Kan ik zelf invloed uitoefenen op cortisol, serotonine en dopamine?

Antwoord

Hey B.,

Dank voor je vraag. Mooie vraag trouwens, je duikt er echt lekker diep in. Biochemie meets trauma meets psychosegevoeligheid – daar kunnen we wel wat over zeggen.

Je hebt het goed begrepen: chronische stress kan je cortisolspiegel behoorlijk ontregelen. Cortisol is een stresshormoon dat in principe nuttig is – het helpt je om te reageren op gevaar. Maar als je continu onder stress staat, blijft dat niveau te hoog (of op den duur juist uitgeput), en dat heeft impact op je hele systeem. Het beïnvloedt je slaap, je stemming, je immuunsysteem, en ja, ook neurotransmitters zoals serotonine en dopamine.

Dopamine is vooral berucht in de context van psychosegevoeligheid. Te veel dopamine-activiteit in bepaalde hersengebieden wordt in verband gebracht met psychotische ervaringen, en antipsychotica zoals sulpiride werken door dat systeem af te remmen. Maar het is niet zo simpel als “dopamine = psychose”. Het gaat om een complex samenspel van genen, omgeving, en stressfactoren, waarin ook trauma een rol kan spelen.

Serotonine is meer de “goed gevoel-stof”, betrokken bij stemming en veerkracht. Chronische stress kan serotonine verlagen, en dat wordt weer gelinkt aan depressieve klachten. Niet voor niets grijpt de reguliere psychiatrie bij stress- en stemmingsklachten vaak naar serotonineheropnameremmers (maar ja, dan kom je weer in het hele verhaal van gewenning, afbouwproblemen en het placebo-effect dat soms groter is dan het medicamenteuze effect).

Kun je deze stofjes beïnvloeden zonder medicatie? Jazeker. Je hersenen zijn plastisch – dat wil zeggen dat ze zich kunnen aanpassen en herstellen, mits ze de juiste prikkels krijgen. Dat betekent:

Lichaamsbeweging
Matige inspanning (zoals wandelen, yoga, zwemmen) verlaagt cortisol en verhoogt serotonine en dopamine. Krachttraining kan de dopaminebalans herstellen.
Mindfulness & ademhalingsoefeningen
Kunnen het zenuwstelsel kalmeren en cortisol omlaag brengen. Trauma-sensitive yoga kan hierbij ook goed werken.
Slaap
Essentieel, want slaapgebrek verhoogt cortisol en verstoort dopamine en serotonine. Moeilijk, ik weet het, zeker met slaapapneu. Maar elk beetje verbetering telt.
Voeding
Eiwitrijk voedsel (denk aan vis, eieren, noten) levert bouwstenen voor dopamine en serotonine. Vermijden van suikerschommelingen helpt ook.
Sociale steun
Contact met mensen die je begrijpen en steunen, verlaagt stress en stimuleert oxytocine (ook wel het “verbinding-hormoon”).
Zingeving
Iets doen wat betekenis geeft, hoe klein ook, helpt om je hersenen in een andere stand te zetten.
Een mooie weg om dit te verkennen is bijvoorbeeld lichaamsgerichte therapie of ACT (Acceptance and Commitment Therapy), waarin je leert anders met je stress en gedachten om te gaan. Ook Tension & Trauma Releasing Exercises (TRE) kunnen helpen bij vastgezette spanning door trauma.

Je staat er dus niet machteloos in. Je systeem is beïnvloedbaar, en dat is hoopvol.

Hope this helps, en kijk ook vooral bij de informatie hieronder. En als je behoefte hebt aan meer intensief contact, dan kun je ook naar de chat op PsychoseNet.

Greetz Jim

NB Bespreek verandering van medicatie altijd eerst met je voorschrijvende arts, ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van mijn adviezen. Bedenk je dat mijn adviezen altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Ik heb je immers niet persoonlijk onderzocht.

