezichtspunten: ervaringskennis en wat ik heb geleerd over de psychologische behandeling van wanen.
Ik weet zelf hoe vervelend het was, als ik probeerde iemand uit te leggen wat ik dacht, dat mensen het wegwuifden als onzin of erger mij uitlachten. Terwijl dit voor mij overtuigingen waren die me heel angstig en kwetsbaar maakten. Ik zal dan ook nooit ideeën van mensen die ze mij als hulpverlener toevertrouwen belachelijk maken of gelijk ter discussie stellen, hoe onrealistisch ze mij ook lijken. Als je dat doet ben je vaak al gelijk alle vertrouwen kwijt, mensen( ikzelf toen ook) zijn al eerder daarin gekwetst en teleurgesteld en als ze merken dat jij als hulpverlener dat ook doet krijg je geen samenwerking van de grond die nodig is om echt te helpen.
Enkele vrienden van de studentenvereniging die toen een beetje voor mij zorgden, gingen er zonder enige opleiding eigenlijk wel goed mee om. Ze namen mij serieus, gingen niet met mij in discussie maar zorgden er eerst voor dat ik mij weer veilig voelde. En als ik weer op mijn gemak was, informeerden ze heel vriendelijk wanneer was gebleken dat ik bijvoorbeeld achtervolgd werd. Door vragen te stellen en er voor me te zijn voelde ik mij serieus genomen, maar werd ik ook in staat gesteld soms even afstand te nemen van mijn overtuigingen en te bedenken dat er mogelijk ook iets anders aan de hand kon zijn. Niet dat ik gelijk mijn wanen kwijt was, maar er kwamen kleine barstjes in terwijl ik wel deze vrienden bleef vertrouwen. In feite is dit ook wat hulpverleners tegenwoordig leren hoe ze het best kunnen omgaan met mensen met wanen. Dat heet CGT-P, cognitieve gedragstherapie bij psychose.
Wanen kunnen echter ook een functie hebben voor de persoon in kwestie waardoor deze er iets positiefs aan ontleent. Bijvoorbeeld jouw voorbeeld dat iemand denkt de beste hacker ter wereld te worden. Tenzij iemand ook een bijzonder getalenteerde hacker is en deze gedachte zomaar waarheid zou kunnen worden, kan het een grootheidswaan zijn. Echter deze gedachte loslaten kan zoveel verlies en stress geven dat mensen, soms zelfs terwijl ze ergens weten dat het niet gaat gebeuren, zich er toch liever aan vasthouden. In dat geval zou ik als hulpverlener wel alert zijn in hoeverre iemand door deze gedachte zichzelf in de problemen brengt (bijvoorbeeld door het tegen de verkeerde mensen te zeggen met kans op agressie, of grote aankopen te doen etc.) en proberen daarin iemand te bereiken het wat anders aan te pakken, maar wel te blijven steunen.
Er is een lastige uitzondering waarop ik anders zal reageren dan boven beschreven. Dat is als ik reden heb om te denken dat iemand door wanen een gevaar kan worden voor zichzelf of de omgeving. Dan zal ik toch in actie moeten komen om dat gevaar af te wenden. Maar gelukkig komt dat heel zelden voor.
Ik hoop dat ik je vraag hiermee voldoende heb kunnen beantwoorden.
Met vriendelijke groet,
Clara Koek
