Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Ik ben al 7 jaar in behandeling bij de ggz vanwege psychosen. Suïcidaliteit is er nu ook bij gekomen.
De ggz helpt me alleen met psychosen en ik krijg Abilify. Met de suïcidaliteit doen ze niets. Waarom is dit?
De suïcidaliteit is een tikkeltje erger dan de psychosen namelijk, en ik zou verwachten dat ze hiermee aan de slag gaan maar ik krijg er geen hulp bij. Is dit niet vreemd?
Beste A.,
Dank je wel voor je vraag. Ik snap dat dit voelt als een bizarre situatie. Je bent al 7 jaar in behandeling bij de ggz voor psychosegevoeligheid, maar die suïcidaliteit — wat je zelf als ‘een tikkeltje erger’ omschrijft — lijkt geen prioriteit te krijgen. Dat is niet alleen vreemd, dat is ook frustrerend en ronduit zorgwekkend. Want als iets iemands kwaliteit van leven volledig opslokt en een constant gevecht is, dan zou je toch verwachten dat daar óók hulp voor is.
Een van de redenen waarom de ggz soms zo ‘gespecialiseerd’ te werk gaat, is dat instellingen vaak vastzitten in afgebakende hokjes. Psychose? Daar hebben we een behandelpad voor. Depressie? Daar hebben we een protocol voor. Maar als jij allebei hebt, dan wringt het systeem ineens en word je half-half behandeld. Alsof het ene belangrijker is dan het andere, terwijl het voor jou natuurlijk één grote kluwen is.
Abilify is een antipsychoticum, en dat betekent dat de focus van de behandeling waarschijnlijk grotendeels daarop ligt. Maar hier zit een addertje onder het gras: sommige mensen voelen zich juist depressiever of vlakker door antipsychotica. En als dat gebeurt, dan kan dat de suïcidaliteit juist versterken. Dat is natuurlijk niet per se de oorzaak in jouw geval, maar het is iets om bij stil te staan. Heb je dit al eens met je behandelaar besproken? Soms kan het helpen om te kijken naar de laagst mogelijke effectieve dosering of om andere opties te overwegen.
Daarnaast is er iets fundamenteel mis met hoe we naar suïcidaliteit kijken. In de ggz wordt het vaak gezien als ‘een symptoom’ van een onderliggende diagnose, niet als een probleem op zich. Dus als ze jouw psychose behandelen, dan denken ze misschien: oké, als dat beter gaat, dan wordt die suïcidaliteit vanzelf minder. Maar zo simpel werkt het natuurlijk niet. Suïcidaliteitt gaat vaak over uitzichtloosheid, over het gevoel dat er geen pad meer is naar iets beters. En daar is meer voor nodig dan alleen symptoommanagement.
Wat wel kan helpen, is om je te richten op manieren om betekenis te geven aan je lijden. Dat klinkt misschien als een flauw advies als je in de overlevingsmodus zit, maar veel mensen die uit diepe suïcidaliteit zijn gekomen zeggen achteraf: “het ging niet om het ‘wegmaken’ van de pijn, maar om het vinden van een manier om ermee te leven”. En dat kan via verschillende paden: lichaamsgerichte therapie, exposure (het langzaam leren verdragen van je gevoelens), mindfulness, ACT-achtige benaderingen waarin je leert om niet steeds tegen je gedachten in gevecht te gaan maar ze te laten zijn.
Je hebt in het verleden contact gehad met een ervaringsdeskundige. Misschien is het een goed idee om daar opnieuw naar te kijken. Want iemand die zelf in die diepe put heeft gezeten, kan je vaak op een andere manier bijstaan dan een behandelaar die alles puur theoretisch bekijkt. Kijk eens voor mogelijkheden op de sociale kaart.
En als je echt vastloopt in de ggz en je voelt je niet gehoord: misschien is het tijd om expliciet om een herziening van je behandeling te vragen. Een second opinion, een behandelplanbespreking — iets waardoor er opnieuw gekeken wordt naar wat je nu écht nodig hebt.
Je vraag snijdt hout. Het is raar dat iets zo ingrijpends als suïcidaliteit niet even serieus wordt genomen als psychosegevoeligheid. En het zegt iets over hoe het systeem werkt, niet over jou. Jij verdient meer dan ‘alleen maar’ medicatie en een afwachtende houding van de ggz.
Hope this helps, en veel sterkte A.!
Groet,
Jim
