In hoeverre treedt er hersenschade op na een psychose?

Antwoord

Beste G.,

Dank je wel voor je vraag. Interessante kwestie, en ook een beetje een mijnenveld, want zodra je het over hersenschade hebt bij psychose, kom je al snel in een debat terecht met mensen die zeggen: “Ja, natuurlijk, psychose is toxisch voor de hersenen!” versus de mensen die zeggen: “Nee, psychose is vooral een tijdelijke ontregeling en het brein herstelt grotendeels.”

Laten we het even ontleden. Er is inderdaad onderzoek dat laat zien dat bij sommige mensen met psychose veranderingen in de hersenen optreden, zoals een lichte afname in grijze stof of verstoringen in connectiviteit tussen hersengebieden. Dat klinkt eng, maar voor de nuance: (1) het is lang niet bij iedereen zo, (2) het brein is enorm plastisch en kan zich in veel gevallen deels of geheel herstellen, en (3) een groot deel van die veranderingen kan net zo goed te maken hebben met langdurige stress, slaaptekort, medicatie, of leefstijl in plaats van de psychose zelf.

Over executieve functies en intelligentie: het klopt dat sommige mensen na een psychose last houden van concentratieproblemen, geheugenklachten en moeite met plannen. Dit kan meerdere oorzaken hebben: de impact van de psychose zelf, de bijwerkingen van medicatie (olanzapine en clozapine zijn beruchte brein-dempers), of simpelweg het herstelproces, waarbij het brein nog aan het zoeken is naar balans.

En nu de vraag waar hoogbegaafdheid in het spel komt: iemand die voorheen heel goed functioneerde, kan zich na een psychose een stuk trager of minder scherp voelen. Dit is soms tijdelijk en soms blijvend, maar het betekent niet dat de intelligentie weg is — het is eerder een kwestie van “toegang” tot die cognitieve vermogens. Vergelijk het met een Formule 1-auto met een kapotte versnellingsbak: de motor is er nog, maar de overbrenging hapert.

MRI’s? Die laten vaak niks bijzonders zien. Hersenveranderingen bij psychose zitten meestal op het niveau van netwerken en connectiviteit, en dat is niet zomaar zichtbaar op een standaard scan. Wat soms wél te zien is bij langdurige psychose of bijwerkingen van antipsychotica, zijn lichte volumeveranderingen, maar dat betekent niet dat iemand onherroepelijk beschadigd is.

En dan de grote vraag: kan iemand helemaal herstellen? Jazeker. Niet iedereen en niet altijd, maar er zijn genoeg mensen die na 12-18 maanden van herstel weer op hun oude niveau functioneren. Dit hangt sterk af van hoe iemand herstelt: ondersteuning door ervaringsdeskundigen, een focus op weerbaarheid, leefstijl, beweging, en cognitieve revalidatie kunnen allemaal helpen. Er zijn zelfs studies die laten zien dat neuroplasticiteit — het vermogen van het brein om zich aan te passen — een grote rol speelt in herstel na psychose.

Kortom: psychose kán cognitieve impact hebben, maar dat betekent niet automatisch dat er onomkeerbare hersenschade is. Veel hangt af van hoe iemand herstelt en welke factoren er meespelen, zoals medicatie, stress, en leefstijl.

Hope this helps, en kijk ook vooral bij de informatie hieronder, want er is nog veel meer over te zeggen, kijken en lezen. En als je meer intensief contact wil, kan dat via de chat op PsychoseNet.

Greetz Jim

NB Bespreek verandering van medicatie altijd eerst met je voorschrijvende arts, ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van mijn adviezen. Bedenk je dat mijn adviezen altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Ik heb je immers niet persoonlijk onderzocht.

EMPOWER JEZELF MET BETERE KENNIS DAN DE TRADITIONELE GGZ VIA DEZE LAAGDREMPELIGE BRONNEN:

• Wil je met iemand chatten? Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
• Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet? Kijk hier voor informatie.
• Wil je alles weten over TRAUMA in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over PSYCHOSE in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over NEURODIVERSITEIT in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over HOE GOEDE GGZ ERUIT MOET ZIEN in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen? Kijk dan naar ons WEBINAR HOE MOET IK AFBOUWEN, gemaakt door het UMC Utrecht en het User Research Centre, over afbouwen van psychiatrische medicaties. Deze webinar is te zien op YouTube in twee delen: Deel 1 en Deel 2. In dit webinar wordt uitleg gegeven over afbouwen van psychiatrische medicaties. Deel 1 is vooral voor afbouwers; deel 2 vooral voor voorschrijvers. Beide delen duren ongeveer 40 minuten. Er is een inhoudsopgave die kan worden gebruikt om snel bepaalde delen van de uitleg te vinden of terug te kijken. Om de inhoudsopgave te zien moet het webinar vanuit YouTube worden bekeken en moet de beschrijving die YouTube geeft worden uitgeklapt. Met behulp van de instellingen in YouTube kan het webinar ook met (automatisch gegenereerde) ondertiteling worden bekeken.
• Wil je weten hoe het werkt met het maken van een DSM-DIAGNOSE VAN PSYCHOSE? Kijk dan mijn mini-college.
• Wil je weten waarom we op PsychoseNet KRITISCH ZIJN OP HET LABEL ‘SCHIZOFRENIE’ (of andere schizo-terminologie), en waarom we denken dat het beter kan worden vervangen door de term ‘psychosegevoeligheid’? Kijk dan mijn mini-college hierover.
• Als psychisch lijden niet het hebben van een DSM-diagnose is, met de suggestie dat er iets mis is “in je hoofd”, wat is het dan wel? Als je dat wil weten, kijk dan mijn mini-college: WAT IS PSYCHISCH LIJDEN en wat doe je eraan?
• Denk je over medicatieafbouw? Kijk dan EERST naar onze 33 TIPS OVER MEDICATIEAFBOUW op de website van PsychoseNet.
• Wil je een PERSOONLIJK ADVIES BIJ HET KIEZEN VAN EEN AFBOUWSCHEMA? Behandelaars kunnen bij de Regenboog Apotheek een persoonlijk advies vragen voor een afbouwschema voor een patiënt.
• Wil je benzodiazepinen afbouwen, eventueel via een ander middel zoals diazepam (Valium)? Gebruik hiertoe de KNMP-rekenhulp.
• Heb je een vraag over WELK ANTIDEPRESSIVUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antidepressiva? Kijk dan bij onze antidepressivakeuzetool.
• Heb je een vraag over WELK ANTIPSYCHOTICUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antipsychotica? Kijk dan bij onze antipsychoticakeuzetool.
• Wil je meer leren over bewegingsstoornissen door psychiatrische medicaties en wat eraan te doen is? Kijk dan op de website Bewegingsstoornissen in de Psychiatrie.
• Wil je begrijpen dat er vijf fasen zijn in het proces van persoonlijk herstel? Kijk dan onze animatie hierover als een introductie.
• Ben je op zoek naar de JUISTE HULP? Kijk dan op de sociale kaart op PsychoseNet (MIND ATLAS).
• Ben je op zoek naar LOTGENOTENCONTACT BIJ MEDICATIEAFBOUW? Ga dan naar de Vereniging Afbouwmedicatie.
• Ben je op zoek naar stemmenhorengroepen buiten de reguliere ggz? Zie de website van Stichting Weerklank.
• Ben je op zoek naar traumawebsites, kijk dan op traumanet of stichting trauma en dissociatie.