EMPOWER JEZELF MET BETERE KENNIS DAN DE TRADITIONELE GGZ VIA DEZE LAAGDREMPELIGE BRONNEN:

• Wil je met iemand chatten? Ga dan naar onze chat en verrijk jezelf met een herstelondersteunende chat met een van onze medewerkers.
• Wil je een blog schrijven over je ervaring met een onderwerp relevant voor PsychoseNet? Kijk hier voor informatie.
• Wil je alles weten over TRAUMA in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over PSYCHOSE in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over NEURODIVERSITEIT in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je alles weten over HOE GOEDE GGZ ERUIT MOET ZIEN in een toegankelijk boek? Lees dan ons boek hierover.
• Wil je weten hoe je medicatie moet afbouwen, of hoe je mensen hiermee kunt helpen? Kijk dan naar ons WEBINAR HOE MOET IK AFBOUWEN, gemaakt door het UMC Utrecht en het User Research Centre, over afbouwen van psychiatrische medicaties. Deze webinar is te zien op YouTube in twee delen: Deel 1 en Deel 2. In dit webinar wordt uitleg gegeven over afbouwen van psychiatrische medicaties. Deel 1 is vooral voor afbouwers; deel 2 vooral voor voorschrijvers. Beide delen duren ongeveer 40 minuten. Er is een inhoudsopgave die kan worden gebruikt om snel bepaalde delen van de uitleg te vinden of terug te kijken. Om de inhoudsopgave te zien moet het webinar vanuit YouTube worden bekeken en moet de beschrijving die YouTube geeft worden uitgeklapt. Met behulp van de instellingen in YouTube kan het webinar ook met (automatisch gegenereerde) ondertiteling worden bekeken.
• Wil je weten hoe het werkt met het maken van een DSM-DIAGNOSE VAN PSYCHOSE? Kijk dan mijn mini-college.
• Wil je weten waarom we op PsychoseNet KRITISCH ZIJN OP HET LABEL ‘SCHIZOFRENIE’ (of andere schizo-terminologie), en waarom we denken dat het beter kan worden vervangen door de term ‘psychosegevoeligheid’? Kijk dan mijn mini-college hierover.
• Als psychisch lijden niet het hebben van een DSM-diagnose is, met de suggestie dat er iets mis is “in je hoofd”, wat is het dan wel? Als je dat wil weten, kijk dan mijn mini-college: WAT IS PSYCHISCH LIJDEN en wat doe je eraan?
• Denk je over medicatieafbouw? Kijk dan EERST naar onze 33 TIPS OVER MEDICATIEAFBOUW op de website van PsychoseNet.
• Wil je een PERSOONLIJK ADVIES BIJ HET KIEZEN VAN EEN AFBOUWSCHEMA? Behandelaars kunnen bij de Regenboog Apotheek een persoonlijk advies vragen voor een afbouwschema voor een patiënt.
• Wil je benzodiazepinen afbouwen, eventueel via een ander middel zoals diazepam (Valium)? Gebruik hiertoe de KNMP-rekenhulp.
• Heb je een vraag over WELK ANTIDEPRESSIVUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antidepressiva? Kijk dan bij onze antidepressivakeuzetool.
• Heb je een vraag over WELK ANTIPSYCHOTICUM JE MOET GEBRUIKEN en over de bijwerkingen van antipsychotica? Kijk dan bij onze antipsychoticakeuzetool.
• Wil je begrijpen dat er vijf fasen zijn in het proces van persoonlijk herstel? Kijk dan onze animatie hierover als een introductie.
• Ben je op zoek naar de JUISTE HULP? Kijk dan op de sociale kaart op PsychoseNet (MIND ATLAS).
• Ben je op zoek naar LOTGENOTENCONTACT BIJ MEDICATIEAFBOUW? Ga dan naar de Vereniging Afbouwmedicatie.
• Ben je op zoek naar traumawebsites, kijk dan op traumanet of stichting trauma en dissociatie.