Jim van Os is een herstelgerichte psychiater, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en Voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht. Hij werkt op het raakvlak van ‘harde’ breinwetenschap, gezondheidszorgonderzoek, kunst en subjectieve ervaringen van mensen met ‘lived experience’ in de GGZ. Jim is ook familielid van mensen met psychosegevoeligheid.
Hoi Jim,
Sinds mijn psychose(s) kan ik helemaal geen beeld meer vormen van toekomstige en oude situaties en locaties. Ook wel ‘mental time travel‘ genoemd. Ik heb helemaal geen episodisch-autobiografisch geheugen meer. Ik kan alleen in het huidige moment denken, en niet verder denken dan de locatie waar ik op dat moment ben.
Ken je dit fenomeen?
Is dit een bekend (tijdelijk) symptoom na psychose?
Vriendelijke groet.
Hey H., dank voor je vraag!
‘Mental time travel’, dat vermogen om in je hoofd heen en weer te springen tussen verleden, toekomst en het nu, is inderdaad een fascinerend maar ook kwetsbaar systeem. En wat je zegt, dat je dat gevoel volledig kwijt bent sinds je psychose(s), is iets wat vaker voorkomt. Het klinkt alsof je episodisch-autobiografisch geheugen een soort pauze heeft ingelast. En nee, dat is zeker niet ongewoon na een psychose.
Psychose haalt je brein eigenlijk compleet overhoop. Het is alsof de stroom van betekenisgeving wordt kortgesloten, en dat raakt niet alleen je denken en emoties, maar ook je geheugen en oriëntatie in de tijd. Wat jij ervaart is dus iets wat we vaker zien bij mensen die een psychose hebben doorgemaakt. Het voelt misschien alsof je vastzit, maar het brein is wel degelijk aan het herstellen, ook al merk je daar op dit moment weinig van.
Een gebrek aan mental time travel kan ook te maken hebben met hoe je brein op dit moment informatie opslaat. Psychosegevoeligheid kan ervoor zorgen dat je hersenen zich meer focussen op overleven in het moment – alsof alle energie naar “nu” gaat, omdat het verleden of de toekomst te overweldigend voelen. Daarbij kan ook medicatie zoals lorazepam en escitalopram een rol spelen, omdat die je cognitieve helderheid soms dempen. Ze helpen misschien om rust te creëren maar tegelijkertijd kunnen ze je ook een beetje afvlakken, waardoor het moeilijker wordt om dat episodische geheugen weer op gang te brengen.
De grote vraag is natuurlijk: herstelt dit? Nou, eerlijk gezegd hangt dat van veel dingen af, maar ik kan je wel vertellen dat het niet ongewoon is dat mensen hier langzaam verbetering in zien. Het kan maanden of zelfs jaren duren, maar je brein heeft een wonderlijk vermogen om zich aan te passen en nieuwe verbindingen te maken. Dat proces heet neuroplasticiteit. En ja, dat klinkt misschien als een hippe term, maar het betekent gewoon dat je brein zich kan herstellen door jezelf bloot te stellen aan nieuwe ervaringen.
Wat je kan doen? Probeer je brein als een soort spier te zien die weer in beweging moet komen. Een paar ideeën:
Schrijf dagelijks over het verleden of de toekomst
Zelfs als het moeilijk voelt, kun je proberen korte herinneringen op te schrijven of kleine plannen te maken. Het hoeft niet groots te zijn – gewoon opschrijven wat je je herinnert van gisteren of wat je volgende week zou willen doen.
Doe lichaamsgerichte activiteiten
Denk aan yoga of mindfulness, omdat die je helpen om een gevoel van stabiliteit te creëren. Dat geeft je brein de ruimte om zich weer wat veiliger te voelen en op termijn meer perspectief te bieden.
Betrek anderen
Praat met mensen die je vertrouwt over herinneringen. Soms helpt het als anderen je verhalen vertellen waarin jij voorkomt. Dat kan een soort “aanzetje” zijn voor je geheugen.
Beweeg!
Het klinkt misschien suf, maar lichaamsbeweging is een van de meest krachtige manieren om je brein weer in actie te krijgen. Zelfs een wandelingetje kan al helpen.
Wat betreft de vraag of dit “normaal” is na een psychose: ja, het komt vaker voor. Maar wat belangrijk is, is dat je jezelf niet vastzet in de gedachte dat dit voor altijd zo blijft. Je brein heeft tijd nodig. En dat jij dit überhaupt zo scherp kunt formuleren, zegt iets over je veerkracht en inzicht. Dat zijn juist dingen die je enorm kunnen helpen in dit proces.
Als je echt het gevoel hebt dat er geen beweging in zit, dan kun je ook overwegen om dit te bespreken met een neuropsycholoog. Die kan helpen om in kaart te brengen hoe jouw geheugen en planning op dit moment werken en kan praktische tips geven om daarmee om te gaan.
Dus, het kan zijn dat het tijd kost, maar er is zeker perspectief. En onthoud, dit gaat over je brein dat langzaam een nieuw evenwicht probeert te vinden. Geef jezelf die ruimte en wees mild voor jezelf.
Hope this helps en kijk vooral verder bij de informatie hieronder. En als je meer intensief contact wil, ga dan naar onze chat. Mocht je over je ervaring een blog willen schrijven, dan kan dat ook.
Greetz Jim
NB Bespreek verandering van medicatie altijd eerst met je voorschrijvende arts, ga niet alleen dingen zitten veranderen, dat is niet de bedoeling van mijn adviezen. Bedenk je dat mijn adviezen altijd van algemene aard zijn – je kunt ze niet zonder meer op jezelf van toepassing achten, dat kan pas na overleg met je behandelaar of huisarts. Ik heb je immers niet persoonlijk onderzocht.
EMPOWER JEZELF MET BETERE KENNIS DAN DE TRADITIONELE GGZ VIA DEZE LAAGDREMPELIGE BRONNEN:
